Anaplazmoza, zwana dawniej ehrlichiozą granulocytarną, to choroba zakaźna przenoszona przez kleszcze, która atakuje krwinki białe. Chorują na nią ludzie i różne zwierzęta.

HGA została zidentyfikowana w USA na początku lat 90. XX wieku. Choroba występuje głównie w obszarach Ameryki Północnej, Europy i Azji, gdzie obecne są kleszcze z rodzaju Ixodes.

Rocznie w USA zgłaszanych jest ponad 1000 przypadków anaplazmozy, a w 3% populacji stwierdza się swoiste przeciwciała przeciwko Anaplasma phagocytophilum. W Europie choroba występuje endemicznie w wielu krajach, takich jak Polska, Niemcy, Francja, Włochy, a także w krajach Azji i Bliskiego Wschodu.

Choroba występuje głównie u osób starszych i osób z osłabionym układem odpornościowym. Bakteria Anaplasma phagocytophilum może przetrwać w organizmie kleszcza oraz zakażać kolejnych żywicieli, takich jak gryzonie i dzika zwierzyna. Ludzie, konie, kozy i psy są zakażani przypadkowo przez kleszcze.

Przyczyną infekcji są kleszcze, a schorzenie rozprzestrzenia się poprzez ich ukąszenia. Możliwe są, chociaż bardzo rzadkie, zakażenia poprzez przetoczoną krew. Okres inkubacji anaplazmozy wynosi od 5 do 30 dni, zazwyczaj 1-2 tygodnie.

Po dostaniu się do organizmu, bakteria Anaplasma phagocytophilum rozprzestrzenia się przez naczynia krwionośne i chłonne, atakując różne komórki, takie jak krwinki białe czy komórki układu krwiotwórczego. Objawy zakażenia obejmują nacieki limfocytarne w wątrobie, śledzionie i innych narządach, a także możliwe jest rozprzestrzenienie się drobnoustrojów poprzez krew. Może to prowadzić do powikłań, takich jak cholestaza wątrobowa. Anaplasma phagocytophilum można wykryć we krwi, śledzionie, węzłach chłonnych, nerkach, płucach i ewentualnie w płynie mózgowo-rdzeniowym. Infekcja może powodować gorączkę i osłabienie układu odpornościowego. Zmniejszona liczba krwinek białych oraz małopłytkowość to typowe objawy zakażenia Anaplasma phagocytophilum.

W Polsce rzadko występuje anaplazmoza. Dane statystyczne PZH wskazują na pojedyncze przypadki rocznie. Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo, że faktyczna liczba zachorowań jest niedoszacowana ze względu na nietypowe objawy kliniczne i ograniczony dostęp do testów laboratoryjnych w Polsce.

Anaplazmoza może mieć różnorodne objawy, począwszy od serokonwersji po objawy zagrażające życiu. Większość przypadków ma przebieg bezobjawowy lub łagodny, jednak możliwe jest wystąpienie gorączki, bólów mięśni i stawów, bólu głowy, a także innych objawów nieswoistych. Mogą pojawić się również objawy ze strony układu pokarmowego. Anaplazmoza może powodować powiększenie wątroby i śledziony, objawy ze strony układu oddechowego, a nawet ciężkie powikłania, szczególnie u osób z zaburzeniami odporności.

Objawy kliniczne anaplazmozy zazwyczaj ustępują samoistnie w ciągu kilku dni bez pozostawienia trwałych skutków. Powikłania są rzadkie i dotyczą głównie pacjentów z innymi problemami zdrowotnymi, którzy otrzymali niewłaściwe leczenie. Mogą wystąpić takie powikłania jak zawroty głowy, porażenie nerwu twarzowego, neuropatia obwodowa i bóle nerwowe. Ponieważ anaplazmoza jest związana z małopłytkowością, może dojść do zaburzeń krzepnięcia, takich jak plamica małopłytkowa z towarzyszącą anemią hemolityczną oraz ryzykiem krwawień do przewodu pokarmowego i krwotoków wewnętrznych. W przypadku braku właściwego leczenia antybiotykowego, u niewielkiego odsetka pacjentów mogą wystąpić ciężkie powikłania anaplazmozy, takie jak zapalenie mięśnia sercowego, niewydolność nerek, zespół ostrym niewydolności oddechowej, DIC, rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych, wtórne zakażenia grzybicze i wirusowe wywołane przez drożdżaki Candida albicans, Cryptococcus neoformans oraz wirus opryszczki pospolitej (Herpes simplex).

Terapia anaplazmozy obejmuje odpowiednie stosowanie antybiotyków oraz łagodzenie objawów (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe). Preferowanym lekiem są tetracykliny, zazwyczaj doksycyklina. W razie konieczności, można zastosować ryfampicynę. Poprawa powinna być zauważalna już po 1-2 dniach leczenia.

Podejrzenie anaplazmozy można postawić na podstawie objawów klinicznych, szczególnie jeśli osoba podejrzewana o chorobę została ukąszona przez kleszcza. W przypadku wysokiej gorączki u chorego, który wspomina o ukąszeniu przez kleszcza, obserwuje się charakterystyczne zmiany w morfologii krwi, takie jak zmniejszenie liczby granulocytów, ich "odmłodzenie" oraz małopłytkowość, co towarzyszy niewielki wzrost aktywności aminotransferaz. Wówczas należy rozważyć możliwość anaplazmozy. Potwierdzenie diagnozy anaplazmozy opiera się na obecności morul w badaniu rozmazu krwi obwodowej lub szpiku kostnego, barwionych metodą Wrighta lub Giemsy. Te zmiany obserwuje się u ponad połowy pacjentów w ostrej fazie choroby. Dodatkowym potwierdzeniem jest wykrycie specyficznych przeciwciał za pomocą immunofluorescencji pośredniej (IFA) lub obserwacja serokonwersji lub co najmniej czterokrotnego wzrostu miana specyficznych przeciwciał. Należy pamiętać o możliwości reakcji krzyżowych z innymi drobnoustrojami (takimi jak E. chaffeensis, riketsje, gorączka Q, zakażenie wirusem Epsteina i Barr) oraz o potencjalnie fałszywie dodatnich wynikach badań serologicznych z powodu obecności autoprzeciwciał antyleukocytarnych. W diagnostyce stosuje się także immunoblotting, testy ELISA oraz metody PCR. Ostateczne potwierdzenie choroby polega na hodowli drobnoustroju A. phagocytophilum z pobranego materiału od chorego na kulturach ludzkich komórek promielocytarnych.

Pełne wyleczenie anaplazmozy jest osiągalne. Objawy choroby często ustępują samoistnie w kilka dni, tylko w sporadycznych przypadkach występuje ciężki przebieg choroby i komplikacje. Antybiotyki są bardzo skuteczne.

Jeśli podejrzewasz anaplazmozę, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. W celu złagodzenia gorączki można zastosować leki objawowe, takie jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. Większość chorych na anaplazmozę może być leczona ambulatoryjnie. Chociaż choroba ta występuje rzadko w Polsce, osoby ukąszone przez kleszcze są narażone na ryzyko zakażenia. Osoby, które powinny natychmiast skonsultować się z lekarzem w przypadku podejrzenia anaplazmozy, to kobiety w ciąży, osoby z zaburzeniami odporności, w tym zakażone wirusem HIV i po przeszczepie narządów, chorzy na nowotwory oraz osoby z usuniętą lub niesprawną śledzioną.

Profilaktyka anaplazmozy polega na unikaniu ugryzień przez kleszcze oraz jak najszybszym usuwaniu ich mechanicznie. Aby uniknąć ugryzień przez kleszcze, ważne jest unikanie terenów, gdzie kleszcze są częste. Podczas pobytu na obszarach z kleszczami należy szczelnie zakryć skórę odpowiednim ubraniem, takim jak ubrania z długimi rękawami i nogawkami, wysokie skarpetki naciągnięte na nogi, buty z wysoką cholewką oraz czapka z daszkiem lub kapelusz, aby zabezpieczyć się przed ugryzieniami. Zaleca się noszenie jasnych ubrań, co ułatwia zauważenie kleszczy. Ważne jest również stosowanie środków odstraszających kleszcze, zawierających DEET lub permetrynę, które należy aplikować na ubranie i odsłoniętą skórę (permetrynę stosuje się tylko na ubranie). Po powrocie z obszarów z kleszczami konieczna jest dokładna kontrola całej skóry, szczególnie pachwin, pach, za małżowinami usznymi i fałdami skórnymi.