Osteomalacja to choroba metaboliczna kości, która wynika z braku odpowiedniego nasycenia kości wapniem, co sprawia, że stają się one bardziej podatne na złamania i deformacje pod wpływem obciążenia.

Główną przyczyną osteomalacji jest niedobór witaminy D, co prowadzi do zaburzenia poziomu fosforanów i wapnia. Witamina D jest produkowana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego oraz dostarczana z pożywieniem. Brak wystarczającej ilości witaminy D w diecie w połączeniu z ograniczoną ekspozycją skóry na światło słoneczne (np. zimą) prowadzi do jej deficytu. Niedobór witaminy D prowadzi do zmniejszonego wchłaniania wapnia, co skutkuje deficytem fosforanów.

Osteomalacja może także być spowodowana rzadziej przez niedobory wapnia i fosforanów niezwiązane z witaminą D (np. niedobory pokarmowe lub problemy nerkowe). Choroba ta występuje tylko u dorosłych, u dzieci odpowiednikiem osteomalacji jest krzywica.

Na początku schorzenia występuje ból wielu kości oraz ich nadwrażliwość na nacisk. Towarzyszy temu łatwe zmęczenie mięśni. Osłabienie mięśni nóg powoduje kołyszący chód i trudności przy wstawaniu z krzesła oraz chodzeniu po schodach.

W zaawansowanej osteomalacji kości mogą ulec zniekształceniu, a nogi mogą przybierać kształt litery O. Kości stają się także bardziej podatne na złamania.

Jeśli odczuwasz przewlekły ból kości, osłabienie mięśni lub trudności z poruszaniem się, koniecznie skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu. Objawy osteomalacji nie pojawiają się gwałtownie, z reguły stopniowo narastają bóle kości i ich wrażliwość na dotyk przez dłuższy czas. Poważniejsze zmiany zachodzą dopiero przy długotrwałym przebiegu nieleczonych schorzeń.

Lekarz przepytuje pacjenta o moment początku pojawienia się bólu kości oraz jego intensywność. Podczas badania ocenia wrażliwość kości na ucisk oraz ich ewentualne zniekształcenie.

W przypadku podejrzenia osteomalacji, lekarz zleca badania laboratoryjne krwi, w których z reguły zauważa się obniżone stężenie wapnia (chociaż może być ono także prawidłowe), fosforanów, aktywnej postaci witaminy D (25-OH-D), a także zwiększone stężenie fosfatazy alkalicznej (ALP). W moczu można zauważyć zmniejszone wydalanie wapnia.

Lekarz stawia diagnozę na podstawie objawów obserwowanych u pacjenta oraz wyników badań laboratoryjnych.

Ponadto, lekarz zleca wykonanie badania rentgenowskiego kości, jednakże zmiany w tym badaniu są zauważalne dopiero we wczesnym stadium osteomalacji. W celach diagnostycznych czasami przeprowadza się również badanie gęstości mineralnej kości, czyli densytometrię.

Podstawowym sposobem leczenia osteomalacji jest wyrównanie niedoboru witaminy D za pomocą odpowiednio dobranych preparatów doustnych. Dodatkowo można stosować suplementację wapnia. Niedobór fosforanów, wynikający z niedoboru witaminy D, nie jest leczony, gdyż ustępuje po zrównoważeniu niedoboru tej witaminy. W przypadku osteomalacji spowodowanej samym niedoborem fosforanów można rozważyć dodatkowe podawanie fosforanów poprzez zwiększenie spożycia mleka i jego przetworów. Konieczne jest również leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do niedoboru.

Jednakże, szybka diagnoza i właściwe leczenie mogą całkowicie wyleczyć większość osób cierpiących na osteomalację związaną z niedoborem witaminy D w ciągu pół roku. Natomiast w przypadku osteomalacji spowodowanej innymi schorzeniami, takimi jak choroby nerek, szanse na wyleczenie zależą od choroby podstawowej.

Osobom, które wcześniej cierpiały na osteomalację, zaleca się monitorowanie poziomu witaminy D. Konieczne jest uzupełnienie jej w przypadku ponownego niedoboru. Zaleca się również profilaktyczne stosowanie preparatów zawierających witaminę D.

Osteomalacja może wynikać z niedoboru witaminy D, więc ważne jest utrzymanie odpowiedniego stężenia tej witaminy w organizmie. W Polsce zaleca się regularne spożywanie witaminy D przez osoby zdrowe od października do kwietnia, a u osób unikających słońca oraz powyżej 65. roku życia - przez cały rok. Dawka powinna być dostosowana do każdej osoby indywidualnie.