Najądrze to niewielki narząd w mosznie, który magazynuje nasienie i produkuje wydzieliny do dojrzewania plemników.

Przyczyny zapalenia najądrza to zakażenia bakteryjne, choroby przenoszone drogą płciową, zabiegi urologiczne, wirusowe zapalenie przyusznic, leczenie amiodaronem oraz gruźlica.

Zapalenie najądrza może wystąpić jako powikłanie różnych schorzeń i wymaga odpowiedniego leczenia, aby uniknąć powikłań.

Zapalenie jądra i najądrza to schorzenie, które charakteryzuje się ostrym bólem w mosznie, obrzękiem połowy moszny oraz bolesnością przy dotyku. Skóra moszny może być zaczerwieniona, a jądro po tej samej stronie uniesione i powiększone. Mogą występować również objawy zakażenia układu moczowego oraz zapalenia cewki moczowej. Przy infekcji wirusem przyusznic występuje gorączka, złe samopoczucie i bolesny obrzęk ślinianki. W przypadku przewlekłego zapalenia najądrza pojawia się niewielki ból w mosznie, który może nawracać i towarzyszyć mu zgrubienie.

Jeśli pojawi się ból w mosznie, obrzęk moszny lub powiększenie jądra, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, ponieważ zazwyczaj wymaga to leczenia.

Zignorowanie objawów lub próby leczenia "w domu" może prowadzić do nasilenia choroby, zapalenia jądra, a nawet ropnia moszny. Inne powikłania mogą obejmować zwłóknienie najądrza z niedrożnością nasieniowodu, co może być przyczyną niepłodności.

Lekarz podejrzewa zapalenie najądrza na podstawie zgłaszanych objawów, zwłaszcza jeżeli występują także objawy zapalenia cewki moczowej lub układu moczowego.

Podczas badania lekarz sprawdza mosznę oraz dokładnie bada jej zawartość, oceniając wielkość, kształt i bolesność jąder i najądrzy oraz powrózków nasiennych. Duże powiększenie jądra może wskazywać na wodniaka jądra spowodowanego zapaleniem. W przypadku podejrzenia zapalenia cewki lekarz sprawdza jej ujście i obecność wydzieliny, a w przypadku podejrzenia zapalenia gruczołu krokowego wykonuje badanie przez odbytnicę.

W większości przypadków informacje od pacjenta i badanie lekarskie są wystarczające do rozpoznania zapalenia najądrza.

Badanie ogólne moczu oraz posiew moczu przeprowadza się przy podejrzeniu zakażenia układu moczowego oraz zawsze u chłopców w wieku przedpokwitaniowym lub w okresie dojrzewania. Badanie wydzieliny z cewki moczowej wykonuje się, gdy występują objawy zapalenia cewki moczowej. Lekarz może zlecić również badanie USG moszny w celu wykluczenia poważnych chorób, takich jak guz jądra lub ropień w mosznie.

Leczenie pomocnicze zapalenia najądrza obejmuje odpoczynek, najlepiej leżenie w łóżku z uniesieniem moszny, a podczas aktywności noszenie bardziej obcisłej bielizny, aby unieruchomić i podtrzymać mosznę. Ból i obrzęk zmniejsza się poprzez stosowanie zimnych okładów oraz leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych (np. ibuprofenu, naproksenu, paracetamolu).

Główne leczenie polega na stosowaniu antybiotyków. Jeśli zapalenie najądrza nie jest wynikiem zakażenia przenoszonego drogą płciową, lekarz przepisuje antybiotyk z grupy fluorochinolonów (np. cyprofloksacynę, ofloksacynę) przez 10-14 dni. Jeśli istnieje zakażenie układu moczowego i wykonano posiew moczu, antybiotyk jest dobierany na podstawie wyniku tego posiewu.

Jeśli zapalenie najądrza jest spowodowane zakażeniem przenoszonym drogą płciową i występują również objawy zapalenia cewki moczowej, lekarz przepisuje antybiotyk tak jak w leczeniu zapalenia cewki moczowej. Zazwyczaj nie jest znane, czy jest to rzeżączkowe czy nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej. Dlatego zwykle lekarz zaleca lek skuteczny w obu postaciach zapalenia cewki moczowej, takie jak azytromycyna podawana doustnie w dawce 2 gramów jednorazowo (przyjmuje się lek tylko raz). Jeśli wiadomo, że jest to zapalenie rzeżączkowe, lekarz może zalecić inny lek, np. cyprofloksacynę lub ofloksacynę podawane doustnie przez 7 dni lub jednorazowy zastrzyk domięśniowy ceftriaksonu. Jeśli wiadomo, że jest to zapalenie nierzeżączkowe, lekarz może zalecić doksycyklinę doustnie przez 7 dni. Wówczas konieczne jest również leczenie wszystkich partnerów seksualnych mężczyzny.

W przewlekłym zapaleniu najądrza antybiotyk jest stosowany przez 6-8 tygodni.

Antybiotyki nie są stosowane, jeśli zapalenie najądrza jest spowodowane zakażeniem wirusowym, jak w przypadku wirusowego zapalenia przyusznic (świnki).

Zabieg chirurgiczny może być konieczny, jeśli doszło do powstania ropnia w mosznie. Może zajść potrzeba usunięcia najądrza, a nawet jądra, jeśli wystąpi ciężkie ropne zapalenie lub gdy przewlekłe zapalenie najądrza jest źródłem uciążliwego bólu, którego nie można leczyć inaczej.

Przy odpowiednim użyciu odpowiedniego antybiotyku w odpowiedniej dawce i przez zalecony przez lekarza okres, ostre zapalenie najądrza wywołane zakażeniem zazwyczaj jest całkowicie wyleczone. W przypadku gdy było spowodowane zakażeniem przenoszonym drogą płciową, konieczne jest leczenie partnerów seksualnych.

Przewlekłe zapalenie najądrza wymaga leczenia przez 6-8 tygodni i nie zawsze prowadzi do całkowitego wyleczenia.

Skutkiem wirusowego zapalenia jądra i najądrza może być zaburzenie płodności, a nawet bezpłodność.

Po zakończeniu terapii zapalenia najądrza konieczne jest przestrzeganie zaleceń lekarza. Może on zalecić kontrolną wizytę po zakończeniu leczenia (zazwyczaj po około 2 tygodniach), aby ocenić skuteczność terapii i upewnić się, czy partnerzy seksualni również przeszli leczenie, jeśli było to konieczne.

Jeśli objawy nie zniknęły całkowicie, może być konieczne przeprowadzenie dodatkowych badań diagnostycznych układu moczowo-płciowego.

Aby uniknąć zachorowania na zapalenie najądrza, należy przestrzegać zasad bezpiecznego stosunku. Korzystanie z prezerwatywy znacząco zmniejsza ryzyko zakażenia dla obu partnerów. Zwiększa się ono wraz z liczbą partnerów seksualnych, zwłaszcza przypadkowych.

Nie istnieje skuteczny sposób zapobiegania zapaleniu jądra i najądrza w przypadku wirusowego zapalenia przyusznic (choroba świnki). Jedyną formą profilaktyki jest szczepienie ochronne przeciwko tej chorobie. W Polsce stosuje się szczepionkę potrójną (przeciwko śwince, odrze, różyczce) i szczepi się dzieci zgodnie z kalendarzem szczepień (po ukończeniu pierwszego roku życia oraz w 10. roku życia).