Choroba Leśniowskiego i Crohna to jedna z chorób zapalnych jelit, która może dotyczyć różnych części przewodu pokarmowego, począwszy od jamy ustnej, a skończywszy na odbycie.

Specyficzną cechą tej choroby są zmiany zapalne występujące w odcinkowej formie w jelitach, które są oddzielone fragmentami zdrowej tkanki. Proces zapalny zaczyna się w błonie śluzowej, ale stopniowo obejmuje wszystkie warstwy ściany jelita, prowadząc do jej zniszczenia i włóknienia, co może skutkować powstawaniem zwężeń i przetok. Najczęściej zmiany zapalne lokalizują się w końcowym odcinku jelita krętego, a następnie w jelicie cienkim, grubym i samym jelicie grubym.

Chociaż dokładna przyczyna choroby Leśniowskiego i Crohna nie jest znana, to istnieje podejrzenie, że istotną rolę odgrywa mikrobiota jelitowa, która może być modyfikowana przez czynniki środowiskowe, w tym dietę.

Choroba ma charakter przewlekły i wieloletni, charakteryzuje się okresami zaostrzeń i remisji. Niemniej jednak u pewnej grupy pacjentów objawy choroby mogą być ciągłe, co wpływa na ich zdolność do normalnego funkcjonowania i może wymagać interwencji chirurgicznej z powodu powikłań. W około 20-30% przypadków nie obserwuje się progresji choroby podczas wieloletniej obserwacji.

Choroba Leśniowskiego i Crohna, pojawia się głównie w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej i Ameryce Północnej. Wskaźnik zachorowalności w krajach UE wynosi 5 na 100 000 rocznie. Objawy choroby zazwyczaj zaczynają się między 15. a 25. rokiem życia lub około 50. roku życia i występują z podobną częstotliwością u obu płci.

Do ogólnych, niespecyficznych symptomów należą: zmęczenie, wysoka temperatura ciała i utrata masy ciała. Symptomy miejscowe zależą od lokalizacji, rozległości i zaawansowania zmian w przewodzie pokarmowym. Najczęściej - u 40-50% pacjentów - zajęty jest końcowy odcinek jelita krętego (ileitis terminalis), u 30-40% jednocześnie jelito cienkie i grube (ileocolitis), a u 20% tylko jelito grube. Rzadsze jest zajęcie bliższego odcinka jelita cienkiego, a wyjątkowe górnego odcinka przewodu pokarmowego lub wyrostka robaczkowego. Obraz kliniczny zależy od lokalizacji zmian: - klasyczna postać z zajęciem końcowego odcinka jelita krętego - zaczyna się zwykle delikatnie, rzadziej ostry. Czasami pierwszym objawem jest anemia lub gorączka. U większości pacjentów dominują bóle brzucha (zazwyczaj w prawym dolnym kwadrancie brzucha, nasilają się po posiłkach) i biegunka. Krwawienie z jelit pojawia się sporadycznie, ale mogą wystąpić nawet smoliste stolce. Rozległe zajęcie jelita cienkiego powoduje zespół złego wchłaniania, objawiający się głównie biegunką tłuszczową, ponadto: anemią, niedoborem białek we krwi, niedoborem witamin (szczególnie B12) i zaburzeniami elektrolitowymi. W miarę upływu czasu pojawia się niedożywienie i wyniszczenie, a u niektórych pacjentów - obrzęki. - jelito grube - najczęstszym i często pierwszym objawem choroby jest biegunka. Krwawienie w kale występuje rzadko.

Często obserwuje się ból brzucha, zwłaszcza przy zajęciu kątnicy i jelita krętego. - jama ustna - ból jamy ustnej i dziąseł, owrzodzenia aftowe - przełyk - trudności z przełykaniem, ból przy przełykaniu - żołądek i dwunastnica - bóle brzucha, wymioty - okolica odbytu - wyrośla skórne, owrzodzenia, szczeliny, ropnie i przetoki okołoodbytowe, u niektórych osób mogą być pierwszym objawem choroby. Ponadto czasem u niektórych pacjentów występują powikłania pozajelitowe, na przykład zapalenie stawów.

Jeśli doświadczasz nawracającej biegunki, bólu brzucha, gorączki lub niezamierzonego spadku masy ciała, krwawienia z przewodu pokarmowego lub zmian okołoodbytowych, powinieneś skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu w celu przeprowadzenia odpowiednich badań diagnostycznych.

Jeśli u ciebie zdiagnozowano chorobę Leśniowskiego i Crohna i doświadczasz zaostrzenia objawów, powinieneś natychmiast skontaktować się z lekarzem. Lekarz zadecyduje o konieczności hospitalizacji lub kontynuacji leczenia ambulatoryjnego. Niektóre objawy choroby mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak krwawienia z przewodu pokarmowego czy niedrożność, dlatego konieczna jest pilna interwencja lekarska.

Po pierwsze specjalista pobierze szczegółowy wywiad, a następnie przebada pacjenta. Podczas badania brzucha u niektórych osób lekarz może zauważyć nietypowy opór w prawej dolnej części brzucha. Następnie skieruje pacjenta na dodatkowe badania laboratoryjne. Wykonuje się testy krwi, które pomagają w identyfikacji niedoborów oraz ocenie aktywności choroby. Chorobie Leśniowskiego i Crohna towarzyszyć może niedokrwistość, leukocytoza, nadpłytkowość, przyspieszony OB i/lub zwiększone stężenie CRP, zmniejszone stężenie białek, hipokaliemia. Dodatkowo lekarz może zlecić badanie przeciwciał przeciwko drożdżakowi piwnemu (ASCA) dla różnicowania z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Ponadto badane jest stolca w kierunku kalprotektyny i laktoferyny, które pomagają w diagnozie aktywnego zapalenia jelita.

Aby ocenić stan jelita, lekarz skieruje pacjenta na badanie endoskopowe, takie jak kolonoskopia, rektoskopia lub endoskopia kapsułkowa. Wycinki jelita pobrane podczas endoskopii są badane histopatologicznie. Dodatkowo, pacjent może zostać skierowany na badania obrazowe, takie jak USG, TK i MR, które umożliwiają ocenę grubości ściany jelita oraz ujawnienie zmian pozajelitowych. U pacjentów z aktywną chorobą Leśniowskiego i Crohna wykonuje się także badania mikrobiologiczne stolca.

Na podstawie wywiadu, badań i wyników dodatkowych badań lekarz może ustalić diagnozę choroby Leśniowskiego i Crohna. Z uwagi na brak jednoznacznych kryteriów rozpoznania, w niektórych przypadkach rozpoznaje się nieokreślone zapalenie jelita grubego.

Choroba Leśniowskiego i Crohna jest przewlekłą dolegliwością, która charakteryzuje się okresami zaostrzeń i ustąpień. Niestety, nie istnieje skuteczna metoda leczenia, a nawroty zapalnych zmian jelit mogą wystąpić nawet po usunięciu uszkodzonego obszaru. Wybór terapii zależy od lokalizacji zmian, ciężkości choroby i obecności powikłań. Postępowanie jest dostosowywane w zależności od reakcji pacjenta na leczenie. Leczenie obejmuje zmianę stylu życia, zrównoważoną dietę oraz stosowanie leków, a w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne. Jednym z ogólnych zaleceń jest zaprzestanie palenia tytoniu, co ma duże znaczenie dla zapobiegania nawrotom u palących. Ważne jest także unikanie czynników mogących nasilać objawy, takich jak infekcje czy niesteroidowe leki przeciwzapalne. Należy również uzupełniać ewentualne niedobory organizmu, włączając leczenie odwodnienia czy zaburzeń elektrolitowych. Leczenie żywieniowe może być stosowane jako terapia wspomagająca w okresach aktywnych objawów. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie żywienia pozajelitowego. Leczenie farmakologiczne może obejmować zarówno leki przeciwzapalne, immunosupresyjne, biologiczne jak i antybiotyki w zależności od potrzeb pacjenta. W ramach terapii objawowej stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwcholinergiczne oraz przeciwbiegunkowe. Często pacjenci z chorobą Leśniowskiego i Crohna poddawani są także zabiegom chirurgicznym, zwłaszcza w przypadku powikłań.

Leczenie tej choroby polega głównie na zapobieganiu nawrotom i złagodzeniu zaostrzeń. Mimo że całkowite wyleczenie jest mało prawdopodobne, istnieją łagodne postacie choroby, które mogą przebiegać bez zaostrzeń. Jednym z rzadkich powikłań są nowotwory jelita grubego, które występują u około 1,5% chorych, zwiększając ryzyko w zależności od czasu trwania choroby i obszaru zajętego przez zapalenie jelit.

Nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem, nawet jeśli objawy choroby ustąpiły. Regularne leczenie nawet w okresie remisji jest najlepszym sposobem zapobiegania nawrotom.

Podczas długotrwałego leczenia lekarz zaleca wykonanie badań kontrolnych (np. badania morfologiczne, próby wątrobowe, oznaczenie poziomu kreatyniny), aby wcześnie wykryć ewentualne skutki uboczne leków.

Ważne jest także zapobieganie osteoporozie, która jest dość częsta u pacjentów z chorobą Leśniowskiego i Crohna ze względu na zaburzenia w gospodarce wapniowo-fosforanowej (m.in. z powodu problemów z wchłanianiem witaminy D w jelicie cienkim i długotrwałej terapii kortykosteroidami).

Monitorowanie endoskopowe jest również istotne - u pacjentów z chorobą trwającą ponad 10 lat zaleca się regularne badania w kierunku raka jelita grubego (kolonoskopia co 2 lata).

W przypadku choroby Leśniowskiego i Crohna zaleca się zrównoważoną dietę bogatą w składniki odżywcze, witaminy i minerały, aby zapobiec niedoborom. Należy unikać potraw, które mogą nasilać dolegliwości, takich jak mleko i jego przetwory, pszenica, drożdże, banany, pomidory, jajka i wino. Osoby cierpiące na tę chorobę powinny unikać także niepasteryzowanych produktów mlecznych oraz ograniczyć spożycie nierozpuszczalnej frakcji błonnika pokarmowego. Ważne jest również ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych, tłuszczów trans i niektórych składników dodatkowych w produktach spożywczych. W przypadku utrzymujących się objawów i braku zwężeń w przewodzie pokarmowym, zaleca się dietę lowFODMAP. Indywidualne podejście do pacjenta oraz współpraca z gastroenterologiem i dietetykiem są kluczowe przy doborze optymalnej diety.

Przyczyna tej choroby nie jest dokładnie znana i trudno jest jej zapobiec. Można jednak unikać nawrotów - kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarskich, zwłaszcza zaprzestanie palenia papierosów. Osoby z rodzinnym obciążeniem nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit należą do grupy ryzyka, dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących objawów powinny poddać się szczegółowej diagnostyce.