Doświadczanie dyskomfortu w obrębie pleców może objawiać się jako ból kręgosłupa, napięcie mięśni czy sztywność. Może on dotyczyć różnych części kręgosłupa, takich jak odcinek szyjny (ból karku), piersiowy lub lędźwiowy (ból krzyża, który jest dość częsty) oraz promieniować wzdłuż jednej lub obu kończyn górnych (rwa ramienna), do tułowia (nerwy międzyżebrowe) lub wzdłuż jednej lub obu kończyn dolnych (rwa udowa lub kulszowa).

Ból kręgosłupa można podzielić ze względu na czas trwania na ostry (do 4 tygodni), podostry (od 4 tygodni do 3 miesięcy) oraz przewlekły (ponad 3 miesiące). Nawrotem określa się sytuację, gdy ból powróci po okresie remisji trwającej 6 miesięcy. Nawrót różni się od zaostrzenia bólu przewlekłego, ponieważ między epizodami bólu pacjent nie doświadcza żadnych dolegliwości. W przypadku zaostrzenia bólu przewlekłego ból utrzymuje się stale, przy zmieniającym się tylko nasileniu.

Ból niecharakterystyczny lokalizuje się w obszarze środkowej linii szyi lub pleców, zwykle w okolicach środka pleców. Nie ma promieniowania do odległych obszarów ciała ani wzdłuż nerwów (tak jak w przypadku rwy kulszowej). Najczęściej ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni, jednak większość pacjentów doświadcza nawrotów. U 10-15% osób ból ostrego staje się przewlekły.

Czynnikami ryzyka rozwoju bólu przewlekłego są:

• wydłużająca się absencja chorobowa z powodu bólu pleców (szczególnie powyżej 4-12 tygodni),
• problemy psychospołeczne,
• niski nastrój/depresja,
• historie bólu pleców w przeszłości,
• wysokie natężenie bólu w połączeniu z ograniczeniami funkcjonalnymi i zaburzeniami w wykonywaniu codziennych czynności,
• brak stabilnego zatrudnienia,
• krótki staż pracy,
• praca fizycznie wymagająca.

Ból przewlekły często prowadzi do istotnych deficytów fizycznych oraz ograniczeń w codziennym życiu i wykonywanej pracy zawodowej.

Ból charakterystyczny może występować jedynie wzdłuż osi kręgosłupa, czyli na poziomie środkowym pleców, lub może być towarzyszy zwanych: ból promieniowany, czyli odczuwany w innych obszarach ciała oddalonych od kręgosłupa (np. wzdłuż nerwu), deficyty neurologiczne – osłabienie siły w kończynach górnych i/lub dolnych, zaburzenia funkcji mięśni zwieraczy cewki moczowej i odbytu, czyli trudności z wydalaniem moczu i kału, np. nietrzymanie moczu i kału, problematyka chodzenia, objawy kompresji rdzenia kręgowego (mielopatia), objawy ogólne (np. gorączka).

Ból w dolnej części pleców może być spowodowany przez chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa – odczuwa się go głównie podczas aktywności fizycznej, a zmniejsza lub ustępuje podczas odpoczynku i odciążenia kręgosłupa.

Może objawiać się jako:

1. ból związany z dyskiem, czyli ból pochodzący z krążka międzykręgowego – zazwyczaj odczuwany w środkowej części pleców, nie rozprzestrzenia się na inne obszary ciała, a skupia się tylko w kręgosłupie,
2. ból ze stawu międzykręgowego – zazwyczaj jest zlokalizowany po bokach kręgosłupa (nie na środku pleców), jeśli jest spowodowany przez stawy w odcinku szyjnym kręgosłupa – może promieniować w okolicę łopatki lub barku, jeśli w odcinku lędźwiowym – w górną część biodra lub pośladki,
3. proces zapalny nerwu – ból może nie tylko dotyczyć pleców, ale także rozprzestrzeniać się wzdłuż tzw. dermatomów. Dermatomy to obszary skóry, których unerwienie czuciowe jest kontrolowane przez konkretny nerw rdzeniowy – rycina 1.

• zaburzenia czucia – osłabienie czucia powierzchniowego (niedoczulica) i parestezje, czyli nieprzyjemne doznania czuciowe, takie jak: mrowienie, drętwienie, igłowanie itp.,
• osłabienie mięśni kończyny (niedowład, porażenie) oraz zaburzenia odruchów ścięgnistych, które można zbadać uderzając neurologicznym młotkiem.

Rwa mięśniowa porażenna manifestuje się spadkiem siły i/lub dokładności ruchów ramienia, co może prowadzić do trudności np. z pisaniem czy zapinaniem guzików.

Porażenie mięśnia udowego objawia się brakiem możliwości wyprostowania nogi w kolanie oraz problemami z wstawaniem.

Porażenie mięśnia kulszowego może obejmować mięśnie odpowiedzialne za prostowanie stopy.

Porażenie mięśni (czyli rwa porażenna) może ustąpić częściowo lub całkowicie, szczególnie jeśli jest to porażenie niepełne. Natomiast porażenie całkowite zazwyczaj nie ustępuje nawet po operacji. Często bóle związane z porażeniem całkowicie ustępują, podczas gdy sama porażka może pozostać lub ustąpić tylko częściowo. W wielu przypadkach, gdy pojawia się porażenie, bóle ustępują, co często uspokaja pacjenta i lekarza.

Zespół ogona koni to zespół objawów spowodowany uciskiem korzeni wielu nerwów rdzeniowych w odcinku lędźwiowym kanału kręgowego. Objawy najczęściej rozwijają się szybko. Osłabienie mięśni dolnych często jest ogólniejsze i może prowadzić do utraty zdolności chodzenia i stania. Zaburzenia czucia mogą obejmować nie tylko dolne kończyny, ale także okolice odbytu i krocza. Może wystąpić paraliż zwieraczy zewnętrznych pęcherza moczowego i odbytu, co manifestuje się zatrzymaniem moczu i stolca. W przypadku przepukliny kręgosłupa lędźwiowego siła porażenia mięśni może być znacząca i bez interwencji operacyjnej może nastąpić niewielka poprawa.

Zmniejszenie przestrzeni w kanale kręgowym w okolicach szyjnych może powodować osłabienie zarówno kończyn górnych, jak i dolnych. Skutkuje to stopniową utratą zdolności do precyzyjnych czynności manualnych, takich jak zapięcie guzików czy pisanie, a następnie również siły i sprawności w kończynach.

Ból i osłabienie nóg mogą być spowodowane zwężeniem kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym, zwykle występującym u osób starszych. Głównym objawem jest trudności z chodzeniem z powodu osłabienia kończyn dolnych, które nasilają się wraz z dystansem. Towarzyszyć im mogą zaburzenia czucia w kończynach dolnych, takie jak mrowienie, drętwienie i uczucie ciężkości w krzyżu. Parestezje i ból zwykle nasilają się w pozycji neutralnej i leżąc na plecach. Objawy zwężenia kanału kręgowego mogą rozwijać się stopniowo i wymagać leczenia operacyjnego.

Zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego może wywoływać ból zazwyczaj w rejonie pośladka, czasem w okolicy krzyża, w pachwinie, a nawet w kończynie dolnej, przypominając objawy rwy kulszowej. Jest to schorzenie o charakterze przewlekłym, z okresowymi zaostrzeniami i okresami remisji, które może być spowodowane procesem zwyrodnieniowym lub zapaleniem stawów toczącym się w ramach chorób układowych (takich jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, reumatoidalne zapalenie stawów). W niektórych przypadkach objawy ustępują samoistnie lub po odpowiednim leczeniu.

Punktowy ból pleców, który występuje lokalnie, może być wynikiem problemów mięśniowo-powięziowych. Jest dobrze zlokalizowany i może rozpraszać się, ale nie wzdłuż określonych obszarów dermatomów. Może utrzymywać się przez krótki czas, kilka godzin lub nawet wiele dni.

Ostre dolegliwości kręgosłupa po niewielkim urazie lub nadmiernym obciążeniu mogą być efektem złamania osteoporotycznego, które czasem może przebiegać bezobjawowo. Przeważnie ból jest ostry, skupiony w osi kręgosłupa, pojawia się po przeciążeniu, np. przy schylaniu się czy obracaniu tułowia, lub po drobnym urazie - upadku z własnej wysokości (np. po potknięciu, poślizgnięciu i uderzeniu). W przypadku ucisku nerwów, ból może promieniować. Ostre dolegliwości po świeżym złamaniu utrzymują się aż do częściowego albo całkowitego zagojenia złamania, co może potrwać kilka tygodni.

Złamania osteoporotyczne zazwyczaj występują w odcinkach piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa. Ból z odcinka piersiowego może otaczać klatkę piersiową bądź jamę brzuszną, zaś ból z odcinka lędźwiowego może promieniować w kierunku pośladków, pachwin lub wzdłuż kończyn dolnych.

Ból związany z chorobą nowotworową, na przykład przerzuty raka piersi lub stercza do kręgosłupa, zazwyczaj występuje w środkowej części pleców, jest ciągły, nasila się podczas ruchu, ale nie ustępuje w spoczynku. Jest charakterystyczny dla tego bólu, że pojawia się w nocy i stopniowo zwiększa się jego intensywność. W przypadku ucisku lub nacisku na korzenie nerwowe, może wystąpić również rwa. Natomiast przy silnym ucisku korzeni lub rdzenia kręgowego - mogą wystąpić niedowłady i porażenia kończyn. Ból i objawy neurologiczne mogą rozwijać się stopniowo lub nagle w wyniku gwałtownego złamania kręgu osłabionego przez naciek nowotworowy.

Jeśli odczuwasz ból w okolicach pleców i towarzyszy mu gorączka, może to wskazywać na wystąpienie zapalenia kręgosłupa. Dyskomfort jest utrzymywany na stałym poziomie i nie zmniejsza się znacząco podczas odpoczynku. Ból jest zlokalizowany wzdłuż osi kręgosłupa, na środkowej części pleców, chyba że istnieje ucisk na korzenie nerwowe lub rdzeń kręgowy spowodowany stanem zapalnym, ziarniną czy ropniem.

Jeśli nie występują niepokojące objawy wskazujące na to, że ból może mieć potencjalnie poważną przyczynę, lekarz najprawdopodobniej rozpozna nieswoisty ból kręgosłupa i zaleci leczenie zachowawcze.

Obejmuje ono:

1. Edukację na temat bólu pleców. Lekarz wytłumaczy pacjentowi, że większość przypadków bólu kręgosłupa nie wynika z poważnej choroby, a zmiany w badaniach obrazowych są najczęściej efektem naturalnego starzenia się kręgosłupa, nie choroby, i nie zagrażają trwałą niesprawnością.


2. Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej. Należy utrzymać aktywność fizyczną, regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne według instrukcji fizjoterapeutów i zachować prawidłową pozycję kręgosłupa podczas codziennych czynności.


3. Inne metody fizjoterapii takie jak ciepłe okłady, terapia manualna i akupunktura mogą być pomocne.


4. Leczenie farmakologiczne. W przypadku bólu ostrego lekarz może zalecić leki przeciwbólowe, a w przypadku bólu przewlekłego leczenie farmakologiczne ogranicza się do zaostrzeń bólu.

Podstawowe leki to:

• Leki przeciwbólowe – zazwyczaj niesteroidowe leki przeciwzapalne, a w razie konieczności lekarz może zalecić tramadol i inne opioidy.
• Leczenie swoiste, czyli leki zmniejszające napięcie mięśni szkieletowych w przypadku nieskuteczności leków przeciwbólowych.

W przypadku bólu przewlekłego ważna jest edukacja, utrzymanie prawidłowej postawy ciała, oraz regularne ćwiczenia fizyczne. Czasami lekarz może zalecić także zastosowanie leków przeciwdepresyjnych i psychoterapię.