Zapalenie otrzewnej to stan zapalny, który obejmuje błonę wyścielającą całą jamę brzuszną. Najczęściej jest spowodowane przedostaniem się bakterii do jamy otrzewnej, co może prowadzić do gwałtownego i potencjalnie niebezpiecznego dla życia przebiegu choroby. Niezależnie od czynnika chorobowego, zapalenie otrzewnej powoduje porażenną niedrożność przewodu pokarmowego, co skutkuje zatrzymaniem pracy jelit.

Intensywny, szałowy i nieprzerwany ból w okolicy brzucha zawsze powinien skłonić do wizyty u lekarza. W przypadku zapalenia otrzewnej ból jest trwały i na tyle silny, że uniemożliwia wykonywanie jakichkolwiek czynności.

Najistotniejszym elementem przy diagnozowaniu zapalenia otrzewnej jest zebranie szczegółowego wywiadu oraz przeprowadzenie dokładnego badania fizykalnego, skupiającego się głównie na ocenie jamy brzusznej. Następnie lekarz może zlecić dodatkowe testy, które pomogą określić przyczynę stanu zapalnego oraz ocenić ogólny stan pacjenta, ale nie stanowią one podstawy do postawienia diagnozy czy podejmowania decyzji o operacji. Wśród badań laboratoryjnych, szczególną uwagę należy zwrócić na badania krzepnięcia krwi, które mogą wpłynąć na decyzję o konieczności operacji. W przypadku znacznego upośledzenia krzepnięcia, konieczna może być korekta za pomocą leków przed przystąpieniem do interwencji chirurgicznej. W przypadku podejrzenia zapalenia otrzewnej u kobiet w wieku rozrodczym, zaleca się dodatkowe badanie ginekologiczne. Dodatkowo, lekarz może zlecić inne badania laboratoryjne, badanie USG jamy brzusznej, tomografię komputerową oraz inne badania, stosownie do specyfiki danego przypadku.

Leczenie szerzącego się zapalenia otrzewnej polega na przeprowadzeniu operacji, podczas której usunięte zostanie miejsce infekcji. Operacja może być wykonana laparoskopowo lub w sposób otwarty. Po usunięciu źródła infekcji, najczęściej przeprowadza się płukanie jamy otrzewnej oraz pozostawienie drenu. Kluczową rolę odgrywa czas, jaki upływa od zgłoszenia się pacjenta do chirurga do momentu operacji, włączając w to działania medyczne mające na celu przygotowanie pacjenta do zabiegu. W przypadku, gdy pacjent cierpi na odwodnienie, natychmiastowe wykonanie operacji wiąże się z większym ryzykiem powikłań. Dlatego istotne jest odpowiednie nawodnienie chorego przed operacją za pomocą wlewów kroplowych.

Usunięcie źródła infekcji prowadzi do wyleczenia rany, ustąpienia symptomów i powrotu większości pacjentów do zdrowia. Jednak jeśli podczas pierwszej operacji nie udało się całkowicie usunąć źródła infekcji, konieczne może być przeprowadzenie kolejnej operacji w późniejszym czasie. W przypadku pacjentów cierpiących na zapalenie uchyłków jelita grubego, na pierwszym etapie może być wykonane płukanie i drenaż, a operacja usunięcia jelita przeprowadzana jest w późniejszym terminie po ustabilizowaniu się stanu pacjenta i całkowitym ustąpieniu objawów zapalnych.