Kaszel to najczęstszy symptom chorób układu oddechowego. Jest to naturalny odruch organizmu mający na celu oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny lub ciał obcych. W trakcie kaszlu po intensywnym wdechu następuje gwałtowny wydech z wysokim ciśnieniem w klatce piersiowej i płucach, co pozwala na usunięcie zbędnych substancji.

Kaszel bez wydzieliny jest nazywany kaszlem suchym.

Najczęstsze powody suchości w kaszlu to: leki obniżające ciśnienie, zakażenia wirusowe, astma, choroby płuc oraz niewydolność serca. Diagnoza jest ułatwiona poprzez określenie czasu trwania kaszlu.

Suchy kaszel ostry, trwający krócej niż 3 tygodnie, najczęściej wynika z zakażeń wirusowych, alergii, zatorowości płucnej, obrzęku płuc czy zapalenia płuc. Może być także reakcją fizjologiczną na drażniące czynniki w drogach oddechowych. Kaszel podostry, trwający 3–8 tygodni, często jest efektem przebytych zakażeń wirusowych. Bywa nazywany kaszlem poinfekcyjnym, który zazwyczaj ustępuje samoczynnie.

Przewlekły suchy kaszel, trwający dłużej niż 8 tygodni, może być spowodowany zespołem przewlekłego kaszlu związanym z górnymi drogami oddechowymi, refluks żołądkowo-przełykowy lub poważnymi chorobami jak zapalenie płuc czy nowotwory. Zmiana charakteru kaszlu może być jednym z sygnałów alarmowych w przypadku nowotworu płuca.

Suchy kaszel w godzinach wieczornych najczęściej występuje w przebiegu infekcji dróg oddechowych, na przykład podczas przeziębienia. U niektórych osób ten rodzaj kaszlu może utrzymywać się nawet przez kilka tygodni po wyzdrowieniu (kaszel po infekcji). Zwykle jest uciążliwy i wiąże się z uczuciem "drapania w gardle".

Suchy kaszel w nocy może być również związany z nadmiernie suchym powietrzem w sypialni.

Eskalujący w nocy, nagły kaszel przypominający pianie koguta może być objawem krztuśca. Krztusiec to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywoływana przez pałeczkę krztuśca Bordetella pertussis. W trakcie fazy choroby, określanej jako okres oklepowań, pojawiają się ataki dusznego kaszlu bez możliwości wzięcia wdechu (bez wdechu), które kończą się głębokim wdechem z hałaśliwym świstem krtaniowym przypominającym "oklepywanie" (u dzieci, rzadziej u młodzieży i dorosłych). Ataki takie występują cyklicznie. Podczas zakończenia ataku chory odkrztusza gęstą, lepką wydzielinę (dzieci mogą ją połykać, a potem wymiotować).

Suchy kaszel, pojawiający się w nocy, może również sugerować astmę, szczególnie jeśli towarzyszą mu inne objawy, takie jak świsty.

Aby złagodzić objawy kaszlu, można zastosować następujące metody:

- ustawienie nawilżacza powietrza w sypialni, jeśli kaszel jest wynikiem przeziębienia lub suchego powietrza

- ssanie pastylek na kaszel lub twardych cukierków

- spożywanie ciepłych płynów, takich jak herbata

- unikanie palenia tytoniu oraz przebywania w miejscach, gdzie inni palą

- w przypadku kaszlu alergicznego, unikanie alergenów, takich jak pyłki, kurz, zwierzęta czy pleśń.

W przypadku kaszlu suchego, który towarzyszy infekcji dróg oddechowych lub utrzymuje się po takiej infekcji, można sięgnąć po preparaty zawierające składniki łagodzące podrażnione drogi oddechowe, takie jak substancje z prawoślazu, babki lancetowatej i porostu islandzkiego.

Jeśli te metody okazują się nieskuteczne, można spróbować syropu przeciwkaszlowego, np. lewodropropizyny. Warto jednak pamiętać, że należy ich używać przez krótki okres czasu.

Kaszel może towarzyszyć różnym chorobom, w tym także tym poważnym. Objawy i sytuacje towarzyszące kaszlowi, które wymagają pilnego zgłoszenia się do lekarza:

• krwioplucie
• jeśli u osoby palącej tytoń pojawi się kaszel lub dotychczasowy kaszel zmieni swój charakter
• jeśli osoba w wieku 55–80 lat, która pali co najmniej 30 paczek rocznie, nadal pali tytoń lub zaprzestała palenia w ciągu ostatnich 15 lat
• nasilona duszność, szczególnie w spoczynku lub w nocy
• chrypka
• gorączka
• utrata masy ciała
• obrzęki
• zaburzenia połykania
• wymioty.