Tężyczka jest objawem, który charakteryzuje się niekontrolowanymi skurczami mięśni i mrowieniem, spowodowanymi nadmierną pobudliwością nerwowo-mięśniową. Zmniejszenie stężenia wapnia, magnezu i potasu we krwi prowadzi do wystąpienia tężyczki. Hormonem regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową jest parathormon wydzielany przez przytarczyce.

W przypadku niedoczynności przytarczyc, stężenie wapnia we krwi jest obniżone. Istnieją dwa rodzaje tężyczki: jawna i utajona. Tężyczka jawna występuje przy zaburzeniach hormonalnych, takich jak uszkodzenie przytarczyc czy radioterapia okolic szyi. Natomiast tężyczka utajona występuje nawet przy prawidłowym stężeniu wapnia we krwi i może być związana z niedoborem magnezu i potasu. Typowe objawy tężyczki mogą nie wystąpić w przypadku tężyczki utajonej.

Tężyczka to problem, który dotyczy głównie młodych, aktywnych zawodowo ludzi, niezależnie od płci. Nie ma jednoznacznych danych dotyczących częstości objawów tężyczki w ogólnej populacji. Tężyczka występuje w 40% przypadków pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc i w 75% przypadków w idiopatycznej niedoczynności przytarczyc.

Tężyczka utajona jest często spotykana, ale równie często nie rozpoznawana, zwłaszcza u młodych kobiet, które zgłaszają wiele niespecyficznych dolegliwości i szukają porady u lekarzy różnych specjalności. Często jest związana z występowaniem lęku napadowego, który dotyczy 1-2% populacji ogólnej, najczęściej w okresie pomiędzy wiekiem dojrzewania a 30. rokiem życia.

Pierwszym symptomem tężyczki jest odczucie mrowienia, głównie w opuszkach palców rąk i wokół ust. Następnie pojawiają się bolesne skurcze mięśniowe, zaczynając od rąk, a następnie przechodząc na inne części ciała. Mogą również wystąpić różne inne objawy, takie jak światłowstręt, podwójne widzenie, ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, migrena, utrata przytomności z drgawkami i zaburzenia pamięci.

Oznaki sugerujące chorobę to m.in. objaw Chwostka, objaw Trousseau, wzmożone napięcie nerwowe, bóle brzucha i wzdęcia.

Podczas ataku tężyczki może wystąpić skurcz mięśni krtani, co może prowadzić do problemów z oddychaniem. To stan wymagający natychmiastowej interwencji medycznej. Wskazane jest wezwanie pogotowia ratunkowego lub natychmiastowe udanie się na oddział ratunkowy.

Ponadto konieczne jest natychmiastowe wezwanie zespołu pogotowia ratunkowego, jeśli osoby cierpiące na tężyczkę doświadczają następujących objawów: zaburzenia świadomości, utrata napięcia mięśniowego, niedowłady, drgawki, silny ból głowy, problemy z mową, nagła utrata pamięci.

Jeśli objawy, takie jak mrowienie, okresowe skurcze mięśniowe lub podejrzenie tężyczki utajonej, utrzymują się przez dłuższy czas, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Lekarz po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania fizykalnego pacjenta zdecyduje o konieczności wykonania badań laboratoryjnych, takich jak oznaczenie stężenia wapnia, wapnia zjonizowanego, magnezu, potasu, sodu oraz ocena wydalania wapnia z moczem. W przypadku wykrycia nieprawidłowości i podejrzenia tężyczki, lekarz skieruje pacjenta do dalszej diagnostyki u endokrynologa i/lub neurologa.

Niezbędne w diagnostyce tężyczki jest staranne przeprowadzenie wywiadu. Warto określić, od kiedy trwają objawy, ich intensywność, lokalizację, częstotliwość nawrotów oraz inne możliwe objawy towarzyszące. Istotne jest również podanie informacji o stałych lekach przyjmowanych przez pacjenta. Badanie neurologiczne również jest istotnym elementem diagnostycznym.

Najbardziej czułym testem wykazującym nadpobudliwość nerwowo-mięśniową, a zatem tężyczkę, jest badanie elektromiograficzne (EMG), nazywane także próbą tężyczkową. Osoby, u których stwierdzono dodatni wynik tego testu, często kierowane są na dalszą diagnostykę endokrynologiczną w celu wykluczenia przyczyn tężyczki związanych z zaburzeniami hormonalnymi.

W diagnostyce tężyczki utajonej, oprócz badań laboratoryjnych, lekarz może zalecić wykonanie elektrokardiogramu (EKG) i elektroencefalogramu (EEG). U pacjentów z tężyczką utajoną ważne jest także przeprowadzenie badania psychologicznego.

Aby leczyć pacjenta z tężyczką, konieczne jest zwiększenie stężenia wapnia we krwi i utrzymanie go na stabilnym poziomie, aby zapobiec objawom ostrej choroby i rozwojowi powikłań. W przypadku niedoboru magnezu i potasu, należy również zastosować odpowiednie preparaty. Ponadto, w przypadku stwierdzonego niedoboru witaminy D, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, zaleca się jej suplementację. Pacjentom z objawami tężyczki w wyniku niedoczynności przytarczyc, zaleca się długotrwałe przyjmowanie preparatów wapnia i witaminy D. W przypadku pacjentów z ukrytą tężyczką, skutecznym rozwiązaniem jest stosowanie doustnego preparatu magnezu, a także wsparcie psychologiczne.

Leczenie zależy od przyczyny niedoboru wapnia. Jeśli niedobór jest spowodowany przyjmowaniem leków, konieczne jest dostosowanie terapii. U większości pacjentów z hipokalcemią w wyniku niedoczynności przytarczyc, możliwe jest prawidłowe funkcjonowanie po zastosowaniu odpowiedniego leczenia suplementacyjnego, diety i regularnych badań kontrolnych.

Po zdiagnozowaniu objawów niedoboru wapnia zaleca się przyjmowanie suplementów zawierających wapń i/lub magnez oraz witaminę D pod stałą kontrolą lekarza oraz regularne wykonywanie zaleconych badań diagnostycznych. Dodatkowo, zaleca się stosowanie odpowiedniej diety bogatej w wapń, aby zapewnić organizmowi odpowiednią ilość tego składnika mineralnego.

Osoby cierpiące na niedobór wapnia powinny unikać spożywania produktów bogatych w fosforany, które mogą wiązać wapń, uniemożliwiając jego prawidłowe przyswajanie przez organizm. Do takich produktów należą przetworzone artykuły spożywcze (szczególnie konserwy), napoje (szczególnie soki tropikalne bogate w fosfor, coca-cola), suche wędliny i inne.

Nie można zapobiegać niedoczynności przytarczyc. Przed planowaną operacją w okolicach szyi (np. usunięcie tarczycy) warto skonsultować się z wyspecjalizowanym ośrodkiem, aby zmniejszyć ryzyko powikłań związanych z usunięciem przytarczyc. Ważne jest również stosowanie diety bogatej w wapń oraz unikanie leków, które mogą zwiększać wydalanie wapnia z moczem.

U pacjentów z tężyczką utajoną pomocna może być stała opieka psychologiczna.