Obrzęk występuje, gdy płyn w nadmiarze wychodzi z naczyń krwionośnych lub limfatycznych i gromadzi się między komórkami, nazywany przesiękiem lub wysiękiem. Prawidłowe naczynie włosowate przepuszcza płyn w dwie strony, utrzymując równowagę dzięki regulacji różnych czynników. Jeśli płyn gromadzi się poza naczyniem, może powstać obrzęk, co może być spowodowane zwiększoną przepuszczalnością ściany naczynia w stanie zapalnym lub alergii, wzrostem ciśnienia w naczyniu z powodu obecności przeszkody lub spowolnieniem przepływu w naczyniu z powodu niewydolności serca, niewydolności żylniej, nieprawidłowym składem płynu w niektórych chorobach lub niedożywieniu.

Obrzęk, to znak, którego czynniki mogą być różnorodne. Większość z nich wykryje lekarz po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem oraz dokładnym badaniu miejsca obrzęku. Każdy przypadek niewytłumaczalnego obrzęku trwającego dłużej niż 2-3 tygodnie powinien być skonsultowany z lekarzem! Jeśli obrzęk jest ograniczony i dotyczy jednego obszaru skóry lub jednej części ciała, możemy mówić o obrzęku miejscowym. Może on mieć związek z reakcją alergiczną, stanem zapalnym, niewydolnością żylnej, zakrzepicą, przeszkodą w odpływie limfy, obrzękiem naczynioruchowym oraz obrzękiem narządowym.

Obrzęk narządowy to szczególny przypadek obrzęku miejscowego, gdzie narząd dotknięty obrzękiem przestaje działać poprawnie. Przykładami sytuacji, gdzie obrzęk narządowy może być niebezpieczny dla życia, są obrzęk płuc, obrzęk mózgu oraz obrzęk krtani. Natomiast jeśli obrzęk obejmuje całe ciało, mówimy o obrzęku uogólnionym. Obrzęki uogólnione mogą wynikać z niewydolności serca, niewydolności wątroby, zespołu nerczycowego, zaburzeń hormonalnych, niedożywienia, ciąży oraz skutków długotrwałego stosowania niektórych leków.

W sytuacjach wyjątkowych obrzęk może być poważnym sygnałem i konieczne jest natychmiastowe skonsultowanie się z lekarzem. Należy zwracać uwagę na poniższe objawy alarmowe:

1. Obrzęk (czasem tylko zwiększenie obwodu!) ograniczony wyłącznie do jednej z kończyn dolnych, często łydki, czasem z towarzyszącym bólem. Może to sugerować obecność zakrzepicy żył głębokich;
2. Narastający obrzęk w miejscu rany lub zadrapania, bolesny i zaczerwieniony. Z rany często występuje biaława wydzielina. Istnieje podejrzenie zakażenia rany, szczególnie jeśli towarzyszy mu gorączka;
3. Nadmierne obrzęki po ukąszeniach owadów. Szczególnie niebezpieczne są:
• ukąszenie wewnątrz ust i gardła (obrzęk krtani stanowi zagrożenie życia),
• ukąszenie osoby uczulonej na jad owada (częściej pszczoły i osy),
• obrzęk pojawiający się daleko od miejsca ukąszenia, uczucie gorąca, duszności i nagłe pogorszenie stanu zdrowia.
W każdym z tych przypadków należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe, ponieważ istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo dla życia!

4. Obrzęk towarzyszący zmianom skórnym (rumień, wysypka, grudki, stwardnienia tkanki) może wskazywać na rozpoczynającą się chorobę autoimmunologiczną;
5. Pojawienie się znacznego i bolesnego obrzęku po urazie danej okolicy (zwykle kończyny) może sugerować złamanie kości lub uszkodzenie stawu;
6. Obrzęk w okolicach twarzy, jamy ustnej, szyi - może być wynikiem nagłego obrzęku alergicznego (np. po spożyciu alergenu), naczynioruchowego lub obrzęku związanego z chorobami powodującymi zablokowanie żyły szyjnej górnej. W każdym przypadku nagłego, szybko narastającego obrzęku należy niezwłocznie zadzwonić pod numer alarmowy (tel. 999 lub 112). Nawet mniejsze i mniej nagłe obrzęki wymagają konsultacji lekarskiej - np. mniejsze obrzęki twarzy (szczególnie wargi, policzki) mogą towarzyszyć poważnym zakażeniom okolic jamy ustnej z ropniami, które wymagają pilnego leczenia (np. przez pogotowie stomatologiczne).