Spiralne skręcenie jądra jest jednym z głównych powodów tzw. zespołu ostrej torby mosznowej. Zespół ten obejmuje różne choroby worka mosznowego i jego zawartości o nagłym początku, które charakteryzuje ból o zróżnicowanej lokalizacji, intensywności i dynamice. Bólowi może towarzyszyć zaczerwienienie i obrzęk moszny. Do najczęstszych przyczyn zespołu ostrej moszny należą skręcenie przydatków jądra i/lub najądrza, skręcenie jądra oraz zapalenie jądra i/lub najądrza. Rzadszymi powodami zespołu ostrej torby mosznowej mogą być m.in. ostry wodniak jądra lub uraz jądra.

Częstość występowania wymienionych przyczyn zespołu ostrej moszny różni się w zależności od grup wiekowych. U noworodków oraz chłopców w wieku dojrzewania (13-18 lat) skręcenie jądra jest najczęstszą przyczyną zespołu ostrej moszny, natomiast u dzieci młodszych (7-15 lat) najczęstszym powodem tego zespołu jest skręcenie przydatka jądra lub najądrza. Skręcenie jądra może również wystąpić u młodych dorosłych, jednak zapalenie najądrza częściej jest powodem ostrej torby mosznowej w tej grupie pacjentów.

Skręt jądra to komplikacja, w której jądro i powrózek nasienny obracają się wokół swojej osi długiej, prowadząc do zablokowania naczyń krwionośnych. Istnieją różne rodzaje skrętu jądra, takie jak skręt zewnątrzosłonkowy, który występuje głównie u noworodków, oraz skręt wewnątrzosłonkowy, spotykany u innych grup wiekowych. Objawy kliniczne obu rodzajów skrętu mogą być podobne.

Nie ma jednoznacznie określonych przyczyn, które prowadzą do skrętu jądra. U noworodków, może to być spowodowane brakiem prawidłowego umocowania jądra w dnie moszny. Natomiast u dzieci starszych i młodzieży w okresie dojrzewania, przyczyną skrętu jądra może być szybki wzrost i zwiększenie objętości jądra, jak również nadmierna reakcja mięśnia dźwigacza jądra.

Dodatkowo, aktywność fizyczna, podczas której dochodzi do nagłych zmian pozycji worka mosznowego, również może inicjować skręt. Niemniej jednak, podczas wywiadu z pacjentem ze skrętem jądra, zazwyczaj nie udaje się ustalić jednoznacznej przyczyny tego zdarzenia.

Pierwszym symptomem skrętu jądra jest nagły i intensywny ból jądra. Ból ten często promieniuje do pachwiny i podbrzusza. Ważne jest, aby zauważyć, że promieniowanie bólu do podbrzusza może wskazywać na skręt jądra - dlatego każdy ból brzucha u chłopca powinien być dokładnie zbadany pod kątem skrętu jądra, gdyż dzieci z tym problemem często zgłaszają ból brzucha jako główny objaw (czasem z powodu wstydu przed przyznaniem się do bólu w mosznie). Ból jest na tyle silny, że może powodować nudności, wymioty, a nawet wybudzenie ze snu, jeśli skręt jądra wystąpi w nocy.

W czasie skrętu dochodzi do zablokowania naczyń krwionośnych w powrózku nasiennym. Powoduje to zastój krwi w jądrze, które staje się twarde, spuchnięte i bardzo bolesne przy dotyku. Dodatkowo, skręt powrózka skraca jego długość, co powoduje niestandardowe ułożenie jądra w mosznie - jądro jest często uniesione lub ułożone poprzecznie. Charakterystyczny objaw to nasilenie bólu podczas prób sprowadzenia jądra w dół moszny, poprzez delikatne pociąganie. Istnieje także objaw Prehna, który polega na delikatnym uniesieniu jądra - jeśli jest ujemny, to sugeruje skręt jądra, gdyż nie zmniejsza dolegliwości bólowych, natomiast w przypadku skrętu przyczepka lub stanu zapalnego jądra i/lub najądrza, delikatne uniesienie jądra może zmniejszyć ból. Niedokrwienie jądra prowadzi do martwicy i stanu zapalnego, co objawia się później znacznym zaczerwienieniem i obrzękiem moszny.

Bardzo niepokojącym objawem w skręcie jądra jest znaczne ustąpienie bólu, co najczęściej wskazuje na martwicę jądra i jego odnerwienie.

W sytuacji podejrzenia skrętu jądra należy natychmiast udać się do izby przyjęć szpitala z dostępem do oddziału chirurgii dziecięcej lub urologii, ponieważ skręt jądra utrzymujący się przez ponad 6 godzin może spowodować trwałe uszkodzenia tkanek jądra!

Skręt jądra jest diagnozowany na podstawie uważnie zebranego wywiadu oraz odpowiednio przeprowadzonego badania fizykalnego pacjenta. W diagnostyce rutynowo zaleca się wykonanie badania ultrasonograficznego moszny z opcją obrazowania metodą Dopplera, które pozwala na obserwację przepływu krwi przez jądro. W przypadku skrętu jądra można zaobserwować zmianę struktury miąższu jądra w badaniu ultrasonograficznym oraz brak lub znaczne zmniejszenie przepływu krwi przez jądro. Dodatkowo, po stronie skrętu, można zauważyć zwiększoną ilość płynu w worku mosznowym.

Jak wspomniano wcześniej, kluczowym czynnikiem przy skręcie jądra jest szybkość działania od momentu pojawienia się bólu do momentu operacyjnego odwrócenia skrętu. Zgodnie z aktualną literaturą medyczną, odwirowanie skrętu jądra po upływie 6 godzin od początku objawów bólowych zwiększa ryzyko konieczności usunięcia uszkodzonego jądra z powodu nieodwracalnej martwicy, co może znacząco pogorszyć prognozę dotyczącą prawidłowego funkcjonowania gonady w przyszłości. Dlatego też, niezwykle istotne jest jak najszybsze zgłoszenie się do szpitala z dostępem do oddziału chirurgii lub urologii dziecięcej w przypadku bólu jądra, a brak możliwości wykonania badania ultrasonograficznego moszny z opcją obrazowania metodą Dopplera nie powinien być przeszkodą w postawieniu diagnozy, jako że nie jest ono niezbędne do potwierdzenia skrętu jądra. Ponadto, brak charakterystycznych zmian dla skrętu jądra w badaniu ultrasonograficznym pomimo typowych objawów bólowych oraz zmian w badaniu fizykalnym nie pozwala na wykluczenie skrętu jądra.

Jedynym sposobem na leczenie skrętu jądra jest operacyjne odkręcenie go. W tym celu konieczna jest operacja rewizji moszny wykonywana w znieczuleniu ogólnym na bloku operacyjnym. Po wykonaniu nacięcia na skórze moszny, skręcone jądro jest wynicowywane poza worek mosznowy. Liczba obrotów powrózka nasiennego jest oceniana, z większą liczbą obrotów wiąże się gorsze rokowanie co do uratowania jądra. Po odkręceniu jądra ogrzewa się je ciepłym roztworem NaCl i podaje roztwór lidokainy do powrózka nasiennego w celu poprawy ukrwienia gonady. Po ocenie stanu jądra podejmowana jest decyzja o jego dalszym losie. Jeśli jądro pozostaje w mosznie, jest stabilizowane szwami w celu zapobieżenia kolejnym skrętom. Zaleca się profilaktyczną fiksację drugiego jądra, niezależnie od losu pierwszego jądra, aby zapobiec przyszłym skrętom. Operację można wykonać zaraz po operacji skrętu jądra lub odroczyć na później. Skręt jądra po jednej stronie zwiększa ryzyko skrętu również po stronie przeciwnej, dlatego zaleca się fiksację drugiego jądra. Po zakończeniu operacji skóra moszny jest zamykana, a nałożony jest jałowy opatrunek.

Rewizja moszny, jak każda operacja, niesie ze sobą ryzyko wystąpienia powikłań. Najczęstsze z nich to zakażenie rany pooperacyjnej oraz krwiak pooperacyjny w okolicach moszny. Ważna jest właściwa higiena w okresie pooperacyjnym, tak jak toaleta rany środkiem odkażającym, regularne zmiany opatrunków i codzienna zmiana bielizny. Krwiak pooperacyjny może wystąpić w osłonkach jądra lub w loży po usunięciu jądra. Zazwyczaj nie wymaga on kolejnego zabiegu operacyjnego, gdyż wchłania się sam. Po rewizji moszny istnieje ryzyko powstania wodniaka pooperacyjnego, czyli zbiornika płynu wokół jądra.

W przypadku dużych wodniaków, które powodują dolegliwości, konieczne może być leczenie operacyjne polegające na usunięciu osłonek jądra tworzących ścianę wodniaka. Zabiegi operacyjne w okolicach jądra mogą prowadzić do ryzyka wtórnego zaniku jądra, co wymaga chirurgicznego usunięcia pozostałych po nim tkanek.

Jeśli jądro zostanie usunięte z powodu skrętu, można wszczepić protezę jądra. Istnieje kilka schematów postępowania, które polegają na wszczepieniu protezy dopasowanej do rozmiaru drugiego jądra. Często proteza jest wszczepiana po okresie dojrzewania, kiedy drugie jądro pełni już swoją funkcję. Niektórzy lekarze uważają, że protezę należy wszczepić krótko po usunięciu jądra, dostosowując ją do rozmiaru drugiego jądra. W miarę wzrostu drugiego jądra proteza jest wymieniana na większą, aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości, kiedy to wszczepiana jest proteza idealnie dostosowana do drugiego jądra. Całe postępowanie ma na celu stymulację rozwoju moszny, która po stronie, gdzie brakuje jądra, zazwyczaj jest słabiej rozwinięta. Jednakże, takie podejście niesie ryzyko kilkukrotnych operacji, z których każda wiąże się z ryzykiem powikłań.

Obecnie coraz częściej stosowanym schematem jest pozostawienie moszny „pustej” do okresu dojrzewania, a następnie wszczepienie protezy o ostatecznym rozmiarze. Chociaż po stronie operowanej moszna może być początkowo słabiej rozwinięta, skóra moszny jest rozciągliwa i pod wpływem ciężaru protezy szybko ulega powiększeniu. Protezę jądra wszczepia się od strony kanału pachwinowego, aby uniknąć tworzenia ran na skórze moszny, co mogłoby prowadzić do jej rozejścia w kontakcie z protezą.

Określenie czasu trwania operacji jest trudne do przewidzenia, ponieważ zależy od wielu różnych czynników, takich jak warunki anatomiczne, zakres zabiegu, doświadczenie chirurga, dostępność sprzętu oraz inne nieprzewidywalne elementy. Na przykład, prosta rewizja moszny w przypadku skrętu jądra z jednoczesną fiksacją i odroczeniem zabiegu po stronie drugiej może zająć około 30-45 minut, natomiast rewizja moszny z jednoczesną fiksacją obu jąder może trwać od 1 do 2 godzin.

Całkowity okres rekonwalescencji wynosi około miesiąca. W początkowym etapie, przez pięć dni po zabiegu, zaleca się ograniczenie aktywności fizycznej i stosowanie suspensorium w celu zapobieżenia nadmiernemu obrzękowi i złagodzenia bólu. Po tygodniu można powrócić do codziennych czynności, takich jak spacery czy chodzenie do szkoły/pracy, ale należy unikać aktywności sportowej przez cały miesiąc. Szwy na mosznie zazwyczaj są wchłanialne, więc nie wymagają usuwania, ale zalecana jest kontrola u chirurga dziecięcego w celu oceny gojenia się rany. Rana na skórze moszny zazwyczaj goi się w ciągu 7-14 dni.

Skręt jądra może wystąpić w dowolnym wieku, nie tylko w okresie noworodkowym i dojrzewania.

W badaniach naukowych wykazano, że skręt jądra może negatywnie wpływać na parametry nasienia, takie jak ogólna liczba, morfologia i ruchliwość plemników, ale nie ma znacznego wpływu na płodność.

Ponadto posiadanie jednej gonady z reguły pozwala na utrzymanie właściwego poziomu hormonów płciowych u mężczyzny.

Ze względu na daleko idące konsekwencje związane z atrofią jądra, zaleca się regularne monitorowanie stanu pacjentów po skręcie jądra w ramach opieki ambulatoryjnej w poradni chirurgicznej lub urologicznej dla dzieci. Chociaż nie istnieje jednolity protokół postępowania, przeprowadzenie okresowych badań kontrolnych USG jąder w celu oceny ewentualnej progresji atrofii jądra wydaje się uzasadnione. Dodatkowo nadzór ambulatoryjny umożliwia odpowiednie przygotowanie do funkcjonalnego wszczepienia protezy jądra.