Niedoczynność tarczycy polega na niedostatecznej produkcji hormonów przez tarczycę. Jest to wynik zaburzenia wytwarzania i uwalniania hormonów T3 i T4, które regulują funkcje większości tkanek organizmu. Czynność tarczycy jest kontrolowana przez przysadkę mózgową, która wydziela hormon TSH.

W Polsce najczęstszymi przyczynami niedoczynności tarczycy są choroba Hashimoto, stan po usunięciu tarczycy oraz stan po leczeniu jodem promieniotwórczym. Oprócz nich można wymienić inne zapalenia tarczycy, niedoczynność tarczycy spowodowaną lekami oraz wtórną niedoczynność tarczycy w wyniku chorób przysadki.

Niedobór hormonów tarczycy jest powszechnym problemem zdrowotnym, dotykającym około 5% dorosłych kobiet i 1% mężczyzn. Choć ryzyko niedoczynności tarczycy rośnie wraz z wiekiem, zdarza się również u ludzi młodych, w tym dzieci. W przypadku choroby Hashimoto, niedoczynność tarczycy może być dziedziczona w rodzinie.

Tarczyca jest małym narządem znajdującym się u podstawy szyi. Objawy niedoczynności tarczycy mogą obejmować uczucie ciągłego zimna, zmęczenie/senność, depresję, zaburzenia pamięci, przyrost masy ciała, zaparcia, spowolnienie czynności serca, suchą łuszczącą się bladą skórę, suche włosy, zaburzenia miesiączkowania i niepłodność.

Badania laboratoryjne mogą wykazać podwyższone stężenie cholesterolu i niedokrwistość. Objawy te mogą mieć różne nasilenie, a w przypadku ciężkiej niedoczynności tarczycy mogą wystąpić powikłania, takie jak choroby serca, niepłodność oraz śpiączka.

Jeżeli pojawią się objawy sugerujące niedoczynność tarczycy, należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym, który po przeprowadzeniu badania lekarskiego i zebraniu wywiadu, podejmie decyzję o konieczności wykonania oznaczenia TSH. Regularne badania TSH powinny być również wykonywane u osób, u których w rodzinie wystąpiła choroba Hashimoto. Bardzo istotne jest wykrycie niedoczynności tarczycy u kobiet planujących ciążę, ponieważ stan ten może być szkodliwy zarówno dla matki, jak i dziecka. Dlatego wielu specjalistów zaleca przeprowadzenie badania TSH u każdej kobiety planującej ciążę.

Do potwierdzenia niedoczynności tarczycy konieczne jest wykonanie odpowiednich badań hormonalnych. Pierwsze badanie oceniające funkcjonowanie tarczycy (stężenie TSH we krwi) może zostać zlecone przez lekarza rodzinnego. W przypadku otrzymania wyniku poza normą, konieczny jest pomiar stężenia tyroksyny (FT4). Niedoczynność tarczycy pierwotną stwierdza się, gdy podwyższone stężenie TSH towarzyszy obniżonemu stężeniu FT4.

W przypadku zdiagnozowania niedoczynności tarczycy lekarz będzie dążył do ustalenia przyczyny. W tym celu pomocne może być przeprowadzenie USG tarczycy, a w przypadku choroby Hashimoto możliwe jest stwierdzenie zmniejszonej wielkości tarczycy oraz obniżonej echogeniczności.

Określenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy, zwłaszcza anty-TPO lub anty-TG, może również pomóc w diagnozie. Podwyższone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla choroby Hashimoto.

Niedobór hormonów tarczycy jest skutecznie leczony poprzez regularne przyjmowanie lewotyroksyny, która jest syntetycznym odpowiednikiem naturalnego hormonu tarczycy. Istnieje wiele preparatów lewotyroksyny dostępnych na rynku, dlatego zaleca się przyjmowanie jednego konkretnego preparatu w celu osiągnięcia spodziewanych efektów. Regularne stosowanie lewotyroksyny prowadzi do normalizacji poziomu TSH i przywraca prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Większość pacjentów może być leczona ambulatoryjnie, z wyjątkiem osób z ciężką niedoczynnością tarczycy lub innymi poważnymi schorzeniami, które mogą wymagać hospitalizacji.

Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, najlepiej rano, na czczo, około 30-60 minut przed posiłkiem. Dawkę leku ustala lekarz, na podstawie badań stężenia TSH, a następnie dostosowuje ją odpowiednio. Kontrole poziomu TSH są niezbędne zarówno na początku terapii, jak i po jej ustabilizowaniu. Ważne jest również informowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, aby uniknąć potencjalnych interakcji leków.

Jeśli pacjentka jest w ciąży, może bezpiecznie przyjmować lewotyroksynę wraz z preparatami żelaza, zachowując odpowiedni odstęp między nimi. Interakcja między lewotyroksyną a żelazem może występować, dlatego warto skonsultować się z lekarzem w tej sprawie.

Pacjenci z niedoczynnością tarczycy często potrzebują leczenia lewotyroksyną oraz regularnej kontroli poziomu TSH do końca życia. W pewnych sytuacjach (jak np. zapalenie tarczycy po porodzie, podostre zapalenie tarczycy, czy niedoczynność tarczycy spowodowana lekami) może wystąpić samoistne wyleczenie i ustąpienie niedoczynności tarczycy.

Autoimmunologiczne schorzenia tarczycy, takie jak choroba Gravesa i Basedowa, choroba Hashimoto, mają podłoże genetyczne. Nie jesteśmy w stanie kontrolować genetycznej predyspozycji u osób podatnych na te schorzenia. Osoby, których rodziny miały przypadki autoimmunologicznych chorób tarczycy, powinny poinformować o tym lekarzy, by unikać niektórych leków, które mogą zwiększyć ryzyko zachorowania. Dodatkowo, osoby te powinny regularnie monitorować poziom TSH, aby szybko wykryć rozwijającą się niedoczynność tarczycy i zapobiec poważnym objawom.