Hipomagnezemia oznacza niskie stężenie magnezu we krwi, co może wpływać negatywnie na wiele funkcji organizmu, w tym na układ nerwowy, mięśnie i serce. Magnez jest istotny dla enzymów i regulacji komórek. Większość magnezu jest przechowywana w komórkach, a tylko 1% krąży we krwi.

Magnez jest pobierany z pokarmów i płynów, a następnie wchłaniany i wydalany z moczem przez nerki. Norma stężenia magnezu we krwi wynosi 0,65–1,2 mmol/l, chociaż mogą występować drobne różnice w zależności od laboratorium.

Dieta powinna zawierać odpowiednią ilość magnezu, czyli 17,5 mmol (420 mg) dla mężczyzn i 13,3 mmol (320 mg) dla kobiet. Składniki takie jak pełne ziarna zbóż, warzywa, orzechy i czekolada są głównymi źródłami magnezu.

Niedobór magnezu może przyczyniać się do wielu schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, nowotwory, kamica nerkowa i cukrzyca typu 2. Warto dbać o odpowiednią ilość magnezu w diecie, by zapobiec negatywnym skutkom dla zdrowia.

Przyczyny hipomagnezemii mogą być różne, takie jak: niedobór magnezu w diecie, długotrwałe stosowanie preparatów żywienia pozajelitowego o niskiej zawartości magnezu, zaburzenia trawienia lub wchłaniania, przewlekłe zażywanie inhibitorów pompy protonowej, hiperaldosteronizm, alkoholizm, hiperkalcemia, hipokaliemia, stosowanie niektórych leków, choroby nerek, wymioty, biegunka, intensywne leczenie kwasicy ketonowej, zespół ponownego odżywienia, stres, ostre zapalenie trzustki i zespół "głodnych kości" po operacji nadczynności przytarczyc.

Niedobór magnezu to powszechne zaburzenie, występujące nawet u około 10% osób. Objawy hipomagnezemii są rzadkie, ponieważ tylko 1% magnezu znajduje się poza komórkami. Niskie stężenie magnezu we krwi może być późnym objawem niedoboru magnezu w organizmie. Nawet jeśli poziom magnezu we krwi jest prawidłowy, nadal może występować niedobór magnezu.

U zdrowych osób, które prawidłowo się odżywiają i nie przyjmują określonych leków, rzadko dochodzi do hipomagnezemii. Najczęściej jest ona obserwowana u pacjentów z ostrymi oraz poważnymi chorobami, takimi jak sepsa czy niewydolność wielonarządowa, którzy są hospitalizowani.

Objawy hipomagnezemii zazwyczaj pojawiają się u osób, u których stężenie magnezu jest mniejsze niż ok. 0,5 mmol/l lub gdy jego poziom bardzo szybko spada.

Typowe objawy niedoboru magnezu to:

• zaburzenia czucia (np. uczucie mrowienia),
• osłabienie mięśni,
• drżenia mięśni (kończyn i języka),
• kurcze mięśni (podobne jak w tężyczce – powtarzające się i występujące w różnych częściach ciała),
• nieprawidłowe EKG,
• zaburzenia rytmu serca.

Bardzo ciężki niedobór magnezu może prowadzić do napadów drgawek (np. u osób cierpiących na padaczkę) lub zaburzeń świadomości i zachowania (apatia, depresja).

Objawy poważnego niedoboru magnezu są na tyle poważne, że konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego.

Jeśli u osób z podejrzeniem niedoboru magnezu (np. z zaburzeniami wchłaniania jelitowego lub nadużywaniem alkoholu) pojawią się symptomy hipomagnezemii, konieczne jest przebadanie stężenia magnezu we krwi. W przypadku zaobserwowania tych objawów, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który oceni sytuację i zaleci odpowiednie badania oraz leczenie.

Hipomagnezemię można zdiagnozować, gdy poziom magnezu we krwi spada poniżej 0,65 mmol/l. Po ustaleniu diagnozy lekarz określa przyczynę hipomagnezemii poprzez analizę przyjmowanych leków, obecnych chorób oraz informacji z wywiadu. Istotne jest także ocenienie, czy niedobór magnezu stanowi zagrożenie dla pacjenta i czy wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Jeśli przyczyna hipomagnezemii jest nieznana, konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań w celu jej ustalenia. Zalecane testy diagnostyczne obejmują: stężenie kreatyniny, potasu, wapnia, fosforu, glukozy, białek, gazometrię, EKG oraz badanie wydalania magnezu z moczem.

Podczas badania lekarz może również sprawdzić obecność tzw. ukrytej tężyczki, czyli skłonności do skurczów mięśni związanych z hipomagnezemią. Ocena objawów tężyczkowych obejmuje test Chwostka, który polega na wywołaniu skurczu mięśni twarzy przez uderzenie młoteczkiem neurologicznym, oraz test Trousseau, który polega na obserwacji skurczu mięśni ręki po zaciśnięciu mankietu ciśnieniomierza.

Leczenie niedoboru magnezu polega na eliminacji przyczyny oraz podawaniu magnezu w przypadku wystąpienia objawów. W przypadku łagodnej przewlekłej hipomagnezemii bez objawów, zaleca się doustne przyjmowanie preparatów magnezu oraz zwiększenie spożycia pokarmów bogatych w ten pierwiastek. Dostępne są różne suplementy magnezu, jednak nie ma jednoznacznych dowodów na to, że jeden związek chemiczny jest lepszy od pozostałych ze względu na słabe wchłanianie się magnezu z jelit. Preparaty różnią się zawartością magnezu w jednej dawce, a zalecana dawka przewyższa 24 mmol magnezu na dobę. W przypadku poważnych objawów hipomagnezemii, magnez podawany jest dożylnie. Konieczne jest także zwrócenie uwagi na niedobory potasu i wapnia, jeśli występują współistniejące hipokaliemia oraz hipokalcemia. Kontrola stężenia magnezu we krwi jest również istotna w trakcie leczenia. Usunięcie przyczyny niedoboru oraz regularne kontrolowanie stężenia magnezu w krwi prowadzi z reguły do całkowitego wyleczenia. W przypadku utrzymującej się przyczyny niedoboru magnezu, konieczne jest kontynuowanie suplementacji zgodnie z zaleceniami lekarza.

Osoby podatne na hipomagnezemię (tj. osoby z chorobami predysponującymi do tego zjawiska) powinny regularnie kontrolować poziom magnezu we krwi zgodnie z zaleceniami lekarza, aby wczesniej zauważyć niedobór, nawet jeżeli nie objawia się on żadnymi symptomami.