Czyrak (dawniej określany mianem furunkułu) to infekcyjne zapalenie mieszka włosowego oraz otaczających go tkanek, związane z powstawaniem czopa martwicznego. Natomiast termin "czyraczność" odnosi się do wielokrotnych, nawracających przypadków czyraków, występujących w różnych fazach rozwoju.

Nazwa czyraka gromadnego odnosi się do wielu połączonych ze sobą czyraków zlokalizowanych na stan zapalny. Objaw jest znaczący, bardzo uciążliwy i często występuje na obszarze szyi oraz pośladków.

Zmiany chorobowe w przypadku czyraka są spowodowane przez bakterię Staphylococcus aureus, która dostaje się do mieszka włosowego z zewnątrz i powoduje stan zapalny. Czynniki predysponujące do wystąpienia czyraka, zwłaszcza w jego nawracających formach, to osłabienie układu immunologicznego (zakażenie HIV, AIDS, stosowanie glikokortykosteroidów lub immunosupresantów), cukrzyca, choroby nerek oraz ogólne wyniszczenie. Czyraki mogą częściej występować u osób chorych na atopowe zapalenie skóry.

Czyrak jest powsodowany przyczyną wizyt u dermatologa. Nie jest chorobą dziedziczną i nie ma podłoża genetycznego.

Czyrak zaczyna się jako zmiana rumieniowo-naciekowa wokół mieszka włosowego, która następnie przekształca się w czerwono-fioletowy guzek. Po kilku dniach guzek ten zamienia się w krostę, a następnie martwi i rozpada się, uwalniając czop martwiczy. Czyraki mają tendencję do samoistnego pęknięcia, pozostawiając kraterowaty ubytek w skórze, który po zagojeniu pozostawia niewielką bliznę. Czasami może jednak wystąpić zagłębiona blizna, gdy czyrak nie pęka. Obecność czyraków jest bolesna, ale ból znika po pęknięciu zmiany.

Czyraki mogą występować w różnych miejscach, gdzie znajdują się mieszki włosowe. Najczęściej pojawiają się na twarzy, pachach, karku, pośladkach, a także w okolicach nosa i ucha. Szczególnie niebezpieczne są czyraki w rejonie twarzy (na wargach, nosie czy w okolicach oczodołu) ze względu na potencjalne powikłania neurologiczne - zakażenie może dostać się do zatoki jamistej lub opon mózgowych poprzez bezpośrednie połączenia z naczyniami krwionośnymi z obszaru mózgu.

W przypadku wielu nawracających czyraków lub dużych zmian, mogą wystąpić powiększone węzły chłonne oraz gorączka.

Pojawienie się nowych zmian skórnych, przypominających czyraki, sugeruje konieczność wizyty u dermatologa. Jeśli zmiany dotyczą twarzy (szczególnie okolic ust lub nosa) i towarzyszą im objawy takie jak gorączka, powiększone węzły chłonne lub inne objawy ogólne, wizyta powinna być jak najszybciej.

Identifying boils is based on a characteristic clinical picture. In justified cases (especially if they are multiple, recurrent changes), microbiological examination of a swab taken from skin lesions (with assessment of sensitivity to antibiotics, so-called antibiogram), as well as testing for carriage of Staphylococcus aureus (nasal swab) may be useful. The presence of numerous recurrent boils may indicate the need for diagnostics towards diabetes or immune system disorders.

Terapia czyraków polega na stosowaniu antybiotyków, głównie doustnie, z grupy penicylin i cefalosporyn. W celu przyspieszenia uformowania się czopa martwiczego, stosuje się także leczenie miejscowe, takie jak okłady z ichtiolu lub maść ichtiolowa. Nacinanie czyraków nadal pozostaje kwestią kontrowersyjną w erze antybiotykoterapii, zalecane jest głównie przy wystąpieniu czyraka gromadnego. Nacięcie może przynieść ulgę w bólu, ale należy je wykonywać przy zachowaniu antybiotykoterapii.

Możliwe jest całkowite uzdrowienie zmian skórnych, jednak przy obecności czynników predysponujących, takich jak cukrzyca lub osłabienie odporności, mogą one powracać.

Nie zaleca się przeprowadzania samodzielnego wyciskania lub nakłuwania zmian skórnych, ponieważ może to prowadzić do rozprzestrzeniania się bakterii i infekcji ogólnoustrojowej.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, ważne jest dbanie o higienę osobistą oraz monitorowanie masy ciała i poziomu cukru we krwi.

W sieci można znaleźć wiele domowych metod na leczenie czyraka za pomocą ziemniaka, kurkumy, kminku czy cebuli. Polegają one na stosowaniu okładów z tych warzyw i przypraw. Jednak żadna z tych metod nie posiada potwierdzenia naukowego i może opóźnić właściwe leczenie.