Zapalenie błony śluzowej żołądka to wynik uszkodzenia wewnętrznej warstwy ściany żołądka, często spowodowane przez infekcje, autoimmunizację, leki lub nadwrażliwość na czynniki zewnętrzne. Inna postacią uszkodzenia jest gastropatia, powodowana działaniem substancji wewnętrznych i zewnętrznych, niedokrwieniem lub przekrwieniem. Istnieją cztery główne formy uszkodzenia błony śluzowej żołądka: zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez Helicobacter pylori, ostre krwotoczne zapalenie żołądka, autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka oraz gastropatia żółciowa.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) to uszkodzenie błony śluzowej żołądka, na której powierzchni tworzą się krwawiące nadżerki (ubytki). Jest to spowodowane działaniem czynników toksycznych lub niedokrwieniem. Do przyczyn jej powstawania należą:

• przyjmowanie leków – niesteroidowych leków przeciwzapalaych (NSLPZ), w tym kwasu acetylosalicylowego,
• alkohol (w większych stężeniach)
• żółć
• toksyczne substancje endogenne, np. w przebiegu mocznicy
• owrzodzenia stresowe – wskutek niedokrwienia z niedotlenieniem błony śluzowej, np. w przebiegu wstrząsu, sepsy, ciężkich oparzeń (tzw. wrzody Curlinga), ciężkich urazów
• doustne preparaty żelaza
• chemioterapia przeciwnowotworowa.

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest powszechne. Bakteria odpowiada za większość przypadków tego schorzenia, ponieważ infekuje ponad 80% dorosłych Polaków. Dodatkowo, wiele osób regularnie stosuje niesteroidowe leki przeciwzapalne, co również może przyczynić się do zapalenia błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie występuje rzadziej (około 30% dzieci), a jego częstość zależy od środowiska oraz wieku dziecka – im gorsze warunki higieniczne i starsze dziecko, tym większe ryzyko zakażenia.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez bakterię o nazwie zazwyczaj występuje w dzieciństwie i często przebiega bezobjawowo. U niektórych osób może pojawić się ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka również może nie dawać żadnych objawów lub przebiegać jako dyspepsja (ból w górnej części brzucha, uczucie pełności, nudności i wymioty). Podobnie jak w przypadku gastropatii żółciowej - objawy mogą być obecne lub nie.

W przypadku ostrej gastropatii krwotocznej (nadżerkowej) pacjenci odczuwają ból w środkowym nadbrzuszu, nudności, a nawet mogą wystąpić wymioty zawierające krew.

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka czasami prowadzi do niedokrwistości, która może być poważna.

Wiele osób skarży się na objawy, takie jak ból brzucha, uczucie pełności, nudności, mimo że obraz błony śluzowej żołądka w endoskopii oraz badaniu mikroskopowym jest prawidłowy. Zdarzają się także pacjenci z obserwowanymi zmianami, którzy nie odczuwają żadnych dolegliwości i mogą spożywać różne pokarmy.

Jeśli objawy dyspeptyczne utrzymują się przez długi czas lub powracają, należy udać się do lekarza rodzinnego. Wyraźne krwawienie z układu pokarmowego (takie jak wymioty lub smoliste stolce) wymaga natychmiastowej wizyty na SOR.

Niedokrwistość (objawiająca się między innymi szybkim zmęczeniem, słabą tolerancją wysiłku, bladością skóry lub szumem w uszach) również jest sygnałem do kontaktu z lekarzem rodzinnym.

Na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta, lekarz może podejrzewać, że objawy zgłaszane przez niego sugerują uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na badania diagnostyczne w celu potwierdzenia diagnozy i identyfikacji czynnika szkodliwego. Część potencjalnych przyczyn może zostać zidentyfikowana już podczas rozmowy z pacjentem (np. stosowanie leków, spożywanie alkoholu). Jednym z badań, które może potwierdzić zapalenie błony śluzowej żołądka lub gastropatię jest gastroskopia. Podczas tego badania można też pobierać próbki błony śluzowej do analizy histopatologicznej oraz wykonać test na obecność zakażenia Helicobacter pylori.

Jeśli przyczyną zapalenia błony śluzowej żołądka jest infekcja bakteryjna o nazwie , to terapia polega na przyjmowaniu odpowiednich leków, które zwalczą tę bakterię. Taki sposób leczenia nazywany jest eradykacją i obejmuje stosowanie określonych leków (zazwyczaj czterech lub trzech) według zaleceń lekarza.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) zazwyczaj ustępuje samoistnie po usunięciu czynnika przyczyniającego się do jej powstania np. poprzez odstawienie leków. Aby przyspieszyć gojenie błony śluzowej, lekarz może zalecić stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Nieleczona ostre zapalenie błony śluzowej żołądka może prowadzić do powstania głębokich wrzodów oraz ich powikłań, takich jak krwawienie czy przedziurawienie.

W autoimmunologicznym zapaleniu błony śluzowej żołądka konieczne jest podawanie witaminy B₁₂ przez całe życie.

Gastropatię żółciową u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka można leczyć operacyjnie lub stosować leki prokinetyczne (metoklopramid) lub preparaty z kwasem alginowym.

Jeżeli zidentyfikowano i wyeliminowano przyczynę zapalenia żołądka (takie jak infekcja , leki, żółć) i zapalenie nie było zaawansowane, pełne wyleczenie jest bardzo prawdopodobne. Jednak jeżeli zmiany mikroskopowe były znaczne, nawet po usunięciu przyczyny, regresja zmian może być trudna lub niemożliwa.