Pokrzywka to schorzenie, które charakteryzuje się pojawianiem się wypukłych bladych bąbli na skórze w wyniku działania konkretnego czynnika. Objawy te przypominają zmiany skórne wywołane kontaktem z pokrzywą. Choroba ta wywołuje intensywne swędzenie lub pieczenie skóry, jest bezbolesna i zazwyczaj ustępuje bez pozostawienia blizn czy przebarwień.

U połowy pacjentów z pokrzywką występuje także obrzęk naczynioruchowy. Obrzęk ten dotyczy tkanki podskórnej, na przykład warg, powiek, rąk, stóp, czasem nawet narządów płciowych. Zazwyczaj jest silniejszy po jednej stronie ciała i może towarzyszyć mu zaczerwienienie skóry.

Często u osób z pokrzywką obserwuje się zjawisko dermatografizmu - po niewielkim urazie skóry (np. zadrapaniu, potarciu, ucisku) w miejscach narażonych pojawiają się bąble pokrzywkowe, np. w linii zadrapania.

Podział pokrzywki na różne typy związany jest głównie z przyczyną jej wystąpienia. Możemy wyróżnić pokrzywkę samoistną, która dzieli się na ostrą i przewlekłą, oraz pokrzywkę indukowaną.

Pokrzywka ostra charakteryzuje się pojawieniem i ustąpieniem zmian skórnych w ciągu 6 tygodni, natomiast pokrzywka przewlekła trwa dłużej niż 6 tygodni. Większość przypadków pokrzywki ma charakter ostry i ustępuje przed upływem 6 tygodni.

Pokrzywka może być wywołana alergią lub lekami. Natomiast w przypadku pokrzywki przewlekłej, aż w 80-95% nie udaje się zidentyfikować konkretnego czynnika wywołującego jej wystąpienie.

W pokrzywce alergicznej reakcja IgE-zależna oraz wydzielanie substancji z komórek tucznych, głównie histaminy, odgrywają kluczową rolę. Natomiast przyczyny pokrzywki przewlekłej są słabo poznane.

Możemy wyróżnić pokrzywkę alergiczną, niealergiczną oraz fizyczną, wywołaną czynnikami fizycznymi, takimi jak zimno, ucisk czy światło słoneczne. Pokrzywki mogą również być skutkiem infekcji wirusowych, nowotworów, chorób autoimmunologicznych i innych schorzeń.

Wybrane przyczyny pokrzywki to m.in. alergeny wziewne i kontaktowe, leki, pokarmy, jady owadów błonkoskrzydłych oraz czynniki fizyczne. W niektórych przypadkach nie udaje się określić konkretnego powodu wystąpienia pokrzywki.

Okresem, w którym ludzie mogą doświadczyć ostrej pokrzywki, jest 10-20% ich życia. Większość z nich to przypadki, które trwają od kilku godzin do 6 tygodni. Pokrzywka może pojawić się u osób w każdym wieku, jednak częściej dotyka dzieci i młodych dorosłych. Natomiast przewlekła pokrzywka występuje głównie u kobiet między 20 a 40 rokiem życia.

Wzmożone napięcie emocjonalne może prowadzić do nasilenia lub wywołania reakcji alergicznej skóry.

Jeśli wystąpi pokrzywka, należy podać odpowiednie leki, takie jak leki przeciwhistaminowe lub glikokortykosteroid w przypadku cięższych objawów. W przypadku pogorszenia stanu chory powinien skonsultować się z lekarzem.

Typowe objawy pokrzywki mogą się różnić w zależności od przyczyny, jednak zazwyczaj są one łatwe do rozpoznania. Istnieją różne formy bąbli pokrzywkowych, na przykład te drobne w tzw. pokrzywce cholinergicznej czy olbrzymie w wywołanej wysiłkiem. Kluczowe jest także określenie umiejscowienia zmian na ciele oraz czasu zanikania tych zmian. Do ustalenia przyczyn pokrzywki niezbędny jest dokładny wywiad od pacjenta, który pozwoli lekarzowi zidentyfikować potencjalne czynniki wywołujące. Ważne jest zarówno zdrowie fizyczne jak i psychiczne pacjenta, a także jego otoczenie.

Diagnostyka pokrzywki jest trudna i wymaga dużego nakładu czasu, a mimo to tylko u około 20% pacjentów udaje się ustalić jej źródło. Istnieją badania sugerujące, że ostrej pokrzywki można nie diagnozować bez konieczności przeprowadzania badań.

Początkowa diagnostyka pokrzywki przewlekłej obejmuje zlecanie badań krwi, takich jak OB lub CRP (które pomagają ocenić obecność stanu zapalnego w organizmie), morfologii z rozmazem, prób wątrobowych, badania moczu oraz ewentualnie ocenę funkcji tarczycy. Testy skórne lub próby kontaktowe z alergenami oraz oznaczenie poziomu IgE we krwi mogą być również wymagane u pacjentów z ostrą lub przewlekłą pokrzywką, którzy mieli wcześniej reakcje alergiczne po kontakcie z pewnymi alergenami.

W niektórych przypadkach lekarz, na podstawie wywiadu i obecności innych objawów, może zlecić rzadsze badania, takie jak eozynofilię krwi oraz testy w kierunku chorób autoimmunologicznych, tarczycy, infekcji wirusowych wątroby lub innych schorzeń. U niektórych pacjentów może być również konieczne przeprowadzenie testu skórnego z własną surowicą, a także prób prowokacyjnych z żywnością lub lekami (oraz czynnikami wywołującymi pokrzywki fizyczne).

W niektórych sytuacjach zalecana jest biopsja skóry - polegająca na usunięciu małego fragmentu skóry do analizy pod mikroskopem.

Terapia pokrzywki powinna być prowadzona przez lekarza i należy unikać samodzielnego leczenia.

Zalecenia ogólne obejmują:

1. Unikanie czynnika wyzwalającego (np. alergenu, czynnika fizycznego itp.), jeśli został zidentyfikowany. W przypadku pokrzywki pokarmowej konieczne może być zastosowanie diety eliminacyjnej (ustąpienie zmian skórnych następuje po 2–3 tygodniach).
2. Unikanie czynników nasilających lub wywołujących pokrzywkę: leki (kwas acetylosalicylowy, inne NSLPZ, opioidy), alkohol, stres psychiczny.
3. Leczenie choroby podstawowej, jeśli pokrzywka ma charakter wtórny, czyli jest spowodowana inną chorobą.

Podstawowymi lekami wykorzystywanymi w terapii pokrzywki są leki przeciwhistaminowe, które zmniejszają świąd skóry i powodują zanikanie bąbli pokrzywkowych. Leki przeciwhistaminowe skuteczne w leczeniu pokrzywki to: bilastyna, cetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, loratadyna i rupatadyna.

Lekarz może też zalecić stosowanie innych leków, takich jak montelukast, cyklosporyna (w ciężkich, nawracających przypadkach pokrzywki przewlekłej), omalizumab (w rzadkich przypadkach ciężkiej pokrzywki), a także glikokortykosteroidy.

U pacjentów z pokrzywką wywoływaną wysiłkiem fizycznym lekarz może zalecić zapobiegawczo leki przeciwhistaminowe w celu zmniejszenia częstości występowania lub nasilenia objawów. Pacjentom, u których wystąpiła reakcja anafilaktyczna lub obrzęk naczynioruchowy krtani, lekarz może zalecić noszenie przy sobie ampułkostrzykawki z adrenalina lub autowstrzykiwacza z adrenaliną do samodzielnego podania w razie konieczności.

Objawy pokrzywki ostrą zwykle cofają się przed upływem 6 tygodni, często już po kilku dniach, i wielu pacjentów doświadcza tego tylko raz w życiu, reagując bardzo dobrze na leczenie.

Około 2/3 pacjentów z ostrą pokrzywką ma zmiany ustępujące bez konieczności leczenia.

U 5% chorych pokrzywka ostra może ewoluować w postać przewlekłą, ale u około 30–50% chorych objawy ustępują w ciągu roku. Niemniej jednak, u 1/5 pacjentów objawy mogą pozostawać obecne nawet po 5 latach.

Elementem istotnym w leczeniu pokrzywki jest identyfikacja czynników wywołujących, co czasami jest trudne do osiągnięcia. Pacjent potrzebuje opieki zarówno alergologa, jak i dermatologa. W przypadku rozpoznania choroby alergicznej konieczne jest regularne monitorowanie i przestrzeganie zaleceń medycznych.

Edukacja odgrywa istotną rolę w opiece nad pacjentami z przewlekłą pokrzywką. Często pacjenci cierpiący na tę chorobę odczuwają frustrację z powodu świądu skóry oraz problemów z wyglądem. Choroba utrudnia im pracę i zakłóca sen, a otoczenie czasem uważa, że zmiany są zakaźne.

Zapamiętaj, że większość pacjentów może liczyć na ustąpienie objawów w ciągu roku, zmiany nie są zakaźne, a terapia zazwyczaj przynosi bardzo dobre rezultaty. W przypadku znanego czynnika wywołującego pokrzywkę należy go unikać.

Nie ustalono, jak uniknąć zachorowania na pokrzywkę, jednak nawroty tej choroby można skutecznie złagodzić za pomocą odpowiednich leków oraz unikania czynników wyzwalających.

Wiele osób cierpiących na pokrzywkę przewlekłą zauważa pogorszenie objawów pod wpływem nesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. aspiryny), stresu oraz diety. Alergia pokarmowa jest rzadka, ale niektóre pokarmy mogą nasilać objawy – na przykład truskawki mogą zwiększać wydzielanie histaminy, a alkohol rozszerza naczynia krwionośne. Chociaż wpływ specjalnych diet nie został jednoznacznie potwierdzony, niektórzy pacjenci (30-70%) zgłaszają poprawę stanu skóry po unikaniu pewnych pokarmów (np. alkoholu, przypraw, konserwantów, barwników, surowych warzyw i owoców).