Zapalenie skóry spowodowane pieluszką to stan zapalny skóry, który charakteryzuje się różnymi zmianami skórnymi takimi jak plamy rumieniowe, grudki, pęcherzyki, nadżerki, złuszczanie naskórka itp., występujące w miejscu przylegania pieluszki. Objawy te zazwyczaj pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, głównie u dzieci w wieku od siódmego do dwunastego miesiąca życia.

Warto zauważyć, że zapalenie skóry spowodowane pieluszką może występować również u osób starszych oraz u osób ciężko chorych, u których wystąpiła nietrzymanie moczu i stolca.

Przyczyny zapalenia skóry pod pieluszką są złożone i wieloczynnikowe, a ich wpływ na rozwój objawów jest bardzo indywidualny. W niektórych przypadkach kluczową rolę odgrywają czynniki mechaniczne, podczas gdy w innych alergia kontaktowa lub czynniki infekcyjne. Poniżej znajduje się krótka charakterystyka tych przyczyn.

• Wilgoć i uszkodzenie naskórka zaburzające naturalną funkcję skóry jako bariery ochronnej, co powoduje nadmierne przenikanie substancji drażniących, alergizujących i mikroorganizmów do głębszych warstw skóry.
• Przewlekłe pocieranie skóry przez pieluszkę, co powoduje mechaniczne zmiany zapalne skóry, głównie na wypukłych powierzchniach ciała tej okolicy.
• Zasadowe pH moczu, które jest podnoszone przez bakterie kałowe i może prowadzić do stanu zapalnego skóry w okolicy pieluszkowej.
• Niedostateczna higiena skóry.
• Obecność drożdżaków (Candida albicans) w kale.
• Długotrwała antybiotykoterapia.
• Biegunka.
• Wrodzone wady układu moczowego.
• Uczulenie spowodowane kontaktu z alergenami zawartymi w pieluszkach i preparatach do pielęgnacji skóry w okolicy pieluszkowej.

Pieluszkowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych dermatoz w okresie noworodkowym i niemowlęcym. Najczęściej występuje u niemowląt między 7. a 12. miesiącem życia.

Przypadki pieluszkowego zapalenia skóry u osób starszych są rzadkie i zazwyczaj związane z problemami nietrzymania moczu i stolca.

Na początkowym etapie choroby można zaobserwować zaczerwienienie (symptom rumieniowy) oraz łuszczenie skóry. Następnie, w miarę nasilenia się procesu zapalnego, dochodzi do rozwoju obrzęku w obszarze zaczerwienionych miejsc, gdzie mogą powstawać grudki, pęcherzyki oraz nadżerki, charakterystyczne dla wyprysku.

Objawy te powodują znaczny dyskomfort u dziecka, zwłaszcza jeśli towarzyszy im swędzenie skóry. Często pojawiają się krostki i grudki świadczące o dodatkowym zakażeniu drożdżakami. Ponadto, często występuje nadkażenie bakteryjne zmian skórnych, które może prowadzić do powstawania nadżerek pokrytych złocistym strupem oraz pęcherzyków.

Jeśli pojawią się stany zapalne skóry w okolicy pieluszkowej, należy skupić się na właściwej higienie i pielęgnacji skóry w tym obszarze. Ważne jest sprawdzenie, czy używane dotychczas kosmetyki nie podrażniają skóry. Należy również ocenić same pieluszki.

Należy pozwolić dziecku jak najwięcej czasu bez pieluszki, aby zapewnić odpowiednią wentylację skóry i ułatwić regenerację uszkodzonego naskórka.

W przypadku objawów sugerujących zakażenie drożdżakowe lub bakteryjne, takich jak krosty, pęcherze, grudki satelitarne lub miodowożółte strupy, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Diagnoza pieluszkowego zapalenia skóry opiera się na zaobserwowaniu zmian zapalnych na skórze dziecka w miejscu, gdzie przylega pieluszka. Lekarz może przeprowadzić badanie mykologiczne w przypadku podejrzenia drożdżycy lub testy naskórkowe w przypadku podejrzenia alergii kontaktowej.

Jeśli istnieje podejrzenie łuszczycy pospolitej, która początkowo może występować w okolicy pieluszkowej, konieczne może być wykonanie biopsji skóry oraz ocena histologiczna preparatu w celu odróżnienia jej od łojotokowego zapalenia skóry, które często dotyka tej samej okolicy.

Leczenie zapalenia skóry zaopatrzonego w pieluchę ma różnorodne aspekty i jest częściowo zależne od przyczyny prowadzącej do objawów. Poza omówionymi tu zasadami opieki, używa się miejscowego leczenia przeciwzapalnego oraz (w ciężkich przypadkach) preparatów ogólnych.

W średnio nasilonych i ciężkich przypadkach stosuje się preparaty sterydowe o działaniu przeciwzapalnym, szczególnie przy wyraźnym zapaleniu skóry. Są one zalecane, jeśli reakcja zapalna jest spowodowana alergią oraz występuje ostra reakcja zapalna związana z podrażnieniem. Należy pamiętać, że miejscowe preparaty sterydowe mają wiele działań niepożądanych i zaleca się zachowanie ostrożności przy ich stosowaniu.

Trzeba unikać używania silnych glikokortykosteroidów, zwłaszcza fluorowanych, ponieważ mogą one wywołać wspomniane działania niepożądane, zarówno miejscowe, jak i ogólne (takie jak zaniki skóry, rozstępy, odbarwienia, przebarwienia skóry itp.).

Ostatnio, zamiast leków sterydowych, stosuje się również miejscowe inhibitory kalcyneuryny, które nie wywołują działań niepożądanych. Należy jednak zwrócić uwagę na pewne ograniczenia wiekowe w przypadku tej grupy leków. Oba rodzaje terapii powinny być zawsze zalecane i starannie monitorowane przez lekarza prowadzącego.

W przypadku zapalenia skóry zaopatrzonego w pieluchę, które jest spowodowane zakażeniem drożdżakami, skuteczne okazują się używane miejscowo preparaty przeciwgrzybicze. Natomiast w przypadku zakażenia bakteryjnego, poprawę stanu skóry przyniosą miejscowe preparaty przeciwbakteryjne.

Jeśli zapalenie skóry ma ciężki przebieg, konieczne jest podjęcie leczenia ogólnego w celu kontrolowania stanu zapalnego, ograniczenia ewentualnego zakażenia bakteryjnego i/lub grzybicznego oraz złagodzenia takich objawów jak ból, swędzenie i pieczenie skóry.

W zależności od indywidualnego przypadku klinicznego, w leczeniu pieluszkowego zapalenia skóry stosuje się:

• antybiotyki
• leki przeciwhistaminowe
• leki uszczelniające naczynia
• niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Cała możliwość wyzdrowienia jest dostępna, gdy odpowiednio szybko użyje się właściwego leczenia skórnego, a czasem również ogólnego, w zależności od przyczyny zmian skórnych. Niezbędne jest zatem przeprowadzenie badania lekarskiego, które w niektórych przypadkach będzie uzupełnione dodatkowymi badaniami laboratoryjnymi.

Po wyleczeniu skóry należy przestrzegać zasad właściwej higieny i dbałości o obszar okolic pieluszkowych. Czasami konieczna będzie zmiana używanych pieluch jednorazowych i/lub kosmetyków na mniej drażniące lub uczulające. W niektórych sytuacjach będzie również konieczne dostosowanie diety i zapobieganie występowaniu biegunek. Wszelkie zalecenia będą uzależnione od przyczyny choroby oraz wyjątkowego przypadku dziecka.

Odpowiedni wybór pieluszek

Ważne jest dobranie odpowiednich pieluszek oraz ich regularna zmiana w celu zapobieżenia pieluszkowemu zapaleniu skóry. Nowoczesne pieluszki jednorazowe są mniej drażniące i/lub uczulające – zwłaszcza te z polimerami przekształcającymi substancje płynne w żel oraz mikroporowatymi membranami (oddychającymi pieluszkami).

W przypadku skłonności do choroby mogą wystąpić objawy nietolerancji składników w pieluszkach. Należy unikać pieluch z nieprzepuszczalnych materiałów, takich jak plastik lub guma, oraz często zmieniać pieluszkę (co godzinę dla noworodków i co 3–4 godziny dla małych dzieci) z dłuższymi przerwami w ciągu dnia.

Higiena okolicy pieluszkowej

Aby zdrowo pielęgnować skórę dziecka, należy przestrzegać zasad prawidłowej higieny okolicy pieluszkowej i używać odpowiednich preparatów kosmetycznych.

Jednorazowe chusteczki pielęgnacyjne

Bezpieczeństwo stosowania jednorazowych chusteczek pielęgnacyjnych budzi kontrowersje. Nowoczesne technologie zastąpiły drażniące chusteczki alkoholem i zapachami bezpiecznymi dla dzieci, jednak mogą one czasami wywoływać reakcje alergiczne lub podrażnienia.

Kosmetyki

W pielęgnacji istotne jest stosowanie odpowiednich kremów przy każdej zmianie pieluszki i po oczyszczeniu skóry, zwykle zawierających substancje przeciwzapalne i ściągające.

W przypadku ostrych zmian zapalnych, podejrzeń drożdżycy, infekcji bakteryjnej skóry lub przewlekłych biegunek u dziecka, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem, aby ograniczyć ryzyko rozwoju pieluszkowego zapalenia skóry.