Wypukłości w formie cienkościennych "woreczków" o średnicy około 1 cm, występujących na zewnętrznej powierzchni głównej części jelita grubego, zwanej okrężnicą (patrz ryc.). Liczba tych wypukłości może się różnić od kilku do kilkudziesięciu. Pojawiają się u dorosłych po wielu latach spożywania diety ubogoresztkowej, charakterystycznej dla obecnych nawyków żywieniowych. Pożywienie tego rodzaju słabo wypełnia jelito, zwiększa w nim ciśnienie i prowadzi do pogrubienia ścian jelita.

Uważa się, że uchyłki jelit są wynikiem choroby cywilizacyjnej. Istotną rolę w ich powstawaniu mogą odgrywać również czynniki genetyczne.

Poszerzenia jelita grubego są jednym z najczęstszych schorzeń dotykających układ pokarmowy. Ryzyko ich wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, osiągając nawet 50% u osób powyżej 60. roku życia.

Około 60% pacjentów z uchyłkami nie ma żadnych objawów chorobowych (uchyłkowatość bezobjawowa). Uchyłki są często wykrywane przypadkowo, na przykład podczas kolonoskopii. Pozostałe przypadki to osoby z objawową chorobą uchyłkową (20–30%) oraz te z powikłaniami (5–10%).

Choroba uchyłkowa okrężnicy objawia się bólami brzucha, wzdęciami, a także zaburzeniami rytmu wypróżnień (biegunka lub zaparcia stolca).

Czasami mogą występować krótkotrwałe epizody zatrzymania stolca i gazów.

Zapalenie uchyłków może objawiać się gorączką i bolesnym guzem w lewej dolnej części brzucha. Inne powikłania to ropień śródbrzuszny, przedziurawienie jelita grubego oraz pełna niedrożność przewodu pokarmowego.

Odrębnym powikłaniem, niezwiązanym z zapaleniem, jest krwawienie z uchyłków, które objawia się obecnością krwi w stolcu lub wypróżnianiem czystą krwią lub skrzepami.

Jeżeli odczuwasz nawracające dolegliwości bólowe, zwłaszcza w dolnej części brzucha po lewej stronie, towarzyszone wzdęciami i zaparciem, konieczna jest wizyta u specjalisty, który zleci odpowiednie badania celem potwierdzenia diagnozy choroby uchyłkowej jelita grubego.

Objawy bardziej nasilone – silne bóle brzucha, gorączka oraz zatrzymanie wypróżnień i gazów – wymagają z reguły natychmiastowej konsultacji chirurgicznej.

Uchyłkowatość okrężnicy jest często odkrywana przypadkowo podczas badań, takich jak kolonoskopia, tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz podczas wlewu kontrastowego doodbytniczego. Czasem uchyłki można również zobaczyć dzięki ultrasonografii jamy brzusznej. W przypadku podejrzenia zapalenia uchyłków, kluczowym badaniem diagnostycznym jest tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy mniejszej.

Wyniki ultrasonografii jamy brzusznej mogą potwierdzić obecność powikłań, na przykład ropnia. Kolonoskopia nie jest zalecana u pacjentów z podejrzeniem zapalenia uchyłków. Dodatkowo, na zapalenie mogą wskazywać wyniki badań krwi, takie jak przyspieszony OB, zwiększone stężenie CRP i podwyższona liczba leukocytów.

Prostą chorobę uchyłkową leczy się ambulatoryjnie przy użyciu leków rozkurczowych i przeciwbólowych (paracetamol).
Zapalenie uchyłków można również leczyć ambulatoryjnie – zalecana jest dieta płynna lub ubogoresztkowa oraz stosowanie leków podobnych jak w przypadku niepowikłanej choroby uchyłkowej. Czasami konieczne może być przyjmowanie antybiotyków doustnie.

W ciężkich lub z powikłaniami przypadkach zapalenia uchyłków konieczna jest hospitalizacja, ścisła dieta oraz antybiotykoterapia dożylna.

Inne powikłania, takie jak ropień śródbrzuszny, przedziurawienie jelita i przetoka między pętlami jelit, wymagają interwencji operacyjnej (często w trybie pilnym). Inne wskazania do operacji to nawracające zapalenie uchyłków bez dodatkowych powikłań, chociaż taki sposób leczenia jest stosowany rzadko.

Większość krwawień (80%) z uchyłków zatrzymuje się same. U wielu pacjentów konieczne może być transfuzja krwi, pilna kolonoskopia wraz z procedurą zatrzymania krwawienia lub ewentualnie operacja.

Usunięcie uchyłków okrężnicy nie jest możliwe za pomocą leczenia zachowawczego. Nawet operacja polegająca na usunięciu części okrężnicy z uchyłkami nie zawsze prowadzi do całkowitego wyleczenia, ponieważ inne uchyłki nadal pozostają lub mogą się pojawić w innych częściach jelita grubego.

Chorzy z diverticulosis muszą regularnie sprawdzać swój stan zdrowia przez lekarza. Aby skutecznie leczyć tę najczęstszą postać niepowikłanej choroby jelita grubego, konieczne jest regularne spożywanie błonnika, unikanie zaparć, picie dużej ilości płynów.

Istotne jest także utrzymywanie regularnej aktywności fizycznej i zdrowej masy ciała.

Jedynym, lecz niepotwierdzonym, sposobem zapobiegania powstawaniu uchyłków w okrężnicy jest spożywanie od dziecka bogatych w błonnik pokarmów, takich jak ciemny chleb, warzywa i owoce. Tego rodzaju dieta może również pomóc w zapobieganiu niektórym powikłaniom choroby uchyłkowej.

Większość osób z uchyłkami jelita grubego nie odczuwa żadnych objawów. Leczenie objawów jest zazwyczaj proste i skuteczne, ale zagrożenie stanowią powikłania, takie jak zapalenie uchyłków, ropień śródbrzuszny, niedrożność, przedziurawienie i krwotok jelitowy, szczególnie u osób starszych i obciążonych innymi chorobami, gdzie mogą stanowić zagrożenie życia.

Uchyłki jelita grubego są trwałymi zmianami strukturalnymi, nieusuwalnymi za pomocą diety ani leków. Operacja może pomóc zmniejszyć liczbę uchyłków, ale część z nich może pozostać lub mogą powstać nowe.

Nie ma dowodów na to, że ziarniste pokarmy zwiększają ryzyko powikłań choroby uchyłkowej. Badania skupiały się przede wszystkim na zapaleniu, przedziurawieniu i krwawieniu z uchyłków.

Same uchyłki nie stanowią przeciwwskazań do kolonoskopii. Jedynym ograniczeniem mogą być zapalenie uchyłków, ale po jego ustąpieniu kolonoskopię można przeprowadzić.

Rola probiotyków w leczeniu choroby uchyłkowej jest dyskusyjna i raczej pomocnicza. Mogą one poprawić objawy u niektórych pacjentów, ale nie można ich traktować jako głównej metody leczenia choroby uchyłkowej.