Pęcherzyki płucne to część aparatu oddechowego, w której zachodzi wymiana gazowa. W warunkach prawidłowych powinny być one wypełnione powietrzem. O obrzęku płuc mówi się, gdy w pęcherzykach płucnych gromadzi się płyn, uniemożliwiający prawidłową wymianę gazową, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Najczęstszą przyczyną tego stanu jest ostra niewydolność serca, która powoduje zastój krwi w krążeniu płucnym.

Wśród najczęstszych przyczyn ostrej niewydolności serca wymienia się: ostry zespół wieńcowy, przełom nadciśnieniowy, zaburzenia rytmu serca, zaawansowane wady zastawek serca oraz zaostrzenie przewlekłej niewydolności serca np. podczas infekcji.

Obrzęk płuc może również być spowodowany innymi przyczynami, takimi jak wdychanie substancji toksycznych, zapalenie płuc, udar mózgu, podtopienie, zachłyśnięcie, urazy klatki piersiowej, przewodnienie, sepsą, zapaleniem trzustki, narkotykami. Dodatkowo, obrzęk płuc może pojawić się u osób przebywających na dużych wysokościach, co nazywane jest wysokogórskim obrzękiem płuc.

Obrzęk płuc u osób, które dotychczas były zdrowe, jest rzadką przypadłością i może wystąpić jako objaw ostrego zespołu wieńcowego. Natomiast u pacjentów już cierpiących na chorobę serca, występowanie obrzęku płuc jest znacznie częstsze.

Objawy obrzęku płuc zazwyczaj pojawiają się naglę. U pacjenta występuje intensywna duszność, może być obecna sinica ust, kaszel oraz odkrztuszanie piankowej, różowej wydzieliny. Pacjent zazwyczaj jest blady i spocony, przyjmuje pozycję siedzącą, w której najlepiej mu się oddycha, może odczuwać silne niepokój. Oddech jest szybki i płytki, możemy go opisać jako „charczący”. Dodatkowo mogą być obecne objawy choroby prowadzącej do obrzęku płuc, np. ból w klatce piersiowej lub uczucie kołatania serca.

Podczas badania pacjenta z obrzękiem płuc lekarz słyszy charakterystyczne zmiany osłuchowe nad płucami. Może również zauważyć zbyt wysokie lub zbyt niskie ciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca oraz opuchliznę kończyn dolnych (u osób z zaostrzeniem przewlekłej niewydolności serca).

W przypadku silnego braku powietrza konieczne jest natychmiastowe wezwanie pomocy medycznej, dzwoniąc pod numer alarmowy 999 lub 112. Należy usadzić pacjenta i zapewnić mu dostęp do świeżego powietrza. Osoba, która korzystała z koncentratora tlenu, powinna otrzymać tlen. Do czasu przybycia karetki ktoś powinien nieustannie monitorować stan pacjenta, aby w razie nagłego zatrzymania krążenia natychmiast podjąć odpowiednie działania ratunkowe.

Lekarz stwierdza obecność obrzęku płuc poprzez analizę danych pacjenta oraz charakterystyczne objawy obserwowane w badaniu. Ostateczna diagnoza wymaga pełnej diagnostyki w szpitalu w celu ustalenia przyczyny obrzęku. Typowe badania diagnostyczne obejmują badania laboratoryjne krwi, EKG, RTG klatki piersiowej oraz echo serca. Dodatkowe testy mogą być zalecane w zależności od podejrzewanej przyczyny.

Obrzęk płuc to stan, który stanowi zagrożenie dla życia i wymaga natychmiastowego rozpoczęcia intensywnej terapii. Aby poprawić stan pacjenta, podaje się mu tlen o wysokim przepływie oraz leki moczopędne dożylnie. W zależności od ciśnienia tętniczego, stosuje się odpowiednie leki w celu jego stabilizacji. W niektórych przypadkach, mimo leczenia farmakologicznego, stan pacjenta nie ulega poprawie, dlatego może być konieczna intubacja oraz tymczasowe wspomaganie oddychania za pomocą respiratora. Ważne jest również leczenie przyczyny prowadzącej do wystąpienia obrzęku płuc, na przykład infekcji, nadciśnienia tętniczego, zawału serca lub zaburzeń rytmu serca.

Przeważnie natychmiastowa, właściwa terapia skutkuje ustąpieniem symptomów obrzęku płuc. Warto jednak zaznaczyć, że ten stan z reguły dotyka osób z wieloma schorzeniami (w tym chorobami serca) i jest poważnym zagrożeniem dla życia.

Pacjent, który doznał obrzęku płuc, powinien być regularnie monitorowany przez lekarza rodzinnego i kardiologa. Konieczne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń dotyczących stosowania leków oraz unikanie infekcji. Ponadto zaleca się coroczne szczepienia przeciwko grypie.