Jest to choroba zakaźna spowodowana przez wirusa Varicella-zoster, który jest źródłem ospy wietrznej i półpaśca. Choroba jest bardzo zaraźliwa i przenosi się drogą kropelkową. Zakaźna jest treść pęcherzyków ospowych. Okres wylęgania choroby wynosi od 10 do 21 dni, a czas zakażania trwa do momentu, gdy pęcherzyki przyschną.

Choroba częściej dotyka dzieci, ale obecnie zauważa się wzrost zachorowań u młodzieży i dorosłych, u których choroba może przebiegać ciężej. Najczęstszym powikłaniem jest nadkażenie bakteryjne wykwitów ospowych, a rzadsze to zapalenie płuc, ucha środkowego, mięśnia sercowego, opon mózgowo-rdzeniowych, mózgu, móżdżku. Po przechorowaniu ospy wietrznej organizm rozwija trwałą odporność, ale wirus pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych i może uaktywnić się później, wywołując półpasiec. Choroba ta charakteryzuje się bolesnością i może prowadzić do przewlekłego przebiegu. Kontakt z osobą chorym na półpasiec może również skutkować zakażeniem ospą.

Zaraźliwa choroba dziecięca, która jest powszechna, to ospa wietrzna. Przyjmuje się, że aż do 95% populacji jest zakażona. Tylko w Polsce każdego roku zanotowano około 200 tys. przypadków.

Jednak wprowadzenie szczepień przeciwko ospie pozwala przewidzieć, że liczba osób podatnych na zakażenie oraz odsetek zachorowań będzie stopniowo maleć.

Choroba rozpoczyna się wysoką temperaturą ciała, bólem głowy i ogólnym złym samopoczuciem. Po 2 dniach gorączki, na skórze pojawia się charakterystyczna wysypka. Jest to proces, w którym kolejno pojawiają się plamki, grudki, a następnie pęcherzyki, które później przysychają tworząc krosty.

Całe ciało pokryte jest tą wysypką, towarzyszy jej intensywne swędzenie skóry. Drapanie może prowadzić do infekcji i powstawania blizn. U noworodków z wrodzoną ospą, widoczne są różne zaburzenia w rozwoju oraz zmiany skórne. Zachorowanie matki tuż przed porodem lub po nim stanowi duże zagrożenie dla noworodka, który może rozwinąć bardzo poważne i trudne do leczenia infekcje wielonarządowe.

Z chwilą pojawienia się objawów zaleca się jak najszybsze skontaktowanie się z lekarzem. Ważne jest utrzymywanie regularnego kontaktu z lekarzem i świadomość potencjalnych powikłań dla pacjenta. To lekarz decyduje o konieczności podania leku przeciwwirusowego oraz ewentualnej hospitalizacji pacjenta.

Objawy skórne, które pojawiają się podczas zakażenia ospą wietrzną i półpaścem, są na tyle specyficzne, że diagnoza zazwyczaj jest łatwa do ustalenia. Istnieje możliwość przeprowadzenia testów serologicznych, izolacji wirusa z płynu z pęcherzyków (poprzez hodowlę tkankową) oraz wykrywania materiału genetycznego wirusa za pomocą techniki PCR.

W trakcie ostrej fazy choroby zaleca się odpoczynek w łóżku. W przypadku łagodnego przebiegu ospy stosuje się głównie leczenie objawowe, mające na celu zmniejszenie gorączki i łagodzenie swędzenia. Preparaty do stosowania miejscowego, choć osuszają skórę i zmniejszają swędzenie, mogą sprzyjać infekcjom bakteryjnym. Regularne kąpiele mogą przynieść ulgę i powinny być wykonywane codziennie. W przypadkach cięższego przebiegu choroby lub u osób z obniżoną odpornością stosuje się lek acyklowir, który hamuje namnażanie się wirusa, skracając i łagodząc przebieg choroby. W niektórych sytuacjach stosowana jest specyficzna immunoglobulina. Chorzy z powikłaniami oraz osoby ze obniżoną odpornością wymagają hospitalizacji i specjalistycznego leczenia.

1. Po przebyciu ospy, w organizmie pozostaje wirus, który może zostać aktywowany nawet po wielu latach, prowadząc do półpaśca.

2. Blizny po ospie mogą pozostać na skórze, zwłaszcza jeśli doszło do nadkażenia bakteryjnego.

3. Powikłania ospy mogą mieć trwałe konsekwencje, głównie w dziedzinie kardiologii i neurologii.

4. Zakażenie wrodzone ospy może prowadzić do poważnego kalectwa, a nawet śmiertelnych konsekwencji u osób z obniżoną odpornością.

Nie ma konieczności późniejszego nadzoru medycznego u osób, które miały standardowy przebieg ospy i nie doświadczyły żadnych powikłań. Osoby chore, u których pojawiły się powikłania lub które miały ciężki przebieg choroby z uszkodzeniem narządów, powinny być pod opieką specjalistów, takich jak neurolog, kardiolog, okulista oraz specjalista od rehabilitacji medycznej.

Istnieje skuteczna szczepionka zapobiegająca zakażeniu ospą wietrzną. W niektórych krajach szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe, a w Polsce zalecane dla wszystkich osób, które nie chorowały wcześniej, zwłaszcza dla dzieci z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji. W przypadku wykonania szczepienia w ciągu 72 godzin po kontakcie z chorym, można uniknąć zachorowania lub złagodzić przebieg choroby. Osoby chore na ospę powinny być izolowane, aby nie przenosić infekcji. W miejscach zamkniętych zaleca się izolację chorych oraz separację osób, które miały kontakt z chorymi. Osoby z dużym ryzykiem powikłań oraz noworodki matek chorych w okresie okołoporodowym otrzymują specjalną surowicę zawierającą przeciwciała ochronne. Kobiety planujące ciążę, które nie miały ospy, powinny się zaszczepić, jednak przez 3 miesiące po szczepieniu nie powinny zajść w ciążę.