Nowotwór jest grupą komórek, które nieprawidłowo się rozwijają i nie reagują na naturalne bodźce organizmu, które zazwyczaj prowadzą do zaprogramowanej śmierci komórek. Nowotwory mogą przyjmować formę guzów, owrzodzeń lub nacieku. Luźno dzielimy je na nowotwory łagodne, miejscowo złośliwe i złośliwe.

Nowotwory łagodne rosną wolno, są otoczone swoistą torebką, nie naciekają na inne tkanki i nie przerzutują się. Nowotwory miejscowo złośliwe mogą rosnąć jak te złośliwe i dawać przerzuty. Natomiast nowotwory złośliwe charakteryzują się szybkim wzrostem, przerzutami i wznowami.

Nowotwory jamy ustnej stanowią dużą grupę nowotworów występujących w okolicach głowy i szyi. Stomatolodzy powinni być czujni na objawy nowotworów w tej lokalizacji, ponieważ mogą być one niezłośliwe, miejscowo złośliwe lub złośliwe. Istnieje również wiele czynników predysponujących do rozwoju nowotworów w jamie ustnej, takich jak nadużywanie alkoholu czy palenie tytoniu. Wczesna diagnostyka jest kluczowa dla skutecznego leczenia nowotworów.

Aby nie zanudzać Państwa, podam kilka istotnych informacji dotyczących nowotworów głowy i szyi, zwłaszcza nowotworów jamy ustnej i warg. Po przeanalizowaniu wszystkich nowotworów głowy i szyi stwierdzono, że mężczyźni najczęściej chorowali na raka krtani, raka dna jamy ustnej oraz na raka migdałka podniebiennego. Natomiast u kobiet najczęstsze były raki krtani, migdałka podniebiennego oraz ślinianki przyusznej. W 2010 roku z powodu raka krtani zmarło 1358 mężczyzn i 169 kobiet. Niestety liczba zachorowań na nowotwory jamy ustnej i wargi wzrasta z roku na rok, szczególnie w przypadku nowotworów związanych z paleniem tytoniu. W 1990 roku zanotowano 2504 przypadki zachorowań na nowotwory jamy ustnej i wargi.

Nowotwory częściej występują u osób starszych, przy czym mężczyźni są bardziej podatni na ich rozwój. Większość przypadków występuje po 50. roku życia, przy czym szczyt zachorowalności u mężczyzn przypada na 7. dekadę życia, a u kobiet po 7. dekadzie życia. Umieralność z powodu nowotworów jamy ustnej i wargi również wzrasta wraz z wiekiem. Jedynie około 47,6% mężczyzn i 49,1% kobiet diagnozowanych z nowotworem w jamie ustnej i gardle przeżyje 5 lat. To bardzo niepokojące dane.

Objawy początkowe i objawy zaawansowane

W większości przypadków stadium początkowe choroby nowotworowej może przejść niezauważone zarówno przez pacjenta, jak i przez lekarza, co utrudnia proces leczenia i wpływa negatywnie na rokowanie.

Często pierwszym objawem jest naciek, guz lub niebolesne owrzodzenie, które nie goi się przez 3 tygodnie. W przypadku innych objawów wskazujących na rozwój nowotworu można wymienić (jeśli utrzymują się przynajmniej przez 3 tygodnie, należy skonsultować się ze specjalistą):

• trudności z przełykaniem
• ból gardła
• chrypkę
• ból języka
• rany w jamie ustnej, które się nie goją lub plamy na błonie śluzowej
• jednostronna wydzielina (czasami krwista) i/lub niedrożność nosa
• obrzęk szyi

Dodatkowo, na obecność nowotworów w obszarze głowy i szyi wskazują:

• nagłe niewłaściwe spasowanie protezy
• guz w okolicy ucha powiązany z niedowładem nerwu twarzowego (takie jak opadanie kącika ust)
• rozluźnione zdrowe zęby
• przesunięcie gałki ocznej
• grupa powiększonych węzłów chłonnych na szyi
• ból pojawiający się dopiero w momencie, gdy nowotwór naciera na nerwy – często jest to pierwszy objaw, który zauważa pacjent
• w przypadku niektórych nowotworów gorączka o charakterze septycznym; warto jednak zauważyć, że gorączka może wynikać również z infekcji towarzyszącej nowotworowi
• wyniszczenie organizmu spowodowane rakiem, najczęściej związane z zaawansowanym stadium choroby; czasami utrata masy ciała wynika z rozwoju nowotworu uniemożliwiającego normalne odżywianie, jak na przykład rak języka
• krwotoki, czasami znaczne, mogą być związane z uszkodzeniem owrzodzeń lub naczyń krwionośnych
• w niektórych przypadkach lokalizacji nowotworu mogą pojawić się problemy z oddychaniem, wynikające z blokady np. krtani przez guz nowotworowy

Kiedy należy udać się do lekarza z objawami nowotworu jamy ustnej?

Jeśli zauważysz niepokojące objawy w obrębie jamy ustnej, warg, głowy lub szyi, zawsze warto skonsultować się z lekarzem. Nawet łagodne nowotwory mogą prowadzić do nieestetycznych deformacji, a zabiegi ich usuwania mogą znacząco zmienić funkcjonowanie jamy ustnej. Przykładowo, usunięcie rozległego owrzodzenia na wardze może wymagać operacji całych ust, co może utrudnić otwieranie ust. Konieczne jest więc jak najszybsze wykrycie nowotworu, aby zapobiec dalszemu rozwojowi choroby. Przed wizytą u lekarza warto zanotować, jak długo występują objawy, gdyż będzie to istotne pytanie podczas konsultacji medycznej.

Podstawą każdego działania medycznego jest zebranie precyzyjnego wywiadu – informacji dotyczących wieku, wykonywanej pracy oraz warunków życia. Następnie lekarz zadaje pytania dotyczące objawów, palenia tytoniu, zmian masy ciała, obciążenia dziedzicznego nowotworami oraz innych czynników ryzyka.

Kolejne badanie lekarskie polega na ocenie zmian, węzłów chłonnych, nerwów oraz układu kostnego, gdzie często dają przerzuty nowotwory głowy i szyi. Lekarz ocenia różne parametry zmiany, takie jak wielkość, struktura, bolesność oraz przemieszczalność względem otaczających tkanek.

Badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, OB, badanie moczu oraz inne, są pomocne w wykrywaniu nowotworów. Diagnostyka nowotworów obejmuje badania obrazowe, takie jak zdjęcia rentgenowskie czy tomografię komputerową, oraz badania histologiczne takie jak biopsja zarówno grubo-, jak i cienkoigłowa.

Leczenie nowotworów w obrębie jamy ustnej, warg, głowy i szyi jest planowane przez zespoły wielospecjalistyczne. W skład takiego zespołu wchodzą onkolodzy, chirurdzy twarzowo-szczękowi, okuliści, laryngolodzy, neurochirurdzy i lekarze innych specjalności, w zależności od lokalizacji nowotworu.

• Leczenie radykalne polega na całkowitym usunięciu tkanek zmienionych nowotworowo i dążeniu do całkowitego wyleczenia pacjenta.
• Leczenie paliatywne ma na celu zahamowanie wzrostu nowotworu poprzez częściowe usunięcie lub zniszczenie zmiany.
• Leczenie objawowe ma na celu złagodzenie dolegliwości związanych z nowotworem, np. poprzez stosowanie leków przeciwbólowych czy przeciwzapalnych. Może również obejmować zabiegi takie jak tracheotomia czy podwiązanie naczyń.

W przypadku nowotworów w obrębie jamy ustnej, warg, głowy i szyi często stosuje się leczenie operacyjne, które polega na wycięciu zmiany. Im wcześniej zdiagnozowany zostanie nowotwór, tym lepsze są szanse na pełne usunięcie zmiany. Ponadto, ze względu na aspekt estetyczny, istotne jest wykonanie zabiegu tak, aby nie deformować znacząco twarzy.

Przed planowaniem operacji dokładnie analizuje się przebieg zabiegu, korzystając z wyników badań nieinwazyjnych takich jak badanie wzroku, dotyk czy rezonans magnetyczny. W przypadku nowotworów tkanek miękkich, często wykorzystuje się tomografię komputerową. W niektórych przypadkach, aby potwierdzić usunięcie całej zmiany, wymagane jest badanie "intra operationem". Po zabiegu przeprowadza się również badanie histopatologiczne, aby zweryfikować wyniki. Pomimo wszystkich starań, istnieje ryzyko wznowy nowotworu.

Kolejne metody leczenia nowotworów w obrębie głowy i szyi to naświetlanie (radioterapia) oraz czasami chemioterapia, w zależności od stopnia zaawansowania i rodzaju nowotworu.

Rokowanie może znacząco się różnić w zależności od stopnia zaawansowania nowotworu. W przypadku wczesnego stadium istnieje pewność wyleczenia, a po niewielkim zabiegu chirurgicznym wielu pacjentów powraca do pełnej sprawności bez uszczerbku na zdrowiu. Niestety, możliwości są ograniczone w przypadku bardziej zaawansowanych zmian oraz nowotworów szczególnie złośliwych. Zawsze warto zapytać lekarza prowadzącego o jego ocenę rokowania.

Podążanie za wskazaniami lekarza i regularne wizyty kontrolne są kluczowe. Istnieje przekonanie, że najbardziej krytyczny okres trwa 5 lat, jednakże to nie oznacza, że wizyty co 3 miesiące po tym okresie są zbędne. Artykuł ten pokrótce omawia problemy związane z występowaniem nowotworów w jamie ustnej, głowie i szyi - najważniejsze są zalecenia lekarza, na przykład chirurga twarzowo-szczękowego. Każdy przypadek jest inny i to, co zadziałało dla kogoś innego, niekoniecznie będzie odpowiednie dla Ciebie.

Dlaczego jednak regularne kontrole i przestrzeganie zaleceń są tak istotne? Ponieważ nawet w przypadku nowotworów łagodnych, podczas wizyt lekarze monitorują ewentualne nawroty lub przerzuty. W przypadku nowotworów złośliwych te sytuacje są znacznie częstsze, dlatego wczesna diagnoza i podjęcie leczenia zdecydowanie poprawiają rokowania!

Podkreślenie znaczenia odpowiedniej higieny jamy ustnej jest bardzo istotne. Chroniczne stany zapalne w jamie ustnej mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów. Brak właściwej higieny jamy ustnej jest prostą drogą do rozwoju stanu zapalnego w jamie ustnej. Można również zmniejszyć ryzyko poprzez eliminację czynników ryzyka, takich jak nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, braki witamin oraz przewlekłe urazy.

Leczenie stanów przednowotworowych, predysponujących do rozwoju nowotworów oraz regularne wizyty u lekarzy specjalistów zmniejszają ryzyko zaawansowanych zmian nowotworowych.