Odra to ostra choroba zakaźna spowodowana wirusem, która charakteryzuje się wysypką, zapaleniem błon śluzowych dróg oddechowych i spojówek, towarzyszącą gorączką.

Okres inkubacji, czyli czas do pojawienia się pierwszych objawów, wynosi średnio 10 dni, a czas do pojawienia się wysypki wynosi średnio 14 dni. Ryzyko zarażenia po kontakcie z osobą podatną na zakażenie jest bardzo wysokie. Osoba chora zakaża inne osoby od momentu pojawienia się pierwszych objawów do 3-4 dni po wystąpieniu wysypki. Wirus pozostaje zakaźny w powietrzu lub na skażonych powierzchniach do 2 godzin.

Okres pojawienia się wysypki rozpoczyna się około 14. dnia po zakażeniu, po fazie nieżytowej. Jest towarzyszony wysoką gorączką. Plamki i grudki o różnych odcieniach koloru od ciemnoczerwonego do fioletowego o średnicy 0,1–1 cm, pojawiają się przez 2–4 dni; często pierwsze na głowie (na czole, poniżej linii włosów, za uszami; nie obejmują skóry owłosionej). Następnie stopniowo rozprzestrzeniają się na tułów i kończyny. Mają tendencję do łączenia się. W okresie rekonwalescencji gorączka spada, wysypka ciemnieje i ustępuje w takiej samej kolejności, w jakiej się pojawiła. Przebarwienia po wysypce i delikatne łuszczenie skóry utrzymują się około 2 tygodnie.

Inne objawy, które rzadziej występują, to: utrata apetytu, biegunka, ogólne powiększenie węzłów chłonnych.

Lekarz może podejrzewać wystąpienie odry na podstawie wywiadu i badania fizycznego. Aby potwierdzić diagnozę, konieczne są badania laboratoryjne.

W przypadku podejrzenia odry, lekarz jest zobowiązany do zgłoszenia przypadku do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej (SANEPID) oraz pobrania krwi do badań na obecność wirusa odry. Osoby, które miały kontakt z potwierdzonym laboratoryjnie chorym na odrę, mogą być zdiagnozowane na podstawie charakterystycznych objawów.

Leczenie odry polega na łagodzeniu objawów, takich jak gorączka, przy użyciu leków przeciwgorączkowych, oraz dostarczaniu organizmowi odpowiedniego odpoczynku, optymalnej ilości płynów i odpowiedniego odżywiania. W przypadku dzieci z niedoborem witaminy A lekarz może zalecić odpowiednią suplementację. W przypadku powikłań bakteryjnych konieczne jest stosowanie antybiotyków. Po przebyciu odry organizm pozostaje uodporniony na tę chorobę.

Powikłania po przebyciu ospy wietrznej występują nawet u 30% pacjentów. Ryzyko powikłań jest większe u niemowląt, osób z niedoborami odporności – na przykład z AIDS, nowotworami układu chłonnego, po przeszczepach narządów, kobiet ciężarnych oraz osób niedożywionych.

Powikłania obejmują zapalenie ucha środkowego, płuc, mózgu i mięśnia sercowego, drgawki, ślepotę, a także wtórne zakażenia bakteryjne i nasilenie objawów gruźlicy (odra może przyczynić się do znacznego krótkotrwałego osłabienia układu odpornościowego).

Bardzo rzadko odra może prowadzić do śmierci. Szczególnie niebezpieczne są powikłania neurologiczne, takie jak ostre zapalenie mózgu i podostre stwardniające zapalenie mózgu, które mogą pozostawić trwałe skutki neurologiczne lub nawet prowadzić do zgonu. U osób z obniżoną odpornością może wystąpić odrowe wtrętowe zapalenie mózgu o przewlekłym przebiegu i niekorzystnym rokowaniu.

W prewencji odry kluczowe są szczepienia ochronne. Obecnie w Polsce dostępna jest jedynie szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce. Zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych w Polsce podstawowe szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce podaje się między 13. a 15. miesiącem życia. Dawkę przypominającą podaje się w 6. lub 10. roku życia. Zaleca się także szczepienie dorosłych, którzy nie mieli odry ani nie zostali zaszczepieni.

Podstawową strategią zapobiegania jest podawanie szczepień.

W przypadku zachorowania konieczne jest izolowanie chorych przez 4 dni od momentu wystąpienia wysypki (lub przez cały czas trwania choroby w przypadku pacjentów z niedoborem odporności) oraz osoby podatne na zakażenie (niezaszczepione), które miały kontakt z chorym - powinny pozostawać izolowane przez cały okres inkubacji. Jeśli pojawią się powikłania odry, chory nie zaraża innych i nie wymaga izolacji.