Znana również jako , jest bakterią odkrytą w 1982 r. przez dwóch australijskich uczonych, Marshalla i Warrena. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształtu bakterii przypominającego spiralę, co ułatwia jej przenikanie w błony śluzowe układu pokarmowego.

Najczęściej można znaleźć w odźwierniku żołądka, przechodzącym w dwunastnicę. Badania wykazały, że bakteria może także zakażać inne tkanki, takie jak wątroba czy oko. Odkrycie, że przystosowała się do życia w kwaśnym środowisku żołądka, było dużym zaskoczeniem, ponieważ dotychczas uważano, że kwas solny w żołądku jest nieprzyjazny dla bakterii.

Badania potwierdziły związek między obecnością a wrzodami żołądka i dwunastnicy. Niemniej jednak, samo zakażenie bakterią nie zawsze prowadzi do rozwoju choroby wrzodowej. W Polsce 67% dorosłych i 30% dzieci jest zakażonych , jednak tylko u 5-10% dorosłej populacji rozwija się choroba wrzodowa.

Zakażenie często przebiega bezobjawowo, ale w niektórych przypadkach mogą pojawić się objawy zapalenia żołądka, takie jak ból w nadbrzuszu, nudności i wymioty, zazwyczaj bez gorączki.

Infekcja zazwyczaj ma miejsce w dzieciństwie i z reguły dochodzi do niej drogą pokarmową, na przykład przez wspólne naczynia czy picie z tej samej butelki. Stara maksyma, że nie ma wrzodu trawiennego bez kwasu, pozostaje ważna. Natomiast ryzyko rozwoju choroby znacząco wzrasta u osób zakażonych bakterią Helicobacter pylori (lub będących jej nosicielami). Wrzód żołądka jest stanem przednowotworowym, dlatego zakażenie Helicobacter pylori może sprzyjać rozwojowi raka żołądka. Ogólnie rzecz biorąc, zakażenie Helicobacter pylori niemal dwukrotnie zwiększa ogólne ryzyko zachorowania na raka żołądka.

Rak zazwyczaj nie rozwija się w dwunastnicy. Powody tej zależności nie są w pełni jasne, ale w epidemiologii ludzkiego przewodu pokarmowego często występuje rak jelita grubego i odbytu, rak żołądka oraz rak przełyku, lecz rak jelita cienkiego (w tym dwunastnicy) jest rzadkością. W efekcie, chociaż zakażenie bakterią Helicobacter pylori sprzyja chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, oraz w mniejszym stopniu rakowi żołądka, nie stanowi zagrożenia dla powstania raka dwunastnicy, który w praktyce nie występuje.

Komórki błony śluzowej żołądka wytwarzają kwas solny, który pomaga w trawieniu pokarmów poprzez obniżenie pH. Aby uniknąć uszkodzeń, komórki te pokryte są warstwą ochronnego śluzu. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, takie jak aspiryna, mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka, co prowadzi do powstawania wrzodów poprzez hamowanie produkcji śluzu. Bakteria Helicobacter pylori potrafi dostosować się do warunków w żołądku, unikając obszarów o skrajnie niskim pH i przenosząc się do komórek ściany żołądka, gdzie się rozmnaża.

U osób zwiększającymi wydzielanie kwasu solnego, bakteria preferuje kolonizację odźwiernika, unikając trzonu żołądka o silnie kwasnym pH. Natomiast w przypadku mniejszego wydzielania kwasu solnego, Helicobacter pylori kolonizuje cały żołądek.

Przemieszczanie się bakterii jest aktywne, dzięki charakterystycznemu kształtowi i obecności witek. Bakteria przylega do komórek nabłonka, wnika w nie i wykorzystuje enzym ureazę do neutralizacji kwasu solnego. Zakażenie Helicobacter pylori stymuluje odczyn zapalny, który może prowadzić do rozwoju komórek nowotworowych poprzez mutacje DNA oraz stymulację produkcji wolnych rodników.

Podsumowując, zakażenie Helicobacter pylori może sprzyjać rozwojowi raka żołądka poprzez utrzymanie stanu zapalnego. Bakteria pełni rolę promotora nowotworzenia, inicjując proces karcynogenezy na podłożu przewlekłego stanu zapalnego.

W diagnostyce korzysta się z metod inwazyjnych i nieinwazyjnych.

Metody inwazyjne (wymagające wykonania endoskopii):

1. test ureazowy – wykonywany z wycinka błony śluzowej pobranej podczas gastroskopii,
2. badanie histologiczne wycinka z części odźwiernikowej – badanie mikroskopowe wycinka pobranego podczas gastroskopii,
3. hodowla bakteryjna – badanie celem ustalenia lekooporności, wycinki z błony śluzowej okolicy przedodźwiernikowej żołądka.

Metody nieinwazyjne:

1. testy oddechowe – najczęściej stosowany jest oddechowy test ureazowy, choremu podaje się mocznik znakowany radioaktywnym izotopem węgla,
2. test wykrywający antygeny w kale – oznacza się antygeny w próbce kału,
3. testy serologiczne – badania krwi na obecność przeciwciał przeciwko .

Przed wykonaniem badań nie należy przyjmować antybiotyków oraz preparatów bizmutu, a inhibitorów pompy protonowej (IPP) przez określony czas.

W przypadku takiej sytuacji lekarz wprowadzi tzw. leczenie eradykacyjne. Po łacinie słowo (ang. ) oznacza dosłownie "usunięcie całego z przewodu pokarmowego pacjenta."

Terapia eradykacyjna polega na stosowaniu schematu leczenia przeciwbakteryjnego poprzez przyjmowanie kilku leków przez określony czas, w tym leku hamującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku (IPP).

W Polsce zalecanym leczeniem pierwszego wyboru jest terapia poczwórna z bizmutem, włączając w to lek hamujący wydzielanie kwasu solnego w żołądku (IPP), cytrynian bizmutu oraz dwa antybiotyki - standardowo metronidazol i tetracyklina.

W przypadku nieskuteczności pierwszego leczenia, stosuje się terapię drugiego wyboru, dostosowaną do danego pacjenta, zależną od rodzaju leków stosowanych podczas pierwotnej terapii.

Usunięcie zmniejsza ryzyko nawrotów owrzodzeń żołądka i dwunastnicy oraz krwawień z wrzodu.

Po zakończeniu leczenia wykonywane są badania potwierdzające skuteczność eradykacji, ponieważ zakażenie może powracać.