Zaburzenie agorafobii należy do grupy zaburzeń lękowych, które dawniej określane były jako nerwicowe. Podstawowym objawem jest lęk, czyli uczucie zagrożenia, które nie wynika z rzeczywistego niebezpieczeństwa, w odróżnieniu od strachu.

Agorafobia dosłownie oznacza lęk przed otwartą przestrzenią, jednak objawia się poprzez doświadczanie lęku w sytuacjach, w których trudno uzyskać szybką pomoc lub wydostać się. Może być spowodowana atakiem paniki, który cechuje się nagłym uczuciem intensywnej obawy i dyskomfortu, niezwiązanym z konkretną sytuacją.

Agorafobia może przejawiać się w różnorodny sposób - u różnych osób objawy mogą być różne. Lęk wpływa nie tylko na psychikę, wywołując obawy przed utratą kontroli, śmiercią, szaleństwem czy irracjonalnymi obawami, ale także wywołuje silne objawy somatyczne, czyli cielesne. Mogą wystąpić m.in. przyspieszenie rytmu serca, uczucie kołatania serca, nadmierne pocenie się, drżenie mięśni, suchość w jamie ustnej, duszności, uczucie dławienia się, ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, nudności, uderzenia gorąca, zimne dreszcze, drętwienie, zawroty głowy.

Identyfikacja konkretnych przyczyn wszystkich zaburzeń związanych z lękiem jest trudna. Mimo postępu w leczeniu większości chorób psychicznych, w tym agorafobii, ich pochodzenie wciąż jest niejasne i wymaga dalszych badań. Istnieje przekonanie, że wiele różnych czynników przyczynia się do rozwoju agorafobii, co określa się jako etiologię wieloczynnikową. Można wyróżnić dwie główne kategorie tych czynników: predyspozycje biologiczne i elementy psychospołeczne.

Wśród potencjalnych czynników biologicznych mających wpływ na rozwój agorafobii wymienia się nieprawidłowości w działaniu różnych neuroprzekaźników w mózgu, zmiany w funkcjonowaniu lub strukturze mózgu, czynniki genetyczne oraz nadmierną aktywację osi podwzgórze-przysadka-nadnercza prowadzącą do wydzielania hormonów stresu. Istotny jest również wpływ czynników ewolucyjnych, szczególnie w przypadku fobii, gdzie człowiek automatycznie kojarzy niektóre sytuacje z zagrożeniem i odczuwa lęk.

Z kolei czynniki psychospołeczne wpływające na agorafobię różnią się w zależności od podejścia terapeutycznego. Według teorii psychoanalitycznych, nierozwiązane konflikty wewnętrzne są przyczyną zaburzeń lękowych, podczas gdy teorie poznawczo-behawioralne skupiają się na zaburzonych procesach myślowych i schematach poznawczych. Należy też brać pod uwagę dysfunkcje w rodzinie oraz czynniki ryzyka, takie jak płeć żeńska, młody wiek czy niższy status społeczny.

Czy agorafobia jest dziedziczna? Udowodnienie udziału genów w rozwoju agorafobii nie oznacza konkretnej mutacji genetycznej powodującej to zaburzenie. Podatność na agorafobię jest dziedziczna, ale bez dodatkowych czynników sprzyjających, objawy nie wystąpią. Udokumentowany udział czynników genetycznych w stosunku do środowiskowych w rozwoju zaburzeń lękowych wynosi około 30% i 70% odpowiednio. Dla agorafobii odziedziczalność szacowana jest na około 60%, co oznacza, że istnieje 60% szans, że dziecko osoby z tym zaburzeniem również je rozwinie.

Metody leczenia agorafobii obejmują psychoterapię oraz farmakoterapię. Terapia poznawczo-behawioralna jest najczęściej stosowaną metodą i pozwala na uzyskanie obiektywnych danych do oceny statystycznej. W leczeniu agorafobii stosuje się głównie leki z grup SSRI i SNRI, które wykazują działanie przeciwlękowe. Dodatkowo, na początku farmakoterapii można zastosować leki przeciwlękowe, takie jak benzodiazepiny, jednak należy zachować ostrożność ze względu na potencjał uzależniający tych leków. Zaleca się zacząć leczenie od małych dawek leków i stopniowo je zwiększać, konsultując wszystkie modyfikacje z lekarzem psychiatrą.

W procesie leczenia agorafobii ważne jest wsparcie psychoterapeutyczne oraz wspomaganie treningami relaksacyjnymi, interwencjami wspierającymi oraz treningiem radzenia sobie z lękiem. Ponadto, dobry wpływ na stan psychiczny ma odpowiednia dieta, unikanie substancji psychoaktywnych, wysypianie się oraz regularna aktywność fizyczna.

Leczenie agorafobii jest procesem długotrwałym, który trwa zazwyczaj kilka miesięcy. Mimo tego, że pełne wyleczenie agorafobii jest rzadkie, proces terapeutyczny pozwala na poprawę samopoczucia i funkcjonowania. Kombinacja psychoterapii i farmakoterapii zwiększa szansę na uzyskanie trwałej poprawy.

Chociaż agorafobii można wyleczyć tylko w niewielu przypadkach, systematyczne leczenie pozwala na kontrolę objawów i poprawę jakości życia.

Ataki paniki mogą zdarzać się pomimo skutecznego leczenia agorafobii. Leki uspokajające, takie jak benzodiazepiny, są skuteczne w opanowywaniu napadów paniki, zwłaszcza gdy towarzyszy im przyspieszenie oddechu. Techniki relaksacyjne i kontrola oddechu mogą pomóc w złagodzeniu objawów lękowych i skróceniu czasu trwania ataku paniki.