Gałka oczna
Gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli, a jej długość wynosi około 23-24 mm. Masa gałki ocznej to około 7 g, a objętość to 6,5 cm3. Gałka oczna jest opisywana w porównaniach do kuli ziemskiej, gdzie bieguny znajdują się z przodu i z tyłu. Rogówka stanowi przedni biegun gałki ocznej, a biegun tylny znajduje się w środku twardówki, w okolicach nerwu wzrokowego. Oś gałki ocznej to linia łącząca bieguny, a równik dzieli gałkę oczną na dwie półkule. Gałkę oczną można porównać też do tarczy zegarowej w celu opisania położenia zmian w oku. Gałkę oczną pokrywa ściana z trzech błon: zewnętrznej, środkowej i wewnętrznej. Błona zewnętrzna składa się z twardówki i rogówki, a twardówka z kolei z trzech warstw: nadtwardówki, istoty właściwej i blaszki brunatnej. Rogówka stanowi przezroczystą błonę oka, która ma istotne znaczenie w układzie optycznym, jako że jej kształt i przejrzystość wpływają na funkcjonowanie oka. Następnie znajduje się twardówka, a wewnętrznie naczyniówka, która składa się z naczyń krwionośnych i dostarcza tlen siatkówce. Po wewnętrznej stronie gałki ocznej znajduje się siatkówka, której najważniejsze części to nabłonek barwnikowy, czopki i pręciki. Czopki są odpowiedzialne za widzenie w świetle dziennym i barwne, natomiast pręciki umożliwiają widzenie w słabym oświetleniu i rejestrowanie ruchu. Następnie nerw wzrokowy, odpowiadający za przewodzenie impulsów wzrokowych do mózgu, opuszcza gałkę oczną. W całości gałka oczna składa się z przedniego i tylnego odcinka.
Rozpocznij konsultację
Wybierz lek przechodząc do wyszukiwarki inny lek
Cena konsultacji: 59,00 zł
Aparat ochronny oka
Gałka oczna znajduje się w oczodole, które ma objętość około 30 cm3. Gałka oczna zajmuje około 1/4 tej objętości, resztę wypełnia tłuszcz oczodołowy, mięśnie, nerwy, naczynia krwionośne i gruczoł łzowy.Oczodół ma kształt piramidy, z podstawą skierowaną do przodu. W oczodole wyróżnia się ściana górna, przyśrodkowa, dolna i zewnętrzna.Ściana górna składa się z części kości czołowej oraz skrzydła mniejszego kości klinowej. Stanowi ona granicę między przednią jamą czaszki a oczodołem.Ściana przyśrodkowa (najcieńsza) zbudowana jest z wyrostka czołowego szczęki, kości łzowej, blaszki papierowej kości sitowej i części kości klinowej.Ścianę dolną tworzą: kość szczęki, wyrostek szczękowy kości jarzmowej i wyrostek oczodołowy kości podniebiennej.Ścianę zewnętrzną tworzą skrzydło większe kości klinowej, kość jarzmowa i fragment kości czołowej.W szczycie oczodołu znajduje się kanał wzrokowy, przez który przechodzą nerw wzrokowy i tętnica oczna, oraz szczelina oczodołowa górna, przez którą wchodzą nerwy czaszkowe zaopatrujące gałkę oczną, mięśnie gałkoruchowe i zwoju rzęskowy.Nerw okoruchowy unerwia mięśnie gałkoruchowe, nerw bloczkowy mięsień skośny górny oka, a nerw odwodzący mięsień prosty boczny oka.Szczelina oczodołowa dolna łączy oczodół z dołem skrzydłowo-podniebiennym i dołem podskroniowym. Przechodzą przez nią: nerw podoczodołowy, tętnica podoczodołowa, nerw jarzmowy i żyła oczna dolna.Ściany oczodołu wyściela okostna, która wraz z pozostałymi powięziami oczodołowymi stanowi dodatkową osłonę dla gałki ocznej.Przegroda oczodołowa rozciąga się od krawędzi oczodołu do brzegów tarczki powiekowej, dzieląc go na części przednią i tylną.
Powieki
Powieki stanowią ograniczenie dla szpary powiekowej (ryc. 11.). W momencie otwartych oczu, szerokość tej szparki wynosi 8-10 mm. Oba skraje powiek, zarówno boczny (w stronę skroni), jak i przyśrodkowy (w stronę nosa), są połączone ze sobą oraz z brzegami oczodołu za pomocą spoideł. Na zewnętrznej stronie powiek znajduje się skóra, pod którą znajdują się mięśnie. W obu powiekach znajduje się mięsień okrężny, który odpowiada za zamykanie szpary powiekowej; natomiast w powiece górnej jest również mięsień dźwigacz. Kolejną warstwę stanowi tarczka oraz jej przedłużenie - przegroda oczodołowa, które utrzymują zawartość oczodołu wewnątrz. Zbudowane są one z tkanki łącznej i nadają powiekom charakterystyczny kształt. Na wewnętrznej stronie gałki ocznej tarczkę pokrywa spojówka powiekowa. Wewnątrz tarczki znajdują się gruczoły tarczkowe Meiboma, które wydzielają lipidy, tworząc warstwę lipidową filmu łzowego. Dodatkowo natłuszczają brzegi powiek, co ułatwia zamykanie szpary powiekowej. Ujścia tych gruczołów znajdują się w krawędziach powiek. Z przodu krawędzi powiek wyrastają rzęsy. Do mieszków rzęs uchodzą gruczoły potowe Molla oraz gruczoły łojowe Zeissa, które pełnią funkcję podobną do gruczołów Meibomma. Powiekę górną od góry zamykają brwi.
Narząd łzowy
W górnej części ściany oczodołu znajduje się wydrążenie dla gruczołu łzowego. Jest on podzielony na część powiekową i część oczodołową. Gruczoł łzowy stanowi główną część wydzielniczą narządu łzowego. Na spojówce górnych załamków worka spojówkowego znajduje się wiele małych gruczołów łzowych dodatkowych (gruczołów spojówkowych Krausego), które również produkują warstwę wodną filmu łzowego. Nerw łzowy dostarcza gruczoł łzowy, przewodząc włókna z zwoju skrzydłowo-podniebiennego.
Film łzowy składa się z części mucynowej (produwowanej przez komórki kubkowe w spojówce), wodnej (wytwarzanej przez gruczoł łzowy i gruczoły dodatkowe) i lipidowej (wytwarzanej głównie przez gruczoły Meiboma), powstaje poprzez mieszanie różnych składników w worku spojówkowym i pokrywa powierzchnię gałki ocznej. Odpływ następuje przez punkty łzowe znajdujące się na brodawkach łzowych na zewnętrznych krawędziach powiek dolnych i górnych. Następnie przez górny i dolny kanaliki łzowe, łzy docierają do woreczka łzowego, usytuowanego w rowku w przyśrodkowej ścianie oczodołu. W woreczku łzowym zaczyna się kanał nosowo-łzowy, kończący się ujściem pod dolną małżowiną nosową. Tam znajduje się cienka błonka znana jako zastawka Hasnera. Ostatecznie łzy trafiają do nosa i dlatego często podczas płaczu pojawia się „katar”.
Aparat ruchowy oka
Aparat ruchowy gałki ocznej składa się z 6 mięśni gałkoruchowych – 4 mięśni prostych i 2 mięśni skośnych. Wszystkie mięśnie proste zaczynają się w pierścieniu ścięgnistym wspólnym otaczającym w szczycie oczodołu kanał wzrokowy i szczelinę oczodołową górną. Następnie mięśnie te – górny, wewnętrzny, dolny i zewnętrzny – biegną rozbieżnie do przodu, tworząc stożek mięśniowy, i przyczepiają się ścięgnami do twardówki w niewielkiej odległości od rąbka rogówki. Początek mięśnia skośnego górnego znajduje się powyżej pierścienia ścięgnistego na skrzydle mniejszym kości klinowej, biegnie ku przodowi po środkowej stronie gałki ocznej, po czym przechodzi w ścięgno, które po przejściu przez chrzęstny bloczek zlokalizowany w kości czołowej skręca ku tyłowi i przyczepia się poza równikiem gałki ocznej. Mięsień skośny dolny zaczyna się w przedniej części ściany dolnej oczodołu, blisko bruzdy łzowej. Biegnie on ku tyłowi i ku skroni, i przyczepia się do twardówki za równikiem poniżej mięśnia prostego dolnego.
Mięsień prosty boczny unerwiony jest przez nerw VI, mięśnie proste - przyśrodkowy, górny i dolny oraz mięsień skośny dolny unerwia nerw III, a mięsień skośny górny otrzymuje unerwienie od nerwu IV.
Unaczynienie gałki ocznej
Tętnica oczna to pierwsze rozgałęzienie tętnicy szyjnej. Z niej odchodzi tętnica środkowa siatkówki, która wnika do nerwu wzrokowego i przechodzi do wnętrza gałki ocznej, zaopatrując w krew wewnętrzne warstwy siatkówki. Jest to ostatnia gałązka anatomicznie, więc w przypadku jej zamknięcia nie istnieją połączenia, które mogłyby zapewnić krążenie zastępcze.
Błonę naczyniową zaopatrują tętnice rzęskowe, które dzielimy na tylną (krótkie i długie) i przednią. Tętnice rzęskowe tylnie krótkie (około 20) przenikają twardówkę wokół nerwu wzrokowego i dostarczają krew do naczyniówki. Dwie tętnice rzęskowe tylne długie przenikają twardówkę po stronie nosowej i skroniowej, a następnie biegną do ciała rzęskowego. U podstawy tęczówki naczynia te tworzą większe koło tętnicze. Gałęzie od niego tworzą mniejsze koło tętnicze wokół źrenicy. Cztery tętnice rzęskowe przednie przebiegają wzdłuż mięśni prostych oka, 5–6 mm od rąbka, przechodzą twardówkę i formują splot okołorąbkowy. Wspólnie tworzą one większe koło tętnicze tęczówki. Krew żylną z przedniej i tylnej części błony naczyniowej odprowadzają cztery żyły wirowate. Krew żylna z ciała rzęskowego odprowadzają żyły rzęskowe przednie. Krew żylna odprowadzana jest z gałki ocznej i struktur oczodołu do żyły ocznej górnej i żyły ocznej dolnej, a następnie trafia do zatoki jamistej w czaszce.
