Uszkodzenie błony śluzowej żołądka to stan spowodowany uszkodzeniem najbardziej wewnętrznej warstwy ściany żołądka, często na skutek infekcji, autoimmunizacji, przyjmowania leków lub nadwrażliwości na różne czynniki zewnętrzne. Gastropatia to podobny stan, polegający na uszkodzeniu komórek błony śluzowej żołądka w wyniku substancji wytwarzanych przez organizm lub wprowadzanych z zewnątrz, jak leki, alkohol, czy żółć.

Istnieją cztery główne formy uszkodzenia błony śluzowej żołądka:

• zapalenie błony śluzowej żołądka spowodowane przez Helicobacter pylori
• ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa)
• autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka
• gastropatia żółciowa (wynikająca z drażniącego działania żółci, częsta u osób po operacjach usunięcia fragmentu żołądka).

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) to uszkodzenie błony śluzowej żołądka, w wyniku którego powstają krwawiące nadżerki. Jest to wynikiem działania substancji toksycznych lub niedotlenienia tkanek. Leki niesteroidowe, alkohol, żółć, substancje toksyczne w organizmie, owrzodzenia stresowe, preparaty żelaza oraz chemioterapia przeciwnowotworowa mogą być przyczyną powstania tego schorzenia.

Zapalenie błony śluzowej żołądka jest powszechne. Bakteria jest odpowiedzialna za większość przypadków zapaleń żołądka, ponieważ zakaża ponad 80% dorosłych Polaków. Dodatkowo, wiele osób regularnie przyjmuje leki, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne, które mogą prowadzić do zapalenia błony śluzowej żołądka.

U dzieci zakażenie jest mniej powszechne (dotyczy około 30% populacji), a częstość występowania zależy od środowiska oraz wieku dziecka – im niższe standardy higieniczne w środowisku i im starsze dziecko, tym zakażenie jest częstsze.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane przez bakterię Helicobacter pylori najczęściej występuje w dzieciństwie i zazwyczaj nie manifestuje się żadnymi objawami. U niektórych osób może pojawić się ból brzucha, nudności i wymioty.

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się jako dyspepsja (bólem w górnej części brzucha, uczuciem pełności, nudnościami i wymiotami). Podobnie jest w przypadku gastropatii żółciowej, gdzie objawy mogą występować lub nie.

W ostrej gastropatii krwotocznej (nadżerkowej) pacjenci doświadczają bólu w środkowym nadbrzuszu, nudności, a czasem mogą wystąpić wymioty z domieszką krwi.

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka czasami prowadzi do niedokrwistości, która w ciężkich przypadkach może się nasilać.

Wiele osób przez lata cierpi na różne dolegliwości, takie jak ból brzucha, uczucie pełności, nudności lub nietolerancję pokarmów, mimo że błona śluzowa żołądka wygląda całkowicie normalnie w badaniu endoskopowym i histopatologicznym.

Są też pacjenci, u których widoczne są zmiany w endoskopii lub mikroskopii, ale nie skarżą się na żadne dolegliwości i mogą spożywać różnorodne pokarmy.

W przypadku utrzymujących się przez długi czas lub powracających dolegliwości żołądkowych należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym. Wyraźne objawy krwawienia z przewodu pokarmowego (takie jak wymioty lub tzw. smoliste stolce) sugerują konieczność natychmiastowego udania się na SOR.

Ponadto anemia (która może objawiać się szybkim zmęczeniem, słabszą tolerancją wysiłku, bladością skóry lub szumem w uszach) jest jasnym sygnałem do skonsultowania się z lekarzem rodzinnym.

Na podstawie informacji uzyskanych od pacjenta lekarz może podejrzewać, że symptomy zgłaszane przez niego mogą wskazywać na uszkodzenie błony śluzowej żołądka. Następnie skieruje pacjenta na badania celem potwierdzenia diagnozy i znalezienia czynnika odpowiedzialnego za to uszkodzenie. Część potencjalnych przyczyn może zostać zidentyfikowana już podczas wywiadu z pacjentem (np. stosowane leki, spożycie alkoholu). Badaniem, które może potwierdzić zapalenie błony śluzowej żołądka lub gastropatię, jest gastroskopia. Podczas tego badania można również pobrać fragmenty tkanki błony śluzowej do badania histopatologicznego oraz przeprowadzić test na obecność bakterii Helicobacter pylori.

Jeśli przyczyną zapalenia błony śluzowej żołądka jest infekcja bakteryjna , to terapia polega na przyjmowaniu leków, które zwalczają tę bakterię. Leczenie to nosi nazwę eradykacji. Polega na zażyciu określonych leków (zazwyczaj czterech lub trzech) zgodnie z zaleceniami lekarza.

Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) zazwyczaj ustępuje samoistnie po usunięciu czynnika wywołującego (np. odstawieniu leków). W celu przyspieszenia gojenia błony śluzowej, lekarz może zalecić stosowanie leków hamujących wydzielanie kwasu solnego. Nieleczona ostre gastropatia krwotoczna może prowadzić do powstania głębokich wrzodów i powikłań, takich jak krwawienia i perforacje.

W przypadku autoimmunologicznego zapalenia błony śluzowej żołądka konieczne jest dożywotnie stosowanie witaminy B₁₂.

Gastropatię żółciową u osób po operacjach z częściowym usunięciem żołądka można leczyć operacyjnie lub stosować leki prokinetyczne (np. metoklopramid) lub preparaty zawierające kwas alginowy.

Usunięcie i wyleczenie przyczyny zapalenia żołądka, takiej jak infekcja , leki lub problemy z żółcią, sprawia, że pełne wyleczenie jest prawie pewne. Jednak gdy zmiany zaawansowane są mocno, nawet po wyeliminowaniu przyczyny, ustąpienie zmian może być trudne.