Materiałem zakaźnym, który przenosi drobnoustroje powodujące choroby przez kleszcze, jest ślina i treść jelitowa. Zostawienie części aparatu gębowego prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka zakażenia, ale pozostawienie całej głowy lub większego fragmentu kleszcza z gruczołami ślinowymi może potencjalnie zwiększyć ryzyko. Opiszę mechanizm, w jaki kleszcz przyczepia się do skóry oraz jak najlepiej go usunąć.

Kleszcz nie od razu przyczepia się do skóry. Najpierw znajduje miejsce, gdzie skóra jest cienka, potem przecina ją i wsuwa rurkę aparatu gębowego, zwanej , do powstałego otworu. pokrywają wyrostki, ustawione tyłem do kierunku wkłucia, które działają jak kotwica i stabilizują kleszcza. Niektóre gatunki kleszczy wydzielają również substancję przypominającą cement, która twardniejąc wokół aparatu gębowego tworzy kołnierz dodatkowo mocujący kleszcza w skórze i może wywoływać reakcje alergiczne.

Pozostały szczątkowy element należy usunąć ostrożnie, podobnie jak się usuwa drzazgę. Istotne jest, jak duża część kleszcza jest nadal w ranie. Jeśli pozostała tylko część gębową (hypostom), nie zwiększa to znacząco ryzyka zakażenia boreliozą, ale może podrażniać skórę. W takim przypadku wystarczy zdezynfekować ranę. Jeśli jednak pozostał większy fragment, którego nie możemy samodzielnie usunąć, należy natychmiast zwrócić się o pomoc do lekarza.

Im szybciej usuniemy kleszcza, tym mniejsze jest ryzyko zakażenia. W ciągu pierwszych 24 godzin ryzyko przeniesienia czynników zakaźnych jest stosunkowo małe, mamy więc trochę czasu. Dopiero po około 24 godzinach ryzyko znacznie się zwiększa.

Dzieje się tak dlatego, że krętki Borrelia burgdorferi sensu lato, które powodują chorobę z Lyme bytują i mnożą się w nabłonku jelita środkowego kleszcza. Gdy kleszcz wkłuwa się w skórę, krętki wędrują do gruczołów ślinowych i dopiero wówczas mogą zostać przeniesione na żywiciela. Badania wykazały, że ryzyko zachorowania na chorobę z Lyme jest niskie, jeśli kleszcz został usunięty w ciągu 24-36 godzin, gdyż tyle czasu zajmuje krętkom migracja z jelita do gruczołów ślinowych. U nimf proces może być szybszy - około 16 godzin. Należy pamiętać, że nie wszystkie kleszcze są zakażone, ale także mieć świadomość, że kleszcz może przenosić również inne drobnoustroje niż Borrelia spp.

Podsumowując: najważniejsze, by możliwe szybko wykryć kleszcza. Zatem w czasie pobytu na terenie gdzie występują kleszcze należy co kilka godzin obejrzeć całą skórę w poszukiwaniu kleszczy. Podobnie należy obejrzeć skórę zaraz po powrocie z terenu ich występowania. Jeżeli znajdziemy kleszcza należy go jak najszybciej usunąć za pomocą pęsety. Jeżeli pozostanie duży fragment np. główka - także należy ją usunąć pęsetą. Drobne pozostałości nie zwiększają istotnie ryzyka zakażenia, więc wówczas można poprzestać na umyciu i dezynfekcji rany.

Jeśli kleszcz został przypadkowo „zdrapany”, należy zdezynfekować skórę i spróbować usunąć go tak samo, jak zwykłego kleszcza. Następnie zdezynfekować miejsce ukłucia oraz umyć ręce. Nie należy rozdrapywać miejsca ani smarować niczym! Gdy pozostanie mały fragment kleszcza, który nie da się usunąć, należy jedynie zdezynfekować skórę. Kleszcza lub jego fragmenty najlepiej wyrzucić do toalety. Miejsce ukłucia należy obserwować przez minimum 30 dni.