Angina to ostre zapalenie migdałków podniebiennych, które może być spowodowane różnymi drobnoustrojami – wirusami lub bakteriami.

Czynniki powodujące anginę różnią się w zależności od wieku pacjenta. U dorosłych najczęściej są to wirusy, które stanowią 90–95% przypadków, takie jak rynowirusy, koronawirusy, wirusy RS oraz paragrypy. Bakterie są rzadszą przyczyną anginy u dorosłych.

U dzieci za większość przypadków zapalenia gardła i migdałków odpowiadają wirusy. Natomiast za zapalenia bakteryjne najczęściej odpowiada bakteria Streptococcus pyogenes. U dorosłych mogą również wystąpić bakterie takie jak Fusobacterium necrophorum, paciorkowce grupy C i G.

Źródłem zakażenia jest osoba chora, do zakażenia dochodzi drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt. Częste jest bezobjawowe nosicielstwo Streptococcus pyogenes.

Angina najczęściej występuje późną jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Czynniki ryzyka to między innymi kontakt z chorymi na infekcyjne zapalenie gardła i migdałków, wiek (5–15 lat, dzieci i młodzi dorośli, dorośli), oralny kontakt seksualny oraz upośledzenie odporności.

Okres inkubacji i czas zakaźności zależą od patogenu wywołującego chorobę. W przypadku infekcji wirusowych okres wylęgania wynosi od 1 do 6 dni. Osoba chora może zakażać innych 1–2 dni przed pojawieniem się objawów oraz nawet do 3 tygodni po (w zależności od wirusa). Zakażenie występuje u około 2/3 osób, które miały kontakt domowy z chorym.

Okres inkubacji przy anginie paciorkowcowej wynosi od 12 godzin do 4 dni. Osoba chora jest zakaźna przez około 24 godziny po rozpoczęciu skutecznej terapii antybiotykowej lub przez około 7 dni po ustąpieniu objawów, jeśli nie podjęto leczenia antybiotykiem. Ryzyko przeniesienia infekcji na domowników wynosi około 25%.

Pierwsze oznaki anginy

Angina spowodowana przez bakterię Streptococcus pyogenes (paciuorkowiec β-hemolizujący grupy A – PBHA) zazwyczaj zaczyna się nagle. Objawy obejmują silny ból gardła, ból przy połykaniu, ból głowy, ewentualnie ból brzucha, nudności i wymioty (częściej u dzieci) oraz gorączkę, zazwyczaj powyżej 38°C.

Angina wirusowa z kolei ma łagodniejszy początek i mniej nasilone objawy. Występuje ból gardła, ból głowy, bóle mięśni i stawów, lekka gorączka lub prawidłowa temperatura ciała, zapalenie gardła, zapalenie spojówek, katar, kaszel, chrypka, a czasem nawet biegunka.

Objawy anginy bakteryjnej (ropnej, paciorkowcowej)

Angina paciorkowcowa objawia się silnym bólem gardła i bólem przy połykaniu, bólem głowy, czasem bólem brzucha, nudnościami i wymiotami (częściej u dzieci), gorączką (>38°C), zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych oraz inne objawy.

Początek tej formy anginy jest nagły, bez kaszlu i kataru.

Zapalenia gardła i migdałków wywołane przez inne bakterie

Ostre zapalenia gardła mogą być spowodowane przez inne bakterie niż paciorkowce. Przykłady to Arcanobacterium haemolyticum i Fusobacterium necrophorum, które mogą wywołać podobne objawy jak angina paciorkowcowa.

Istnieją także szczególne postacie anginy, takie jak angina Plauta i Vincenta.

Ostre wirusowe zapalenie gardła i migdałków (angina wirusowa)

Zapalenie gardła i migdałków może być także wywołane przez wirusy, co objawia się łagodniejszymi symptomami niż angina paciorkowcowa.

Ile trwa angina? Jak długo trwają objawy?

Większość zapaleń gardła ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, zarówno wirusowych jak i bakteryjnych. Nieleczona angina paciorkowcowa może prowadzić do powikłań ropnych.

Jakimi objawami różni się angina wirusowa i bakteryjna?

Angina bakteryjna ma bardziej gwałtowny początek i cięższe objawy niż wirusowa. Cechuje się wyższą gorączką i silniejszym bólem gardła.

Czy przy anginie występuje kaszel?

Przy anginie bakteryjnej nie występuje kaszel, ale przy wirusowej może się pojawić.

Czy podczas anginy można mieć katar?

Przy anginie bakteryjnej katar nie występuje, ale może pojawić się przy wirusowej.

Czy w czasie anginy jest gorączka?

Tak, w przypadku anginy bakteryjnej gorączka jest częsta.

Czy podczas anginy mogą wystąpić wymioty?

Tak, szczególnie u dzieci.

Czy podczas anginy boli gardło?

Tak, ból gardła może być bardzo silny, zwłaszcza przy anginie bakteryjnej.

Czy w czasie anginy boli brzuch?

Tak, ból brzucha może wystąpić, głównie u dzieci.

Różnicowanie między wirusowymi infekcjami gardła i migdałków oraz infekcją bakteryjną, szczególnie wywołaną paciorkowcami grupy A, jest kluczowe z uwagi na potrzebę stosowania antybiotyków jedynie w przypadku anginy paciorkowcowej. Jednak rozróżnienie oparte jedynie na obrazie klinicznym jest czasami utrudnione ze względu na występowanie wielu wspólnych objawów o podobnym nasileniu.

Diagnozę stawia się na podstawie zgłaszanych dolegliwości oraz badania przedmiotowego (w tym badania gardła, jamy ustnej oraz oceny węzłów chłonnych).

Częstość objawów klinicznych była podstawą do stworzenia skali punktowej według Centora/McIsaaca określającej prawdopodobieństwo etiologii paciorkowcowej anginy migdałków (tabela).

Jeśli lekarz podejrzewa obecność anginy paciorkowcowej u pacjenta, przeprowadza szybki test w kierunku antygenu PBHA. Jeżeli test nie jest dostępny, może zlecić antybiotyk lub pobrać wymaz do badania bakteriologicznego.

Angina jest chorobą, która wymaga leczenia zarówno przyczynowego, jak i objawowego, w zależności od jej rodzaju (bakteryjna lub wirusowa).

W przypadku anginy paciorkowcowej leczenie przyczynowe opiera się na przyjmowaniu antybiotyków, zazwyczaj penicyliny fenoksymetylowej przez okres 10 dni doustnie. Czasami konieczne jest stosowanie innych antybiotyków na zalecenie lekarza.

Jeśli angina jest spowodowana innymi bakteriami, leczenie polega również na stosowaniu odpowiednich antybiotyków zgodnie z zaleceniem lekarza.

W przypadku infekcji wirusowych nie zaleca się stosowania antybiotyków.

Leczenie objawowe obejmuje:

1. Odpoczynek, picie dużej ilości płynów (szczególnie przy gorączce).
2. Przyjmowanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol lub NSLPZ (np. ibuprofen). Lekarz może zalecić również doraźne przyjęcie deksametazonu, co przyspiesza łagodzenie bólu gardła.
3. Stosowanie preparatów do ssania o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. zawierające benzydaminę, lidokainę, salicylan choliny).

U dzieci częściej niż u dorosłych angina jest spowodowana przez infekcję bakteryjną, głównie związaną z (paciorkowcem β-hemolizującym grupy A). Jeśli dziecko uzyska 2 punkty lub więcej w skali Centora/McIsaaca, zaleca się wykonanie badania mikrobiologicznego - szybkiego testu na obecność paciorkowca A (tzw. test Strep A) lub posiew gardła. Natomiast u dzieci z mniejszą liczbą punktów nie zaleca się wykonywania testu szybkiego. Negatywny wynik testu u dziecka z podejrzeniem anginy może sugerować wykonanie posiewu gardła dla potwierdzenia rozpoznania.

Anginę paciorkowcową u dzieci leczy się antybiotykami - penicylina fenoksymetylowa jest lekiem pierwszego wyboru, dawkowanie jest uzależnione od masy ciała dziecka i podaje się go co 8-12 godzin. W przypadku nietolerancji penicyliny można zastosować inne antybiotyki. Leczenie powinno trwać 10 dni, niezależnie od ustąpienia objawów. Ponadto należy zadbać o nawodnienie, stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwgorączkowych w przypadku bólu i gorączki oraz miejscowych leczeniu gardła.

Antybiotykoterapia w przypadku anginy jest skuteczna w skracaniu czasu zakaźności i objawów, a także zmniejsza ryzyko powikłań, takich jak gorączka reumatyczna i .

Ważne jest, aby dzieci pozostały w izolacji w domu przez pierwsze 24 godziny leczenia antybiotykiem. Później, w zależności od stanu zdrowia, można zdecydować o powrocie do szkoły. Nie ma konieczności izolowania dziecka przez cały okres leczenia antybiotykami.