Problem ucisku na górny otwór klatki piersiowej (inaczej zespół uciskowy TOS) to nazwa dla objawów neurologicznych i naczyniowych występujących w ramionach, spowodowanych uciskiem na splot ramienny, tętnicę podobojczykową, pachową oraz żyłę podobojczykową. Miejsce ucisku znajduje się w obszarze między odcinkiem szyjnym kręgosłupa a pachą. Powoduje go zarówno anatomiczne uwarunkowania (wady wrodzone i przebyte urazy), jak i zaburzenia posturalne w mięśniach i więzadłach w tej okolicy.

Do wrodzonych nieprawidłowości, które mogą spowodować ucisk na struktury nerwowo-naczyniowe, należą: dodatkowe żebro szyjne, szczątkowe pierwsze żebro, dwudzielne żebro I, patologie w trójkącie mięśni pochyłych, przesunięcia przyczepów mięśni pochyłych lub ich zrost.

Objawy zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej zależą głównie od stopnia ucisku na splot ramienny, tętnicę i żyłę podobojczykową. Objawy zespołu żylnego są poważne i mogą prowadzić do zakrzepicy, która najczęściej występuje u młodych osób angażujących kończyny górne w wysiłek fizyczny. Pacjenci odczuwają ból i ciężkość, a także obserwują purpurowoczerwone przebarwienia i obrzęk kończyny, a także rozszerzone żyły.

Objawy zespołu tętniczego mogą być ostre lub przewlekłe, a mogą prowadzić do tworzenia się zakrzepów i zmian miażdżycowych. W przypadku niedokrwienia kończyny dochodzi do tworzenia się zakrzepów w poszerzonych naczyniach, co może prowadzić do bolesnych zatorów. Objawy zespołu neurogennego są najczęstsze i związane z uciskiem na splot ramienny. Pacjenci odczuwają bóle szyi, drętwienie i mrowienie w ramieniu, a także bóle głowy i osłabienie siły uścisku dłoni.

Jeśli pojawią się symptomy związane z uciskiem górnego otworu klatki piersiowej, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem w celu ustalenia dalszego postępowania diagnostycznego. Diagnoza opiera się na ocenie klinicznej, obejmującej wywiad, specjalne testy prowokacyjne oraz dodatkowe badania zarówno nieinwazyjne, jak i inwazyjne.

Po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu przeprowadza się testy prowokacyjne mające na celu zwiększenie wiarygodności rozpoznania.

Testy te mogą być dodatnie także w innych stanach. Kolejnym krokiem w diagnostyce jest wykonanie badań nieinwazyjnych i w niektórych przypadkach badań inwazyjnych.

Osoby cierpiące na zespół uciskowy górnego otworu klatki piersiowej mogą być leczone zarówno zachowawczo, jak i operacyjnie.

Leczenie zachowawcze obejmuje rehabilitację, która obejmuje zabiegi fizykoterapii i kinezyterapii, których celem jest zmniejszenie bólu i napięcia mięśni w okolicach barku i szyi.

Leczenie operacyjne powinno być brane pod uwagę u pacjentów z objawami neurologicznymi, które nie ustępują pomimo intensywnej terapii zachowawczej, w przypadku dużych zaników mięśni, nasilenia bólu lub u pacjentów z zaburzeniami naczyniowymi. W przypadku ucisku tętnicy przez w pełni wykształcone żebro szyjne, konieczne może być usunięcie I żebra.

Pełne uzdrowienie z zespołu uciskowego górnego otworu klatki piersiowej może być osiągnięte poprzez leczenie operacyjne, eliminujące przyczynę zespołu, albo poprzez leczenie zachowawcze, które u niektórych pacjentów może prowadzić do całkowitego ustąpienia objawów.

Po zakończeniu terapii związanej z zespołem uciskowym górnego otworu klatki piersiowej, ważne jest unikanie czynników ryzyka ponownego wystąpienia objawów oraz skonsultowanie się z lekarzem w przypadku ich nawrotu.