Ropień okolicy odbytowo-odbytniczej to zamknięta przestrzeń z ropą i bakteriami znajdująca się w tkankach miękkich w okolicach odbytu i odbytnicy. Istnieją różne rodzaje ropni w zależności od lokalizacji w stosunku do mięśni zwieracza wewnętrznego i zewnętrznego odbytu. Zwieracz wewnętrzny otacza kanał odbytu najbliżej, podczas gdy zwieracz zewnętrzny znajduje się na zewnątrz zwieracza wewnętrznego, oddzielony cienką warstwą tkanki łącznej. Zwieracz wewnętrzny utrzymuje szczelność odbytu, tylko rozluźniając się podczas defekacji. Natomiast zwieracz zewnętrzny jest mięśniem poprzecznie prążkowanym, kontrolowanym przez wolę.

Ropień najczęściej występuje blisko kanału odbytu, w dolnej części (ropień okołoodbytniczy), rzadziej między zwieraczami (ropień międzyzwieraczowy) lub z boku obu zwieraczy (ropień odbytniczo-kulszowy).

Szerzenie się zakażenia od ropnia do skóry okolicy okołoodbytowej może doprowadzić do powstania przetoki, czyli nieprawidłowego połączenia między skórą a kanałem odbytu. Ropień stanowi fazę ostrą zakażenia, natomiast przetoka jest objawem fazy przewlekłej.

Ropnie odbytu najczęściej wynikają z zakażenia, które może się rozprzestrzeniać od krypt i gruczołów odbytniczych lub tkanek w okolicy okołoodbytowej w miednicy małej (tzw. ropnie wysokie) lub od strony skóry. W pierwszym przypadku, ropnie zawierają florę jelita grubego (głównie i bakterie beztlenowe), podczas gdy w drugim przypadku dominują bakterie skórne (gronkowce i paciorkowce).

Najczęstszym symptomem jest opuchlizna w okolicach odbytu oraz dolegliwości bólowe. Siedząca pozycja, ruch oraz praca jelit, na przykład podczas wypróżniania, zwiększają dolegliwości bólowe. Wiele razy towarzyszy temu gorączka, zmęczenie i złe samopoczucie. Podczas badania fizykalnego stwierdza się zaczerwienienie skóry wokół odbytu, zesztywnienie skóry i tkanki podskórnej oraz ból podczas palpacji. Po otwarciu ropnia mogą wydobyć się nieprzyjemne treści. Przebicie ropnia zazwyczaj przynosi ulgę w bólu. Objawem przetoki w okolicy odbytu jest stałe wyciekanie ropnej treści, która zabrudza bieliznę, ból podczas wypróżniania oraz swędzenie okolic odbytu.

Poza oceną fizykalną i podstawowymi badaniami endoskopowymi, takimi jak sigmoidoskopia (metoda prostego i mało inwazyjnego badania końcowego odcinka jelita grubego za pomocą giętkiego endoskopu) czy anoskopia (badanie odbytu za pomocą krótkiego, sztywnego wziernika), przeprowadza się badania obrazowe, które ukazują anatomię chorej okolicy oraz dokładne położenie ropnia i ewentualnych przetok. Do tych badań należą rezonans magnetyczny oraz endosonografia wewnątrzodbytnicza. Te zaawansowane badania pozwalają także na prognozowanie przebiegu choroby.

W przypadku ropni umiejscowionych powierzchniowo u zdrowych osób nacięcie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym w warunkach ambulatoryjnych, co jest typowe dla ropni okołoodbytowych. Leczenie antybiotykami nie jest konieczne w przypadku niepowikłanych przypadków, jednak zaleca się je u pacjentów z cukrzycą, białaczką, wadami zastawek serca oraz osob zastosowaniem terapii immunosupresyjnej.

W przypadku rozległych ropni lub ropni występujących w wyniku innych schorzeń, a także w przypadku przetok, konieczne jest zastosowanie leczenia chirurgicznego. W przypadku przetok zakłada się wątek niewchłanialny - seton, co przyczynia się do zagojenia i zamykania kanału przetoki. W leczeniu ropni w chorobie Leśniowskiego i Crohna stosuje się antybiotyki, takie jak metronidazol i cyprofloksacyna, zarówno w formie ogólnej, jak i miejscowej. W przypadku opornych na standardowe leczenie przetok związanych z tą chorobą, skuteczne okazują się leki biologiczne, a więc przeciwciała anty-TNF-α (infliksymab, adalimumab).

W przypadku opuszczenia ropnia, zaleca się stosowanie kąpieli siedzących, czyli zanurzenie obszaru wokół odbytu w środkach dezynfekcyjnych, przestrzeganie diety ułatwiającej regularne wypróżnienie oraz przyjmowanie leków łagodzących ból.

Zachowanie właściwej higieny osobistej oraz regularne wypróżnianie się w celu uniknięcia problemów z zaparciami lub biegunką, a u małych dzieci regularna zmiana pieluszek, mogą przyczynić się do zmniejszenia ryzyka powstania ropni w okolicy odbytu.

Kiedy podejrzewać wystąpienie ropnia odbytu?

Objawy jak bóle w okolicy odbytu nasilające się podczas siedzenia, ruchu lub wypróżniania, brudzenie bielizny oraz wyciek treści z okolic odbytu powinny skłonić do konsultacji lekarskiej.

Czy ropnie okolicy odbytowo-odbytniczej stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia?

W większości przypadków ropnie nie stanowią poważnego zagrożenia dla zdrowia. Jednak u osób z obniżoną odpornością lub obecnymi chorobami sprzyjającymi infekcjom, takimi jak cukrzyca, może być inaczej. Wtedy konieczne jest uzupełnienie leczenia zabiegowego antybiotykami w celu zapobieżenia rozprzestrzenieniu się infekcji.

Czy ropień może prowadzić do nietrzymania stolca lub zaburzeń funkcji seksualnych?

Zdarza się bardzo rzadko, że nietrzymanie stolca jest skutkiem ropni czy ich leczenia, gdy dochodzi do zniszczenia zwieraczy. Leczenie przetok, które mogą powstać w wyniku ropni, może także wiązać się z ryzykiem nietrzymania stolca. Rzadko występuje trwała dysfunkcja seksualna w wyniku ropni czy przetok.

Czy aktywność fizyczna, tak jak jazda na rowerze, może sprzyjać powstaniu ropni?

Nie istnieje związek między jazdą na rowerze lub długotrwałym siedzeniem a powstawaniem ropni. Gdy jednak ropień już się pojawi, należy unikać tej aktywności.

Czy zaraz po nacięciu ropnia może pojawić się przetoka?

Tak, czasami po nacięciu ropnia zamiast oczekiwanego wygojenia, może pojawić się przetoka. To może oznaczać obecność czynnej przetoki, która nie zamyka się samoistnie i wymaga dodatkowego leczenia, takiego jak wycięcie lub założenie nitki do kanału przetoki.