Owsica to infekcja pasożytnicza jelita grubego spowodowana przez owsika ludzkiego.

Owsik ludzki to robak pasożytujący u ludzi. Zarażenie następuje przez spożycie jaj, choć mogą one również dostać się do jamy ustnej drogą inhalacji. Po dostaniu się do dwunastnicy, z jaj uwalnia się larwa, która przechodzi do jelita grubego, gdzie dojrzewa. Dorosłe owsiki są widoczne gołym okiem; samica osiąga długość około 8–13 mm, a samiec 2–5 mm. Zapłodniona samica migruje do okolic odbytu i tam nocą składa jaja (aż do 17 000 na dobę), które dojrzewają w ciągu 6 godzin. Świąd okolic odbytu powoduje drapanie, co ułatwia przeniesienie jaj na ręce, a stamtąd do jamy ustnej chorego (tzw. autoinwazja, czyli zarażenie przez własne jaja) oraz na przedmioty, które mogą służyć jako źródło zakażenia dla innych osób.

Owsica to często spotykana dolegliwość na całym świecie, szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Jest jedną z najpowszechniejszych chorób pasożytniczych w krajach rozwiniętych, niezależnie od warunków społeczno-ekonomicznych. W Polsce jest to najczęstszy pasożyt u dzieci, dotykający około 16% siedmioletnich dzieci.

Zarażenie owsicą zazwyczaj przebiega bezobjawowo.

Główne symptomy obejmują:

• Świąd okolicy odbytu, szczególnie w nocy
• Niepokój i płaczliwość u dzieci
• Zaburzenia snu

Czasami mogą pojawić się utrata apetytu, drażliwość lub wtórne infekcje bakteryjne skóry w okolicach odbytu. W rzadkich przypadkach owsice mogą wywołać zapalenie żeńskich narządów płciowych, układu moczowego lub przewlekłe zapalenie otrzewnej miednicy mniejszej.

Owsiki mają wygląd jak delikatne, białe nitki, które można zauważyć w kale lub na skórze w okolicach odbytu. Widać je przede wszystkim nagim okiem samice, które osiągają długość od 8 do 13 mm.

Charakterystyczny wygląd jaj przypomina ziarna kawy (z larwą zwiniętą wewnątrz jaja tworzącą podłużną bruzdę). Jaja owsików nie są widoczne gołym okiem.

Do zdiagnozowania owsicy konieczne jest wykrycie jaj pasożyta pod mikroskopem w pobranej próbce z okolic odbytu. Próbka ta jest pobierana rano, za pomocą taśmy celofanowej przyklejanej do skóry w okolicy odbytu. Po dostarczeniu do laboratorium, jest ona analizowana pod mikroskopem. Powtórzenie testu w ciągu kilku kolejnych dni zwiększa pewność wyniku. Standardowe badanie stolca nie jest skuteczne w diagnostyce owsicy, gdyż jaja nie są wydalane z kałem.

Zalecenia ogólne obejmują:

• codzienne utrzymywanie czystości mieszkania (usuwanie kurzu)
• codzienną wymianę bielizny osobistej
• regularną zmianę pościeli i ręczników (należy je prać w gorącej wodzie)
• przycinanie paznokci
• codzienny poranny prysznic (usuwa większość jaj ze skóry).

Skutecznym działaniem ograniczającym autoinwazję jest także codzienne rano mycie okolicy odbytu ciepłą wodą z mydłem.

Ponadto lekarz zleci leki przeciwpasożytnicze – zazwyczaj pyrantel, mebendazol albo albendazol – które przyjmuje się jednorazowo doustnie. Leczenie powinno być powtórzone po 2 tygodniach ze względu na częste powtórne zarażenia (tzw. reinwazje). Nawroty leczy się tak samo jak pierwsze zarażenie. Bardzo ważne jest, aby jednocześnie leczyć wszystkich współlokatorów i osoby z bliskiego kontaktu. W dniu leczenia konieczne jest dokładne sprzątanie mieszkania oraz zmiana bielizny osobistej i pościeli.

W celu zapobiegania owsicy kluczowa jest dbałość o higienę. Należy regularnie myć ręce ciepłą wodą z mydłem przed posiłkami, po skorzystaniu z toalety oraz podczas przygotowywania potraw. Ważne jest także unikanie obgryzania paznokci i drapania okolicy odbytu, a także staranne mycie owoców i warzyw, oraz unikanie spożywania pokarmów nieznanego pochodzenia.