Afazja to trudność w mówieniu, która często pojawia się nagle, sprawiając że pacjent nie jest w stanie wypowiedzieć się lub zrozumieć mowy innych. Może być to afazja ruchowa, czuciowa lub mieszana, gdy chory ma trudności zarówno z mówieniem, jak i z rozumieniem mowy. Afazja dotyka odpowiednich ośrodków kory mózgowej, zależnych od dominującej półkuli mózgu, która różni się w zależności od osoby. To trudne zaburzenie wymowy i rozumienia języka, które może sprawiać wiele problemów.

W afazji ruchowej pacjent ma problemy z płynną wypowiedzią, z kolei w afazji czuciowej nie rozumie mowy innych. Najczęściej spotykanym rodzajem jest afazja mieszana, objawiająca się trudnościami zarówno w mówieniu, jak i w rozumieniu mowy. Afazja bywa określana również jako dysfazja, sugerująca częściowe zaburzenia mowy. To trudne do zdiagnozowania i leczenia schorzenie, które wymaga specjalistycznej opieki i wsparcia.

Afazja zazwyczaj sygnalizuje obecność choroby, jest rezultatem uszkodzenia obszaru kory mózgowej odpowiedzialnego za mowę lub za rozumienie mowy. Najczęstszą przyczyną afazji jest udar mózgu, ale może być też spowodowana przez guzy, urazy mózgu, stany zapalne czy miażdżycę tętnic mózgowych. W niektórych przypadkach afazja może być przejściowa, na przykład w związku z migreną lub przemijającym napadem niedokrwienia mózgu. Ważne jest odróżnienie afazji od dyzartrii, która dotyczy upośledzenia aparatu mowy.

Afazja jest związana z zaburzeniem ośrodków decyzyjnych w mózgu, natomiast dyzartria z uszkodzeniem nerwów obwodowych i mięśni.

W przypadku wystąpienia afazji konieczne jest natychmiastowe zwrócenie uwagi na sytuację otoczenia (o ile osoba nie straciła przytomności). Ten objaw wskazuje na poważny stan chorego i potencjalne zagrożenie życia. Chory powinien niezwłocznie otrzymać pomoc medyczną, należy wezwać pogotowie ratunkowe (najczęściej to rodzina lub osoby z otoczenia chorego alarmują z powodu charakteru objawu).

Lekarz początkowo sprawdzi, czy istnieje jakieś natychmiastowe zagrożenie dla życia i oceni stan świadomości pacjenta. Będzie również szukał innych objawów towarzyszących afazji, takich jak porażenie połowicze. Jednocześnie, dopóki nie będzie jasne, jak poważny jest stan pacjenta, lekarz będzie zbierał informacje od rodziny, zlecał badania (np. tomografię komputerową głowy), oraz zadawał pytania pacjentowi (jeśli jest to możliwe), aby określić obecność i charakter afazji. Może spytać pacjenta o jego imię, nazwisko i wiek, co pozwoli lekarzowi szybko zorientować się, jak głębokie są zaburzenia świadomości, czy pacjent rozumie pytanie (czy to afazja czuciowa?), czy zna odpowiedź i stara się na nią odpowiedzieć, ale nie jest w stanie wypowiedzieć słów (czy to afazja ruchowa?).