Gastroskopia to badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, obejmujące przełyk, żołądek, opuszkę i część zstępującą dwunastnicy. Znane jest również pod nazwami "endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego", "ezofagoduodenoskopia" i "panendoskopia".

Badanie gastroskopowe jest najbardziej skuteczną metodą diagnostyczną górnego odcinka przewodu pokarmowego, umożliwiającą pobranie fragmentów błony śluzowej celem oceny histopatologicznej obserwowanych zmian. W trakcie tego badania można również sprawdzić obecność bakterii w przewodzie pokarmowym oraz przeprowadzić różnorodne procedury terapeutyczne, takie jak rozszerzanie zwężeń przewodu pokarmowego, usuwanie polipów czy zatrzymywanie krwawienia.

W celu zdiagnozowania chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego wykorzystuje się gastroskopię. Jest to badanie pozwalające na określenie charakteru choroby, pobranie materiału do analizy oraz ocenę skuteczności leczenia. Ponadto, gastroskopia terapeutyczna może być konieczna do endoskopowego leczenia niektórych dolegliwości. Do objawów wskazujących na konieczność wykonania gastroskopii należą zgaga, problemy z przełykaniem, bóle w nadbrzuszu, nudności, wymioty, pełność poposiłkowa, odbijanie oraz inne objawy refluksu.

Osoby po 45. roku życia z objawami alarmowymi, takimi jak utrata masy ciała, trudności z połykaniem, ból podczas przełykania, bóle brzucha pojawiające się nocą czy niedokrwistość, również powinny poddać się temu badaniu. Gastroskopia jest wskazana również przy wszelkich objawach krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz w diagnostyce celiakii. Natomiast gastroskopia terapeutyczna może być konieczna w przypadku krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego, leczenia żylaków przełyku oraz usuwania ciał obcych z przełyku.

Gastroskopia to badanie, które może być nieprzyjemne dla pacjenta, ale nie jest bolesne. Jest to również bezbolesne pobieranie wycinków z błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut. Podczas gastroskopii pacjent leży na lewym boku. Po miejscowym znieczuleniu gardła za pomocą lidokainy w aerozolu zakłada się między szczęki plastikowy ustnik. Następnie lekarz wprowadza do jamy ustnej gastroskop, a pacjent wykonuje ruch połykowy. Podczas badania pomocne może być skupienie się na regularnym oddechu, co zmniejsza dyskomfort.

Instrument służący do badania (endoskop) jest każdorazowo dezynfekowany, co minimalizuje ryzyko zakażenia. Wynik badania histopatologicznego jest zwykle gotowy po 2 tygodniach, natomiast wynik testu ureazowego w kierunku zakażenia jest znany już kilkanaście minut po badaniu.

Czasami konieczne jest przeprowadzenie gastroskopii z zastosowaniem sedacji lub znieczulenia ogólnego. Sedacja jest stosowana u pacjentów, u których wystąpiła zła tolerancja badania lub u osób, u których można się spodziewać trudności. Stosuje się ją także w przypadku długotrwałych gastroskopii oraz większości endoskopii terapeutycznych.

Przed wykonaniem gastroskopii konieczne jest przeznaczenie co najmniej 6 godzin na post i 4 godziny na wstrzymanie picia (czasem okres ten może być wydłużony i pacjent zostanie o tym poinformowany przez lekarza). Jeśli konieczne jest przyjmowanie regularnych leków rano, można je zażywać, popijając niewielką ilością wody. Kilka godzin przed badaniem należy powstrzymać się od palenia papierosów oraz żucia gumy. W trakcie samego badania należy zdjąć protezy zębowe. Osoby stosujące leki hamujące krzepnięcie krwi powinny skonsultować się z lekarzem przed planowanymi zabiegami gastroskopii, ponieważ konieczne może być zmodyfikowanie terapii lekowej.

Osoby z ciężkimi chorobami, takimi jak niewydolność serca, ostry zespół wieńcowy, zawał serca czy niewyrównane zaburzenia krzepnięcia krwi, nie powinny poddawać się gastroskopii ze względu na zwiększone ryzyko. Konieczna jest pisemna zgoda pacjenta przed przeprowadzeniem badania.

Jako inwazyjna procedura, gastroskopia niesie ze sobą ryzyko powikłań. Chociaż występują one rzadko, mogą pojawić się zarówno podczas badania, jak i po jego zakończeniu (nawet po kilku dniach). W takich przypadkach konieczne może być wykonanie dodatkowych badań diagnostycznych oraz podjęcie leczenia, włączając w to terapię zabiegową.

Częstość występowania powikłań szacuje się na około 0,5% (mniej częste w przypadku gastroskopii diagnostycznej, częstsze w terapeutycznej). Powikłania związane z sedacją stanowią znaczącą część.

Powikłań gastroskopii diagnostycznej jest bardzo mało: krwawienie występuje w około 0,15% przypadków, a perforacja (gardła lub przełyku) w około 0,01% przypadków.

W przypadku gastroskopii terapeutycznej głównym powikłaniem są krwawienia. Ich wystąpienie szacuje się na około 0,15% procedur, przy czym ryzyko wzrasta u pacjentów z zaburzeniami krzepnięcia, przyjmujących leki przeciwkrzepliwe, zwłaszcza w przypadku procedur o wysokim ryzyku.

Należy odczekać co najmniej 2 godziny po ustąpieniu znieczulenia miejscowego gardła przed spożyciem pierwszego posiłku, w zależności od rodzaju zabiegu.

Po przeprowadzeniu endoskopii w znieczuleniu, konieczne jest unikanie prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz wsparcie drugiej osoby podczas powrotu do domu.