W stawie kolanowym znajdują się trzy kości: kość udowa, kość piszczelowa oraz rzepka. Razem z aparatem więzadłowym i łąkotkami tworzą one główne struktury stawu kolanowego. Powierzchnie tych kości, które bezpośrednio łączą się w stawie, pokryte są chrząstką szklistą - miękką tkanką umożliwiającą płynny ruch. Łąkotki, składające się z tkanki chrzęstnej włóknistej, znajdują się między kością piszczelową a udową. Istnieje łąkotka boczna i przyśrodkowa, które dopasowują powierzchnie stawowe i umożliwiają ruchy obrotowe przy zgiętym stawie kolanowym. Błona maziowa wyściela elementy stawu od wewnątrz i produkuje płyn nawilżający chrząstki, zmniejszając tarcie pomiędzy kośćmi w stawie.

Staw kolanowy, ze względu na swoją złożoną budowę, często ulega uszkodzeniom. Niebezpieczne są urazy więzadeł, które mogą prowadzić do trwałego kalectwa. Takie urazy najczęściej występują na skutek dużych sił działających na staw w sposób bezpośredni lub pośredni. Więzadła mogą ulec uszkodzeniu w miejscu przyczepu do kości lub w części ścięgnistej, z różnych przyczyn. Uszkodzenie więzadeł często powoduje ostre lub przewlekłe niestabilności stawu kolanowego.

Opinie na temat leczenia świeżych urazów więzadeł stawu kolanowego są podzielone. Metody leczenia zależą od rodzaju i rozmiaru urazu, aktywności fizycznej, rodzaju wykonywanej pracy oraz ogólnego stanu pacjenta. Priorytetem jest szybkie rozpoczęcie rehabilitacji stawu. W przypadku osób aktywnych, szczególnie sportowców, zalecane jest leczenie operacyjne. Uszkodzenia więzadeł pobocznych można leczyć zachowawczo, z niewielkimi wyjątkami. Natomiast urazy więzadeł krzyżowych zazwyczaj wymagają leczenia operacyjnego. Z odpowiednio dobranym leczeniem prognozy są dobre. Ważne jest długotrwałe leczenie rehabilitacyjne oraz minimalizacja zaniku mięśnia czworogłowego uda. Możliwe powikłania to skurcze mięśni, nawracające niestabilności oraz zmiany zwyrodnieniowe w stawie.

Izolowane urazy więzadła krzyżowego są częstsze u osób młodych i aktywnych fizycznie, a szczególnie dotyczą więzadła przyśrodkowego. Objawiają się one bólem w okolicy szpary stawowej, obrzękiem stawu oraz uczuciem przeskakiwania w kolanie.

Obecnie zaleca się wykonanie artroskopii stawu kolanowego w przypadku podejrzenia uszkodzenia więzadła.

Uszkodzenie stawu kolanowego może doprowadzić do skręcenia lub zwichnięcia, a jego rozległość determinuje ewentualną niestabilność stawu, która może być ostrą lub przewlekłą. W przypadku urazu stawu mogą wystąpić również zapalenie błony maziowej oraz zapalenie kaletek.

Skręcenie stawu kolanowego jest urazem, który powstaje w wyniku przekroczenia naturalnego zakresu ruchu w stawie i wiąże się z uszkodzeniem mięśni i ścięgien, podczas gdy naderwanie dotyczy stabilizatorów torebki stawowej i więzadeł. To uraz, który objawia się bólem, obrzękiem stawu, krwiakiem oraz ograniczeniem funkcji kończyny.

Rozróżnia się skręcenia stawu kolanowego na niewielkie, umiarkowane i ciężkie, zależnie od stopnia uszkodzenia. W przypadku ciężkich skręceń, wymagających całkowitego przerwania struktury więzadła, zaleca się leczenie operacyjne wraz z rekonstrukcją uszkodzonych więzadeł, a następnie rehabilitację.

Przy zwichnięciu stawu kolanowego dochodzi do utraty prawidłowej łączności powierzchni stawowych kości, co prowadzi do przerwania więzadeł i uszkodzenia struktur sąsiednich. Konieczne jest wówczas ustabilizowanie stawu, a w przypadku niemożności trwałego nastawienia, może być konieczne leczenie operacyjne.

Zwichnięcie rzepki to częste uszkodzenie, zwłaszcza u dziewcząt, które może wystąpić po urazie kolana. Leczenie takiego zwichnięcia polega na nastawieniu, punkcji stawu w celu usunięcia krwiaka oraz unieruchomieniu w gipsie na około 4 tygodnie. W niektórych przypadkach zwichnięcia rzepki wymagają operacji.

Diagnoza uszkodzeń stawu kolanowego po urazie jest wyzwaniem ze względu na objawy bólowe, napięcie mięśni i obecność krwiaka. W przypadku wątpliwości zaleca się powtórne badanie po kilku dniach. Badania obrazowe takie jak USG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, RTG są wykorzystywane przez ortopedów w celu uzyskania kompleksowego obrazu uszkodzeń stawu, jednak nie zastępują one pełnego badania lekarskiego.

Rokowanie po urazach kolana jest trudne do oszacowania ze względu na wiele czynników wpływających na proces leczenia. W większości przypadków, gdy nie wystąpiła całkowita utrata kontaktu powierzchni stawowych, rozerwanie dużych naczyń krwionośnych lub nerwów, możliwe jest artroskopowe odtworzenie uszkodzonych struktur stawu lub ich usunięcie, jeśli zakłócają prawidłowe funkcjonowanie. Należy jednak pamiętać, że poważne urazy mogą prowadzić do powikłań w przyszłości, takich jak przewlekłe bóle, zanik mięśni, chroniczna niestabilność czy późne zmiany zwyrodnieniowe.

Jakikolwiek ból kolana powinien być alarmujący dla pacjenta i jak najszybciej skonsultowany z ortopedą w celu udzielenia pomocy ratunkowej lub wizyty w poradni. Wczesne wykrycie problemu pozwala na leczenie zachowawcze lub operacyjne, co przekłada się na lepsze rezultaty w procesie zdrowienia. Dbajmy także o zdrowie naszych stawów.

Podczas aktywności fizycznej bardzo ważne jest odpowiednie rozgrzewanie przez około 30–40 minut, obejmujące wszystkie stawy i mięśnie, nawet te, których nie będziemy bezpośrednio używać. Należy unikać gwałtownego rozpoczynania trudnych i intensywnych dyscyplin sportowych oraz unikać ostatnich zjazdów, które mogą prowadzić do urazów, gdy zmęczone mięśnie nie są w stanie stabilizować stawu. Zaleca się rozpoczęcie ćwiczeń od mniejszej intensywności i stopniowe zwiększanie wysiłku, co pozwoli odpowiednio przygotować struktury ciała.

Warto pamiętać, że leczenie urazów kolana jest bardzo skomplikowane, a czasami nawet niemożliwe do całkowitego wyleczenia. Dlatego niezwykle istotne jest regularne dbanie o te stawy i zapobieganie przeciążeniom.