Choroby autoprzeciwciałowe to schorzenia, w których nasz układ odpornościowy atakuje własny organizm, prowadząc do różnego rodzaju zaburzeń i objawów. Mechanizm ten może skutkować zapaleniem, uszkodzeniem komórek oraz zmianami w funkcjonowaniu ciała. Część organizmu, która jest celem ataku układu odpornościowego, nosi nazwę autoantygenu, natomiast substancję zewnętrzną stymulującą odpowiedź immunologiczną nazywa się obcym antygenem. Choroby autoprzeciwciałowe mogą przebiegać zarówno ostro, jak i przewlekle.

Chociaż choroby autoimmunologiczne są stanem patologicznym, autoimmunizacja, czyli reakcja układu odpornościowego skierowana przeciwko własnym tkankom, wywodzi się z tych samych mechanizmów, które leżą u podstaw normalnej, prawidłowej odpowiedzi immunologicznej na obce antygeny, takie jak bakterie lub wirusy.

W skrócie, układ odpornościowy osoby z chorobą autoimmunologiczną myli własne tkanki i komórki z czynnikami zewnętrznymi, takimi jak wirusy czy bakterie, i kieruje przeciwko nim reakcję, mającą na celu ich zniszczenie.

W rozwoju choroby często bierze udział wiele elementów. Dla niektórych chorób autoimmunologicznych udowodniono, że ryzyko zachorowania wzrasta z powodu palenia papierosów, otyłości, zakażenia konkretnymi wirusami oraz przyjmowania pewnych leków.

Choroby autoimmunologiczne mogą być ogólne, takie jak na przykład układowe choroby reumatyczne lub związane z konkretnymi tkankami i narządami. Te choroby mogą być zarówno ostrye, jak i przewlekłe, i mogą dotyczyć praktycznie wszystkich narządów i układów ciała.

Do chorób autoimmunologicznych zalicza się: układowe choroby tkanki łącznej (reumatyczne), choroby tarczycy, nieswoiste zapalenia jelit, choroby nadnerczy, choroby układu nerwowego, choroby skóry, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, celiakię, niedokrwistości Addisona i Biermera, sarkoidozę, cukrzycę typu 1.

Diagnostyka najczęściej opiera się na wykrywaniu autoprzeciwciał, czyli przeciwciał skierowanych przeciwko własnym komórkom organizmu. Warto jednak pamiętać, że obecność tych przeciwciał nie zawsze musi oznaczać obecność choroby. Nawet u osób zdrowych mogą występować autoprzeciwciała, które nie powodują żadnych objawów. Dlatego kluczowym elementem diagnostyki jest uwzględnienie obrazu klinicznego – czyli objawów, ich nasilenie oraz dodatkowych badań.

Ogólnie terapia choroby autoimmunologicznej polega na wykorzystaniu leków, które zmniejszają aktywność układu odpornościowego (leki immunosupresyjne) lub hamujących stan zapalny (leki przeciwzapalne), co prowadzi do uszkodzenia tkanek.

Czasami pojawienie się autoimmunizacji, czyli nieprawidłowej odpowiedzi układu odpornościowego, może być poprzedzone infekcją, w takim przypadku leczenie obejmuje również stosowanie leków przeciwbakteryjnych lub przeciwwirusowych.

W niektórych przypadkach terapia skupia się na przywróceniu prawidłowego funkcjonowania narządów, jeśli zostały uszkodzone przez nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego i nie są w stanie spełniać swoich funkcji – na przykład leczenie insuliną w przypadku cukrzycy typu 1 lub hormonami tarczycy w chorobie Hashimoto.

Typowe terapie dla chorób autoimmunologicznych są zazwyczaj długotrwałe i skupiają się na eliminowaniu objawów, ponieważ większość z nich jest przewlekła. Niemniej jednak, przebieg tych chorób może być zróżnicowany, a u niektórych osób mogą wystąpić okresy remisji, czyli okresy bezobjawowe, które mogą utrzymywać się przez długi czas, nawet latami.