Choroba refluksowa przełyku (ChRP) to schorzenie, które występuje, gdy treści żołądkowe zostają cofnięte do przełyku, powodując uciążliwe objawy lub powikłania. Oprócz pożywienia, do przełyku wracają również kwas solny i enzymy trawienne, powodując pieczenie, czyli zgagę.

Mogą występować również uszkodzenia błony śluzowej przełyku, zwane nadżerkami.

Do czynników predysponujących do choroby refluksowej należą nieprawidłowa czynność dolnego zwieracza przełyku, zaburzenia opróżniania żołądka, nieprawidłowa motoryka przełyku, upośledzony klirens przełykowy, zaburzenia integralności błony śluzowej przełyku, przepuklina rozworu przełykowego, nadwrażliwość przełyku, otyłość oraz ciąża.

Mięsień pomiędzy przełykiem a żołądkiem rozluźnia się podczas połykania, umożliwiając pokarmowi przechodzenie do żołądka. Następnie ten mięsień szybko się skurczy, uniemożliwiając cofanie się treści pokarmowej i soku żołądkowego z powrotem do przełyku. Dysfunkcja dolnego zwieracza przełyku może prowadzić do refluktu żołądkowo-przełykowego.

Poza tym istnieje wiele czynników predysponujących do rozwoju choroby refluksowej przełyku, np. cukrzyca, twardzina, nadużywanie alkoholu, czy zaburzenia hormonalne.

W przypadku choroby refluksowej, istotne znaczenie mają również leki przyjmowane przez pacjenta, takie jak doustne środki antykoncepcyjne czy leki stosowane w schorzeniach serca, nadciśnieniu tętniczym i chorobach płuc.

Ponadto przepuklina rozworu przełykowego może sprzyjać rozwojowi refluksu, gdyż żołądek jest przesunięty do klatki piersiowej przez cieńszą część przepony, co powoduje zatrzymanie soku żołądkowego i ułatwia cofanie się treści do przełyku.

Typowe objawy choroby refluksowej przełyku występują regularnie u około 20% populacji. Z wiekiem częstość występowania tej choroby zwiększa się, przy czym w Europie szacuje się ją na 8,8–25,9%. Mimo że choroba refluksowa przełyku występuje podobnie u mężczyzn i kobiet, to jednak powikłania z nią związane częściej dotykają mężczyzn.

Do typowych objawów refluksu zalicza się: zgagę, czucie cofania się treści żołądkowej do przełyku oraz puste odbijania. Najczęściej dolegliwości te określane są jako pieczenie za mostkiem, nadkwasota, kwaśne odbijania czy ból górnej części brzucha.

Objawy nasilają się w pozycji leżącej na plecach, zwłaszcza po dużym lub tłustym posiłku, podczas pochylania się oraz podczas ucisku.

Objawami niepokojącymi, które wymagają konsultacji lekarskiej i przeprowadzenia szybkiej i dokładnej diagnozy, są:

• zaburzenia połykania,
• ból podczas połykania,
• niezamierzone schudnięcie,
• ból brzucha w nocy (wywołujący ze snu),
• utrzymujące się wymioty lub krwawienie z przełyku.

Choroba refluksowa może również powodować nietypowe objawy, takie jak: chrypka, szczególnie rano, suchy kaszel lub świszczący oddech oraz ból w klatce piersiowej imitujący ból sercowy, a także uczucie „kluski” w gardle.

Choroba refluksowa przełyku może być również bezobjawowa i być wykrytą przypadkiem podczas endoskopii.

Choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem przewlekłym, przebiegającym w fazach zaostrzeń i remisji. Nieleczona ciężka postać choroby może prowadzić do poważnych powikłań oraz znacząco pogorszyć jakość życia chorych.

Modyfikacja stylu życia i dieta

Jeśli wystąpią symptomy refluksu, warto zmienić styl życia, zwłaszcza sposób odżywiania. Zaleca się spożywanie mniejszych posiłków, ale częściej, unikanie spożywania ich przed pójściem spać - ostatni posiłek powinien być spożyty najpóźniej 3 godziny przed snem. Należy unikać tłustych potraw, mocno przyprawionych dań, gazowanych napojów, cytrusów, kawy i czekolady. Zaleca się również rezygnację z alkoholu i papierosów.

Stosowanie leków bez recepty

Stosowanie dostępnych bez recepty leków zmniejszających kwasowość soku żołądkowego, zawierających różne kombinacje glinu, wapnia, magnezu i kwasu alginowego, może przynieść krótkotrwałe ulgi, ale nie zaleca się długotrwałego stosowania bez konsultacji z lekarzem.

Wizyta u lekarza

Jeśli opisane metody nie przynoszą poprawy, należy udać się do lekarza - zwłaszcza jeśli dolegliwości są uciążliwe i nasilają się. Wizyta u lekarza jest niezbędna również w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, takich jak problemy z połykaniem, ból podczas połykania, niezamierzone schudnięcie, ból brzucha w nocy (budzenie ze snu), wymioty lub krwawienia z przełyku. Należy pamiętać, że objawy refluksu mogą być mylone z symptomami choroby niedokrwiennej serca, a nawet z zawałem serca. Warto zwrócić uwagę na to, kiedy pojawia się ból - ból wieńcowy występuje podczas wysiłku fizycznego i ustępuje po odpoczynku oraz zażyciu nitrogliceryny. Czasami do postawienia właściwej diagnozy konieczne są pełne badania w kierunku chorób serca.

Lekarz początkowo zapyta pacjenta o objawy, przebieg choroby oraz przyjmowane leki.

Jeśli objawy refluksu nie są alarmowe, zaleci zmiany w trybie życia i leczenie inhibitorem pompy protonowej przez 8 tygodni. W razie potrzeby, po wizycie kontrolnej, skieruje pacjenta na dodatkowe badania takie jak gastroskopia, monitorowanie pH w przełyku lub manometrię przełyku.

Jeśli natomiast pojawią się objawy alarmowe, lekarz skieruje pacjenta od razu na gastroskopię, która pozwoli na pobranie wycinków do badania histopatologicznego.

Po badaniu endoskopowym lekarz zaleci odpowiednie leczenie lub dalsze postępowanie.

Choroba refluksowa przełyku jest stanem przewlekłym, więc konieczne jest ciągłe leczenie w celu kontrolowania objawów i zapobiegania powikłaniom. Leczenie farmakologiczne polega przede wszystkim na stosowaniu inhibitorów pompy protonowej, takich jak esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol, pantoprazol i rabeprazol. Można również zastosować leki zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić lek prokinetyczny.

W przypadku braku poprawy po leczeniu farmakologicznym, rozważa się leczenie operacyjne. U kobiet ciężarnych zaleca się leczenie niefarmakologiczne, takie jak modyfikacja stylu życia i specjalna dieta. Chorobę refluksową przełyku diagnozuje się na podstawie objawów, wyników gastroskopii i innych badań. Leczenie obejmuje również modyfikację trybu życia.

W cięższych przypadkach stosuje się leczenie operacyjne. Ważne jest, aby stale konsultować się z lekarzem i przestrzegać jego zaleceń w zakresie leczenia choroby refluksowej przełyku.

Choroba refluksowa przełyku jest schorzeniem, które przebiega w sposób ciągły, z okresami nasilenia objawów i poprawy.

Choroba ta nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla życia, ale znacząco może ograniczyć codzienną aktywność. Niezbędne jest prowadzenie stałego leczenia podtrzymującego. W większości przypadków leczenia przewlekłego stosuje się minimalne skuteczne dawki inhibitorów pompy protonowej, które pozwalają na kontrolowanie objawów. Prognoza jest dobra w przypadku łagodnego przebiegu refluksu. Nieleczona choroba refluksowa o ciężkim przebiegu może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zwężenie przełyku, krwawienie z przewodu pokarmowego, a nawet rak gruczołowy przelyku.

U około 10% chorych może pojawić się tzw. przełyk Barretta, który jest stanem przedrakowym i wymaga regularnej kontroli endoskopowej z badaniem histopatologicznym. Stan przedrakowy bardzo rzadko może przerodzić się w raka przełyku (w przypadku przełyku Barretta – około 0,5% przypadków rocznie), dlatego regularna obserwacja rozwoju choroby umożliwia jej wczesne rozpoznanie i leczenie.

Po zakończeniu terapii choroby refluksowej przełyku zaleca się ciągłe przestrzeganie zdrowych nawyków żywieniowych oraz unikanie leków obniżających ciśnienie w dolnym zwieraczu przełyku, szczególnie leków stosowanych w przypadku choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego (takich jak azotany, beta-blokery, teofilina).

Badanie kontrolne endoskopowe po zakończeniu terapii jest zalecane u pacjentów z zaawansowaną chorobą refluksową oraz u osób z powikłaniami.

Osoby z rozpoznanym przełykiem Barretta powinny być regularnie monitorowane przez specjalistę ze względu na zwiększone ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku. Lekarz zaleci dodatkowe badania endoskopowe z pobraniem próbki do badania histopatologicznego.

Być może korzystne jest zaniechanie palenia papierosów, odpowiednie odżywianie, w tym redukcja spożycia alkoholu i kawy oraz utrzymanie prawidłowej masy ciała.