Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) to nagły stan, w którym organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, co może prowadzić do retencji dwutlenku węgla. Jest to stan życia zagrożenia.

Do zdiagnozowania ARDS konieczne jest spełnienie trzech kryteriów medycznych:

1. Wartość wskaźnika oksygenacji (PaO2/FiO2) poniżej 200 mm Hg.
2. Obecność zmian miąższowych w płucach na zdjęciu rentgenowskim lub tomografii komputerowej klatki piersiowej.
3. Brak objawów podwyższonego ciśnienia w lewym przedsionku.

Ostra insuficiência respiratória é uma condição clínica grave, mas raramente encontrada. Estimativas aproximadas de estudos científicos sugerem uma prevalência de 3-8/100 mil. Ao mesmo tempo, até 10% dos pacientes tratados em unidades de terapia intensiva podem atender aos critérios de diagnóstico de SDRA.

Ostra niewydolność oddechowa może zaistnieć w wyniku nagłego działania czynnika uszkadzającego płuca. Czynniki ryzyka rozwoju ARDS można podzielić na płucne (bezpośrednie) i pozapłucne (pośrednie, pierwotnie dotyczące innego narządu lub układu, ale wtórnie uszkadzające płuca):

1. Czynniki płucne obejmują zapalenie płuc wywołane wirusem (takim jak Sars-Cov-2) lub bakteriami, aspirację treści żołądkowej spowodowaną intensywnymi wymiotami, urazy mechaniczne klatki piersiowej, inhalację substancji chemicznych, przetoczenia krwi oraz przytopienie.
2. Czynniki pozapłucne to między innymi stany infekcyjne, sepsa, wstrząs z niewydolnością wielu narządów, urazy wielonarządowe czy ostre powikłania ciąży. Ważne jest również podkreślenie, że styl życia odgrywa istotną rolę w rozwoju ARDS: nadużywanie alkoholu oraz obecność otyłości zwiększają ryzyko ARDS i zwiększają śmiertelność w związku z nim.

Proces rozwoju ARDS można podzielić na trzy etapy. Na początku, w fazie wysiękowej, niekontrolowany stan zapalny prowadzi do uszkodzenia bariery pęcherzykowo-włośniczkowej, co skutkuje przesiąkaniem płynu bogatobiałkowego i krwinek do pęcherzyków płucnych. W kolejnych tygodniach, w fazie proliferacyjnej, tworzy się tkanka ziarninowa. ARDS jest stanem, który potencjalnie można odwrócić, dlatego w dalszych etapach istnieje możliwość regeneracji uszkodzonych komórek lub przejścia w fazę włóknienia, w której fibroblasty produkują kolagen, prowadząc do trwałych zmian w płucach.

Ostrej niewydolności oddechowej towarzyszy najczęściej objaw duszności. Niski poziom tlenu we krwi może wywołać sinicę - zabarwienie warg, płatków uszu i koniuszka nosa na kolor niebieski. Duszność może być także poprzedzana przez inne symptomy, charakterystyczne dla różnych chorób prowadzących do problemów z oddychaniem. Wśród nich najczęściej występują: kaszel, świszczący oddech, krwioplucie oraz ból w klatce piersiowej.

Podejrzenie niewydolności oddechowej na podstawie opisanych wyżej symptomów jest sygnałem do natychmiastowej kontroli w szpitalu. Pacjent z niewydolnością oddechową powinien jak najszybciej trafić pod opiekę specjalistyczną, gdzie zostaną przeprowadzone niezbędne badania do zidentyfikowania przyczyny ARDS, oceny nasilenia objawów i dobrania odpowiedniego leczenia.

Dalsze badania obejmują pobranie krwi żylnej, morfologię i badania biochemiczne. Wyniki tych badań zależą od choroby podstawowej, która spowodowała ARDS. W przypadku podejrzenia infekcyjnej etiologii ARDS warto pobrać materiał do badań mikrobiologicznych, na przykład wymaz na grypę lub COVID-19.

Badania obrazowe klatki piersiowej, takie jak RTG klatki piersiowej lub TK klatki piersiowej, są konieczne w niewydolności oddechowej. Zmiany obserwowane na RTG klatki piersiowej zależą od przyczyny ARDS, na przykład nacieki zapalne w zapaleniu płuc. Natomiast w ARDS występuje nieswoisty obraz obrzęku płuc, objawiający się rozlanymi zacienieniami i zagęszczeniami pęcherzykowymi zewnętrznymi.

Przyczyną ostrej niewydolności oddechowej zawsze jest poważna choroba, która wymaga hospitalizacji. Leczenie jest uzależnione od przyczyny, która spowodowała niewydolność oddechową. W przypadku infekcyjnej etiologii stosuje się leczenie ukierunkowane, na przykład antybiotyki w przypadku bakteryjnego zapalenia płuc. W niektórych sytuacjach podaje się dożylnie glikokortykosteroidy. Deksametazon podawany dożylnie przez 10 dni zmniejsza ryzyko zgonu u chorych na COVID-19 wymagających wentylacji mechanicznej płuc lub tlenoterapii.

Jeśli przyczyną niewydolności oddechowej jest płyn w jamie opłucnej, należy go usunąć, podobnie jak w przypadku odmy opłucnowej. Aby zwiększyć poziom tlenu we krwi, lekarz podaje tlen pacjentowi – chory oddycha przez „wąsy tlenowe” lub maskę. W przypadkach ciężkich może być konieczne wspomaganie oddychania za pomocą respiratora. Można również zastosować wentylację nieinwazyjną, jeśli chory jest przytomny. W przypadku braku skuteczności lub niemożności zastosowania wentylacji nieinwazyjnej, konieczna jest wentylacja inwazyjna poprzez uśpienie pacjenta i intubację.

Dodatkowe działania obejmują stosowanie fizjoterapii oddechowej dostosowanej do stanu pacjenta oraz odpowiednią dietę zapewniającą właściwe odżywianie.

Odmienne konsekwencje związane z ARDS można podzielić na dwie kategorie: ostre i przewlekłe. Wśród ostrej dziedziny problemu znajduje się ryzyko krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego oraz możliwość wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych. Podczas hospitalizacji pacjenta na oddziale intensywnej terapii istnieje także ryzyko infekcji szpitalnej oraz zapalenia płuc, które mogą pojawić się u pacjentów bez wyjściowej infekcji. U pacjentów podłączonych do respiratora mogą pojawić się komplikacje, takie jak respiratorowe zapalenie płuc lub rozwój odmy.

Im poważniejsze jest ARDS, szczególnie gdy pacjent wymaga długotrwałej wentylacji mechanicznej, tym większe jest ryzyko przewlekłych powikłań. Tworzenie się blizn jest procesem zazwyczaj nieodwracalnym. Nawet po wypisaniu ze szpitala pacjenci często skarżą się na postępującą duszność i spadek tolerancji wysiłku.