Guzki odbytu są naturalnymi strukturami odbytu, składają się z trzech poduszkowatych naczyń żylnych wypełnionych krwią. Możemy wyróżnić guzki wewnętrzne i guzki zewnętrzne, które pełnią funkcję uszczelniania odbytu i ułatwiają kontrolę wypróżnień.

Jeśli guzki stają się zbyt duże z powodu nadmiernego wypełnienia krwią, nazywane są hemoroidami. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne, podczas gdy hemoroidy wewnętrzne mogą być wyczuwane podczas badania przez odbyt. Hemoroidy są dość powszechne i występują u około 11% populacji, zwiększając się wraz z wiekiem.

Inne choroby okolicy odbytu, które mogą być mylone z hemoroidami, to szczelina odbytu, przetoki, ropnie odbytowo-odbytnicze i zapalenie zwieraczy odbytu.

"Hemorrhoid" to pochodzące z greki słowo oznaczające przepływ krwi. Jest to struktura anatomiczna istotna dla zwierząt, chroniąca przed niekontrolowanym wydobywaniem gazów. Splot tętniczo-żylny, który tworzy guzki, pełni ważną rolę w funkcjonowaniu odbytu.

Przyczyny powiększenia guzków krwawniczych nie są w pełni zrozumiałe. Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na rozwój hemoroidów, takich jak dieta, styl życia, praca, wysiłek fizyczny, ciąża i poród. Występuje zwykle w związku z zastojem krwi w żyłach odbytniczych, zarówno w przypadku codziennych czynników, jak i poważniejszych problemów zdrowotnych. Pierwsza grupa czynników obejmuje nawykową niemoc, biegunkę, ciążę, siedzący tryb życia i biegi długodystansowe.

Hemoroidy mogą również wystąpić u osób z poważniejszymi chorobami, takimi jak marskość wątroby, guzy miednicy małej i wrodzony brak zastawek żylnych w żyłach trzewnych.

Dominującym symptomem jest krwawienie z odbytu. Objaw ten polega na krwawieniu świeżą krwią podczas wypróżniania, zwłaszcza w przypadku trudności w defekacji z powodu zaparć. Obecność skrzepów krwi, ciemnej krwi lub czarnej barwy stolca może wskazywać na inne, zazwyczaj poważniejsze schorzenia. Intensywne krwawienie może być widoczne w muszli klozetowej, podczas gdy mniejsze natężenie objawia się pasemkami krwi na stolcu lub śladami krwi na papierze toaletowym. Krwawienie z hemoroidów jest najczęstszą przyczyną świeżego krwawienia czerwoną krwią z odbytu. Zwykle hemoroidy nie prowadzą do niedokrwistości, ale w przypadku obfitych krwawień może dojść do poważnej niedokrwistości.

Inne symptomy choroby hemoroidalnej to:

• świąd i pieczenie w okolicy odbytu,
• ból, podrażnienie, dyskomfort w okolicy odbytu,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• wyciek śluzu,
• hemoroidy wewnętrzne, które podczas parcia na stolec mogą wykonywać na zewnątrz i cofać się samoistnie do kanału odbytu. Czasami konieczne jest ich manualne wprowadzenie, a w zaawansowanej postaci mogą one być unieruchomione i nie do zlikwidowania wewnątrz. Takie hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i mogą być bolesne.

W przypadku wystąpienia zakrzepu w zewnętrznym guzku krwawniczym lub pęknięcia żyły pojawia się bolesna, okrągła, sinawa grudka widoczna na skórze w okolicy odbytu. Po ustąpieniu ostrego stanu ból ustępuje, a guzek z zakrzepem zmniejsza się, pozostawiając fałd skórny.

Rozpoznanie hemoroidów ustala się na podstawie badania proktologicznego – lekarz ocenia okolicę odbytu i przeprowadza badanie palcem przez odbyt. Hemoroidy zewnętrzne są widoczne jako sinawe guzki w pobliżu odbytu, natomiast hemoroidy wewnętrzne są wyczuwane podczas bezpośredniego badania przez odbyt. Następnie lekarz wykonuje badanie wziernikiem - anoskopem, aby obejrzeć hemoroidy wewnętrzne. Jest to przeprowadzane za pomocą przeziernego wziernika stożkowatego, który jest wprowadzany do odbytnicy i oświetla jej wnętrze. Ocena całej odbytnicy, czyli rektoskopia (zwana również proktoskopią), jest możliwa po zastosowaniu nieco dłuższego tubusa.

Bardzo istotne jest wykluczenie innych przyczyn krwawienia, takich jak rak jelita grubego. W związku z tym, u większości pacjentów z podejrzeniem hemoroidów powinno się wykonać kolonoskopię przed rozpoczęciem leczenia. Należy pamiętać, że obecność hemoroidów nie wyklucza raka jelita grubego.

Wyróżnia się 4 stopnie choroby hemoroidalnej:
I – powiększenie guzków bez ich wypadania na zewnątrz
II – guzki wypadają na zewnątrz w czasie wypróżniania, lecz cofają się samoistnie
III – guzki wypadają podczas wypróżniania i muszą być odprowadzone ręcznie
IV – guzki utrzymują się na zewnątrz, nie zmniejszają się i ulegają zakrzepicy.

Do najdokładniejszego oględzin jelita służy kolonoskopia. Jest to badanie wykonywane przy użyciu giętkiego endoskopu wprowadzanego do kątnicy, czyli najgłębiej położonego odcinka jelita grubego. Światłowód endoskopu oświetla wnętrze jelita, a obraz jest widoczny na monitorze dzięki kamerze umieszczonej na końcu aparatu. Sigmoidoskopia różni się od kolonoskopii mniejszym zasięgiem badania (zazwyczaj do esicy włącznie), prostszym przygotowaniem jelita do badania oraz mniejszym dyskomfortem.

Lekarz specjalizujący się w chorobach odbytu to proktolog.

Leczenie hemoroidów zależy od nasilenia objawów i stopnia zaawansowania oraz wieku i stanu ogólnego pacjenta. Można stosować leczenie zachowawcze i zabiegowe. Priorytetem terapii jest poprawa jakości życia, dlatego sposób leczenia powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając korzyści i ryzyko interwencji.

Metody leczenia zachowawczego (zalecane we wszystkich stadiach choroby) obejmują:

• utrzymanie diety przeciwzaparciowej, eliminacja ostrych przypraw i unikanie używek,
• stosowanie leków poprawiających napięcie ścian naczyń żylnych i zmniejszających ich przepuszczalność (np. zawierających hesperydynę, wyciąg z ruszczyka lub diosminę),
• stosowanie maści i czopków o działaniu przeciwzapalnym i ochronnym (np. zawierających hydrokortyzon, tlenek cynku, kwas hialuronowy).

Leczenie zachowawcze może być skuteczne u części pacjentów, szczególnie w początkowych fazach choroby. W przypadku braku poprawy, można rozważyć metody mało inwazyjne, takie jak zakładanie gumowych opasek na hemoroidy, skleroterapia, laserowa koagulacja lub podwiązanie tętnic doprowadzających krew do guzków hemoroidalnych. Należy pamiętać, że metody te mogą skutkować nawrotem problemu.

W zaawansowanych przypadkach, gdy terapie mało inwazyjne są nieskuteczne, stosuje się leczenie operacyjne, polegające na usunięciu guzków krwawniczych. Ten rodzaj interwencji jest bolesny i wiąże się z większym ryzykiem powikłań. Po zabiegu operacyjnym mogą wystąpić różne komplikacje, takie jak krwawienie, infekcja czy zatrzymanie moczu. W sporadycznych przypadkach może dojść do nietrzymania gazów i stolca.

Aby uniknąć hemoroidów, zaleca się regularne wypróżnianie miękkim, plastycznym stolcem i nie powstrzymywanie się od oddawania stolca, gdy jest taka potrzeba. Ważne jest kształtowanie nawyku regularności wypróżnień oraz dbanie o higienę okolicy odbytu, poprzez mycie jej ciepłą wodą, bez użycia mydła. Dieta powinna być bogata w błonnik roślinny, a należy unikać potraw sprzyjających zaparciom, takich jak czekolada czy mocna herbata. Wskazane jest umiarkowane uprawianie fizyczne i unikanie sytuacji powodujących wzmożone ciśnienie w jamie brzusznej, jak na przykład dźwiganie. Osobom o siedzącym trybie życia zaleca się częste przerywanie siedzenia krótkimi ćwiczeniami lub spacerem.

Chociaż hemoroidy są najczęstszym powodem krwawienia z odbytu, nie można wykluczyć istnienia innej, bardziej poważnej przyczyny krwawienia. W takim przypadku konieczne jest wykonanie kolonoskopii u osób powyżej 45. roku życia i u każdej osoby cierpiącej na niedokrwistość z niedoboru żelaza.

Tak. Istnieje możliwość wpływania na ryzyko krwawienia z hemoroidów poprzez odpowiednią dietę. Niewłaściwy rytm wypróżnień powodujący zaparcia może sprzyjać krwawieniom z hemoroidów. Zmiana sposobu odżywiania, który sprzyja regularnym wypróżnieniom, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia krwawień. Istnieją również potrawy, które poprzez przekrwienie narządów miednicy małej mogą sprzyjać krwawieniu z hemoroidów, takie jak ostre przyprawy i alkohol. Często po spożyciu takich pokarmów pacjenci zauważają zwiększone krwawienie z odbytu, które może być bardziej obfite niż zazwyczaj.

Hemoroidy, które wystąpiły w trakcie ciąży, zazwyczaj ustępują po porodzie lub przestają krwawić. Istotne jest regularne funkcjonowanie jelit, unikanie ciężkich przedmiotów oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała, która czasami może wzrosnąć zbyt dużo w ciąży.

Tak. Osoby przyjmujące leki przeciwpłytkowe i przeciwkrzepliwe, zazwyczaj zalecane przez specjalistów kardiologii, mogą doświadczyć pierwszego krwawienia z odbytu. Często pacjenci nie zdają sobie sprawy z zażywania kwasu acetylosalicylowego (aspiryny), który jest często stosowany z wielu innych wskazań, takich jak przeziębienie czy bóle stawowo-kostne. Leki przeciwkrzepliwe, takie jak acenokumarol czy warfaryna, są dostępne wyłącznie na receptę i z reguły są przyjmowane świadomie. Warto pamiętać, że krwawienie z odbytu może być błędnie przypisane hemoroidom, podczas gdy prawdziwą przyczyną mogą być duże polipy lub guz jelita grubego. W takich sytuacjach konieczna jest kolonoskopia w celu potwierdzenia rozpoznania.

Tak. Obszar końcowego fragmentu odbytnicy, przez który przechodzi igła do biopsji, znajduje się nieco głębiej niż obszar, w którym występują hemoroidy. Diagnoza raka prostaty jest kwestią o dużym znaczeniu, dlatego minimalne ryzyko niewielkiego krwawienia związane z biopsją jest uzasadnione.