Choroba Leśniowskiego i Crohna, znana także jako choroba Crohna, jest jedną z nieswoistych chorób zapalnych jelit, która może występować w każdej części przewodu pokarmowego od jamy ustnej do odbytu.

Charakterystyczną cechą tej choroby są zmiany zapalne występujące odcinkowo w jelicie cienkim lub grubym, oddzielone obszarami zdrowej tkanki. Proces zapalny zaczyna się w błonie śluzowej, a następnie rozprzestrzenia się na wszystkie warstwy ściany przewodu pokarmowego, prowadząc do zniszczenia i włóknienia, co może skutkować powstawaniem przetok i zwężeniami. Najczęstszymi miejscami zmian zapalnych są końcowy odcinek jelita krętego, jelito cienkie, jelito grube oraz same jelito grube.

Przyczyna choroby Leśniowskiego i Crohna nie jest dokładnie znana, ale mikrobiota jelitowa, zmieniana przez czynniki środowiskowe, takie jak dieta, odgrywa prawdopodobnie istotną rolę.

Choroba ma przewlekły przebieg, z okresami zaostrzeń i remisji, ale również może objawiać się ciągłymi dolegliwościami, co może prowadzić do znaczącej niepełnosprawności i konieczności interwencji chirurgicznej w przypadku powikłań. U około 20-30% pacjentów nie obserwuje się postępów choroby w długoterminowej obserwacji.

Choroba związana z zapaleniem jelit może pojawić się u młodych osób w wieku 15–25 lat lub około 50. roku życia, i dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Szczególnie często występuje w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej, gdzie zachorowalność sięga 5 przypadków na 100 000 osób rocznie.

Jeśli masz nawracającą biegunkę, bóle brzucha, gorączkę lub nieuzasadnione i niezamierzone utraty masy ciała, krwawienia z przewodu pokarmowego lub zmiany okołoodbytowe (ropnie, szczeliny, przetoki), skonsultuj się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych.

Jeżeli masz diagnozę choroby Leśniowskiego-Crohna i zauważysz nasilenie objawów choroby, natychmiast skonsultuj się z lekarzem, który zadecyduje, czy konieczna jest hospitalizacja czy kontynuacja terapii ambulatoryjnej. Niektóre objawy choroby, takie jak krwawienia z przewodu pokarmowego czy niedrożność, mogą prowadzić do poważnych powikłań i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej.

Lekarz najpierw przeprowadzi szczegółowy wywiad, a następnie dokładne badanie pacjenta. W trakcie badania brzucha u niektórych osób może zostać zauważony nietypowy opór w prawej dolnej części brzucha. Wykonane zostaną dodatkowe badania laboratoryjne krwi, które pomogą w identyfikacji niedoborów oraz ocenie aktywności procesu chorobowego. Niedokrwistość, leukocytoza, nadpłytkowość, przyspieszony OB oraz zmniejszone stężenie białek, hipokaliemia towarzyszyć mogą chorobie Leśniowskiego i Crohna. Dodatkowo, lekarz może zlecić oznaczenie przeciwciał przeciwko drożdżom . W celu dokładniejszego zdiagnozowania stanu jelita, pacjent zostanie skierowany na badanie endoskopowe, takie jak ileokolonoskopia, rektoskopia lub endoskopia kapsułkowa. Badania obrazowe, takie jak USG, TK i MR, pozwolą na ocenę grubości ściany jelita oraz ujawnienie ewentualnych zmian położonych poza przewodem pokarmowym. Badania mikrobiologiczne stolca także mogą zostać wykonane. Na podstawie zebranych danych lekarz będzie mógł postawić diagnozę choroby Leśniowskiego i Crohna.

Choroba Leśniowskiego i Crohna to przewlekła choroba, charakteryzująca się okresami zaostrzeń i remisji. Nie istnieje skuteczny sposób na całkowite wyleczenie tej choroby. Nawrót stanu zapalnego w innej części jelita może wystąpić nawet po usunięciu pierwotnego ogniska chorobowego. Wybór metody leczenia zależy od lokalizacji zmian, nasilenia choroby i obecności powikłań. Sposób postępowania jest dostosowywany w zależności od reakcji na leczenie i tolerancji pacjenta. Leczenie obejmuje zmiany w stylu życia, dietę, stosowanie leków (zarówno na stałe, jak i w okresach zaostrzeń) oraz czasami leczenie operacyjne.

Podstawowe zalecenia obejmują:

1. Zaniechanie palenia tytoniu – dużą rolę w zapobieganiu nawrotom u palących pacjentów.
2. Unikanie innych czynników wywołujących zaostrzenia – profilaktyka chorób zakaźnych (zarówno układu oddechowego, jak i przewodu pokarmowego), unikanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), redukcja stresu.
3. Uzupełnienie ewentualnych niedoborów: leczenie odwodnienia, korekcja zaburzeń elektrolitowych, niskiego poziomu albuminy oraz niedokrwistości, a w przypadku zajęcia jelita krętego lub jego usunięcia – suplementacja witaminy B₁₂.

Za pomocą diety można wspomóc leczenie w aktywnym okresie choroby. U dorosłych, dieta może być stosowana w celu uzyskania remisji, z wyjątkiem chorych niechcących przyjmować leków. Żywienie pozajelitowe odgrywa istotną rolę w przypadku przetok, zespołu krótkiego jelita oraz leczenia niedożywienia w chorobie Leśniowskiego i Crohna. Odpowiednie żywienie ma także znaczenie jako profilaktyka i terapia niedożywienia, częstego powikłania tej choroby.

Leczenie farmakologiczne obejmuje terapię skierowaną przeciwko chorobie oraz leczenie objawowe. W leczeniu specyficznym stosuje się:

• leki przeciwzapalne: glikokortykosteroidy (GKS) – prednizon, prednizolon, budezonid doustnie oraz hydrokortyzon w przypadku choroby o dużym nasileniu dożylnie,
• leki immunosupresyjne: azatiopryna, metotreksat - stosowane podtrzymująco w okresie remisji,
• leki biologiczne: infliksymab, adalimumab, wedolizumab, ustekinumab,
• antybiotyki: stosowane w leczeniu przetok okołoodbytowych metronidazol, cyprofloksacyna, lewofloksacyna.

W terapii objawowej stosuje się leki przeciwbólowe - metamizol, tramadol i leki przeciwkolkowe. Dodatkowo, w przypadku bólu kolkowego można zastosować leki przeciwcholinergiczne oraz leki przeciwbiegunkowe: difenoksylat z atropiną, loperamid oraz w przypadku biegunki po usunięciu jelita krętego, spowodowanej zaburzeniami wchłaniania kwasów żółciowych - cholestyraminę.

Chorzy na chorobę Leśniowskiego i Crohna często poddawani są zabiegom chirurgicznym. Zazwyczaj operacje te są konieczne z powodu miejscowych powikłań (ropnie, przetoki), zwężenia jelit, częściowej niedrożności oraz podejrzenia raka.

Leczenie choroby Leśniowskiego i Crohna skupia się na zapobieganiu nawrotom oraz łagodzeniu zaostrzeń. Pełne wyleczenie jest mało prawdopodobne, jednak istnieją łagodne postacie choroby, które mogą przebiegać bez okresów zaostrzeń.

Rzadkim długotrwałym skutkiem chorób zapalnych jelit jest rak jelita grubego (ok. 1,5% chorych). Czynniki zwiększające ryzyko jego wystąpienia to długi czas trwania choroby oraz zajęcie większej części jelita grubego.

Nie należy przerywać leczenia lekami bez konsultacji z lekarzem, nawet jeśli objawy choroby zniknęły. Regularne leczenie w okresie remisji jest najlepszą metodą zapobiegania nawrotom.

Podczas długotrwałego leczenia lekarz zaleca regularne badania kontrolne (np. badania morfologiczne, próby wątrobowe, pomiar stężenia kreatyniny), aby wczesniej wykryć ewentualne powikłania związane z przyjmowanymi lekami.

Ważna jest także profilaktyka osteoporozy, która jest dość częsta u pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna ze względu na zaburzenia metabolizmu wapnia i fosforanów (m.in. z powodu trudności wchłaniania witaminy D w jelitach oraz długotrwałego stosowania kortykosteroidów).

Regularne badania endoskopowe są również istotne - u pacjentów z długo trwającą chorobą powyżej 10 lat zalecana jest kolonoskopia co 2 lata.

Nieznana jest dokładna przyczyna tej choroby i nie ma pewności, jak jej zapobiec. Jednak można minimalizować jej nawroty poprzez przestrzeganie zaleceń medycznych, zwłaszcza zaprzestanie palenia papierosów. Osoby, których bliscy cierpią na nieswoiste choroby zapalne jelit, są bardziej narażone na ryzyko choroby, dlatego ważne jest, aby w przypadku pojawienia się niepokojących objawów poddać się dokładnej diagnostyce.

Forum dostępne dla osób chorujących na nieswoiste zapalenia jelit, ich rodziców, partnerów oraz zainteresowanych. "J-elita" to Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistymi Zapaleniami Jelit. Natomiast Polskie Towarzystwo Stomijne POL-ILKO oferuje wsparcie stomijne.