Częstoskurcz nadkomorowy polega na szybkim, nieprawidłowym rytmie pracy serca, którego częstotliwość wynosi powyżej 100 uderzeń/min, a miejsce powstawania pobudzeń znajduje się powyżej pęczka Hisa.

Pęczek Hisa jest odpowiedzialny za wytwarzanie i rozprowadzanie impulsów elektrycznych w sercu, nadając sercu rytm. Głównym ośrodkiem kontrolnym jest węzeł zatokowo-przedsionkowy, gdzie wytwarzane są pobudzenia i przekazywane do komór serca poprzez pęczek Hisa.

Częstoskurcz nadkomorowy charakteryzuje się nieprawidłowymi bodźcami powstałymi ponad komorami serca.

Wyróżnia się różne rodzaje częstoskurczu nadkomorowego, takie jak nawrotny w węźle przedsionkowo-komorowym, nawrotny przedsionkowo-komorowy i przedsionkowy. Arytmia nadkomorowa obejmuje dodatkowo inne zaburzenia rytmu serca, takie jak migotanie i trzepotanie przedsionków.

Częstość występowania częstoskurczu nadkomorowego wynosi około 0,2–0,35%.

Częstoskurcz nadkomorowy może występować u osób bez choroby serca lub na skutek m.in. nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, wad serca, zapalenia mięśnia sercowego, nadczynności tarczycy, infekcji, chorób płuc, stosowania toksyn (w tym alkoholu), leków, zaburzeń elektrolitowych i innych. Częstoskurcz nadkomorowy może mieć też tło wrodzone.

Mechanizm powstawania nieprawidłowych pobudzeń zależy od rodzaju częstoskurczu nadkomorowego.

W przypadku częstoskurczu nawrotnego w węźle przedsionkowo-komorowym oraz częstoskurczu nawrotnego przedsionkowo-komorowego, które stanowią w sumie 90% przypadków częstoskurczu nadkomorowego, generowanie nieprawidłowych bodźców wiąże się z tzw. mechanizmem pobudzenia zwrotnego. Polega on na tym, że w sercu występują zamknięte pętle przewodzenia, po których krążą impulsy elektryczne. Dzięki krążeniu impulsów po zamkniętej pętli serce pobudzane jest wielokrotnie przez ten sam, pojedynczy bodziec, co prowadzi do nieprawidłowego przyspieszenia częstotliwości rytmu serca.

W przypadku częstoskurczu przedsionkowego mamy najczęściej do czynienia ze zjawiskiem tzw. wewnętrznego automatyzmu komórek mięśnia sercowego (kardiomiocytów). W warunkach niedotlenienia dochodzi do uszkodzenia kardiomiocytów, które mogą ulegać samoistnemu pobudzeniu. Częstoskurcz przedsionkowy najczęściej wiąże się z występowaniem chorób serca, płuc, tarczycy, zaburzeniami wodno-elektrolitowymi, przedawkowaniem niektórych leków i nadużyciem alkoholu.

Często występujący szybki rytm serca może być zarówno pojedynczym epizodem, jak i trwać dłużej. Objawy częstoskurczu nadkomorowego zależą od różnych czynników, w tym od indywidualnej wrażliwości pacjenta.

Często nawracający częstoskurcz nadkomorowy jest bardziej tolerowany przez młode osoby bez choroby serca. Natomiast u starszych osób, szczególnie z schorzeniami serca, objawy mogą być bardziej nasilone.

Objawy częstoskurczu mogą obejmować kołatanie serca, zmęczenie, zawroty głowy, duszność, uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej, zasłabnięcie oraz częste oddawanie moczu.

Ustawiczny szybki rytm serca może prowadzić do rozwoju niewydolności serca. Niektóre czynniki, takie jak nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów, mogą prowokować nawroty częstoskurczu nadkomorowego.

Aby zmniejszyć ryzyko napadów, zaleca się unikanie używek, zapobieganie wzdęciom poprzez lekkostrawną dietę oraz leczenie chorób współistniejących.

Warto pamiętać, że kołatanie serca może występować u zdrowych osób w sytuacjach stresowych, ale jeśli jest uporczywe lub powtarzające się, konieczna jest konsultacja lekarska, zwłaszcza u osób z chorobami układu krążenia.

Pacjent cierpiący na częste skurcze nadkomorowe powinien być regularnie monitorowany przez specjalistów kardiologicznych. Diagnozę tę można postawić na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, lecz kluczowe znaczenie ma tutaj badanie elektrokardiograficzne (EKG) lub elektrofizjologiczne (EPS). EKG może mieć formę spoczynkową lub być rejestrowane metodą Holtera, dając wgląd w aktywność elektryczną serca przez długi okres czasu. Z kolei EPS jest bardziej inwazyjnym badaniem, wymagającym wprowadzenia elektrod do serca i zazwyczaj kojarzonym z ablacją, czyli leczeniem niszczącym ognisko zaburzeń rytmu serca.

Dodatkowe badania, takie jak badanie ciśnienia tętniczego, ECHO serca, RTG klatki piersiowej, badania laboratoryjne krwi czy test wysiłkowy mogą być zalecane w celu oceny ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz ewentualnych dodatkowych schorzeń serca.

Leczenie zależy od wielu czynników. Jeśli u pacjenta bez dodatkowych obciążeń, choroby serca częstoskurcz występuje rzadko, to terapia polega na przyjmowaniu leków oraz wykonywaniu zabiegów mających na celu przerwanie arytmii. W przerwach między napadami nie ma na ogół potrzeby leczenia przewlekłego. Można powiedzieć, że terapia ma charakter doraźny. Zazwyczaj składa się z następujących elementów:

1. zabiegi zwiększające napięcie nerwu błędnego, które są najprostszym sposobem przerwania napadu częstoskurczu
2. leki zmniejszające częstotliwość rytmu serca (zazwyczaj podawane dożylnie)
3. możliwość zastosowania kardiowersji elektrycznej w przypadku braku skuteczności powyższych metod

U niektórych pacjentów napady są częste i długotrwałe. Wtedy lekarz może zalecić leczenie przewlekłe, polegające na przyjmowaniu leków lub terapii inwazyjnej.

Inwazyjne leczenie, tzw. ablacja, polega na zniszczeniu ogniska w sercu, które powoduje powstanie częstoskurczu za pomocą prądu elektrycznego, fali radiowej lub krioablacji. Przed zabiegiem przeprowadza się badanie elektrofizjologiczne w celu zlokalizowania źródła arytmii. Ablacja jest wykonywana na specjalistycznych oddziałach kardiologicznych. Zabieg nie wymaga znieczulenia ogólnego, jest precyzyjny i długotrwały.

Skuteczność ablacji jest wysoka, często eliminuje objawy arytmii. Efekt zabiegu może jednak nie pojawić się od razu. Zabieg jest bezpieczny, ale naraża pacjenta na promieniowanie rentgenowskie.

Przed zabiegiem prowadzący kardiolog przygotowuje pacjenta, w tym czasami konieczne jest odstawienie leków antyarytmicznych. Ablację zaleca się zwłaszcza osobom z nawracającymi, uciążliwymi lub długotrwałymi objawami arytmii.

Ablacja jest skutecznym sposobem leczenia, zwłaszcza u pacjentów cierpiących na częstoskurcze. Jest to jedyna możliwa metoda leczenia przyczynowego, podczas gdy leki zazwyczaj służą jedynie jako środek profilaktyczny.

Skuteczność ablacji u pacjentów z częstoskurczami nadkomorowymi wynosi ponad 90%. W Polsce, liczba wykonywanych ablacji z roku na rok rośnie, szczególnie u pacjentów z częstoskurczem nawrotnym w węźle przedsionkowo-komorowym. Obiecujące wyniki sugerują, że ta innowacyjna metoda leczenia może wkrótce stać się powszechnie dostępna dla pacjentów z różnymi rodzajami tachyarytmii nadkomorowych.

Warto regularnie odwiedzać specjalistę kardiologicznego. Istotne jest także dbanie o zdrowy tryb życia, unikanie używek, zapewnienie sobie odpowiedniego odpoczynku, kontrolowanie spożycia kawy, herbaty i napojów energetyzujących oraz leczenie chorób towarzyszących, zwłaszcza problemów z tarczycą.