Świszczący oddech to dźwięk generowany w wyniku przepływu powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Może być słyszalny przy wdechu (jako świst wdechowy) lub przy wydechu (jako świst wydechowy), a nawet w obu fazach oddechu. Intensywność świstu może być różna – od ledwo słyszalnego podczas badania stetoskopem po głośne świsty słyszalne bez żadnego urządzenia.

Świst podczas oddychania występuje, gdy drogi oddechowe na poziomie gardła, krtani lub górnej części tchawicy są zwężone, co może być spowodowane problemami z fałdami głosowymi.

Trzeszczenie podczas oddychania występuje przy zwężeniu dolnych dróg oddechowych, takich jak dolna część tchawicy, oskrzela i oskrzeliki.

Trzeszczenie oddechowe jest objawem, który najczęściej pojawia się u najmłodszych dzieci. Im młodsze dziecko, tym większe ryzyko zwężenia światła oskrzeli ze względu na ich anatomię. Drogi oddechowe małego dziecka są krótkie i wąskie, szkielet krtani, tchawicy i oskrzeli jest cieńszy, bardziej elastyczny i łatwo się zapada, a obfite unaczynienie i duża liczba gruczołów śluzowych sprzyjają produkcji dużej ilości wydzieliny. Dodatkowo, mniejsza zdolność do skutecznego kaszlu oraz niedojrzałość układu odpornościowego przyczyniają się do zwężenia dróg oddechowych i powstania trzeszczeń oddechowych.

Brzęczący oddech nie jest specyficznym objawem jednej choroby, ale może pojawić się w wielu różnych schorzeniach. Brzęcznie oddechowe mogą towarzyszyć:

• infekcji – najczęstszą przyczyną brzęczącego oddechu u dzieci są zakażenia dróg oddechowych wywoływane przez wirusy, szczególnie wirusowe zapalenie krtani, migdałków, oskrzeli lub oskrzelików
• astmie – najczęstszej przyczynie nawracających brzęczących oddechów
• aspiracji, czyli dostaniu się obcego ciała do dróg oddechowych (np. pokarmu, zabawki) – brzęczące oddechy pojawiają się naglę
• wadom rozwojowym, takim jak wrodzone wiotkość krtani, tchawicy lub oskrzeli, rozszczep podniebienia, przetoka między przełykiem a tchawicą, ucisk z zewnątrz (np. przez naczyńko, wady serca)
• reakcjom alergicznym (na pokarmy, leki, ukąszenia owadów) – wtedy dróż pochłaniania nagłe zwężenie dróg oddechowych, prowadzące do szybkiego nasilenia brzęczenia
• rozrostom łagodnym i nowotworowym w drogach oddechowych, czyli nowotwory powodujące stopniowe zwiększanie się brzęczenia
• zaburzeniom odporności, które predysponują do nawracających infekcji, podczas których może pojawić się brzęczący oddech
• innym, bardziej rzadkim, ale czasem poważnym schorzeniom, takim jak: mukowiscydoza, rozstrzenie oskrzeli, pierwotna dyskineza rzęsek, refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzenia połykania, choroby śródmiąższowe płuc, oparzenia dróg oddechowych, zaburzenia o charakterze nerwowo-mięśniowym, zaburzenia funkcji strun głosowych. W tych chorobach brzęczący oddech nie stanowi głównego objawu, ale towarzyszy innym, czasem poważnym, objawom choroby podstawowej.

Jeśli nieznana jest przyczyna nagłego wystąpienia świszczącego oddechu u dziecka, konieczna jest konsultacja lekarska. W przypadku towarzyszącej duszności i niepokojącego stanu dziecka, lub gdy świszczenie pojawiło się po zasłonięciu ciała obcego, kontakt z lekarzem jest pilny i należy wezwać pogotowie (dzwoniąc pod 999 lub 112).

Dziecko, u którego zdiagnozowano łagodną infekcję wirusową, mogącego mieć świszczący oddech, i nie wykazujące innych niepokojących objawów (w tym duszności), może być leczone w warunkach domowych. Ważne jest zapewnienie mu optymalnych warunków otoczenia, takich jak przepływ względnie chłodnego i wilgotnego powietrza, dbanie o odpowiednie nawadnianie, podawanie leków przeciwgorączkowych w przypadku gorączki oraz stosowanie innych leków przepisanych przez lekarza.

Wzmożenie świstów w przebiegu choroby przewlekłej, jak na przykład astma, wymaga konsultacji lekarskiej i zazwyczaj modyfikacji dotychczasowego leczenia.

W sytuacjach nagłych najważniejsze jest zapewnienie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. W przypadku nasilenia astmy konieczne jest szybkie podanie leków rozszerzających oskrzela, natomiast w przypadku reakcji alergicznej stosuje się adrenalina. Jeśli doszło do aspiracji ciała obcego, konieczne jest natychmiastowe przeprowadzenie bronchoskopii w celu usunięcia obcego przedmiotu.

Jeśli dziecko ma świst w oddechu, który nie wymaga natychmiastowych działań, przeprowadza się planową diagnostykę. Lekarz najpierw zbiera informacje dotyczące objawów, czasu trwania świstu, czynników nasilających lub łagodzących objawy. Następnie przeprowadza badanie lekarskie, skupiając się na osłuchiwanie płuc. Po postawieniu wstępnego rozpoznania lekarz zleca dodatkowe badania celem potwierdzenia diagnozy. Możliwe badania obejmują badania krwi, badania obrazowe (np. RTG klatki piersiowej, tomografię komputerową) oraz badania czynnościowe, takie jak spirometria.

Dodatkowo istotne jest dbanie o to, aby dziecko nie było narażone na wdychanie dymu tytoniowego, ponieważ wiadomo, że może to zwiększać ryzyko chorób dolnych dróg oddechowych u małych dzieci.