Czyrak, wcześniej zwany furunkułem, to infekcja bakteryjna dotykająca mieszka włosowego i otaczających go tkanek, prowadząca do powstania czopa martwiczego. Natomiast termin "czyraczność" odnosi się do mnogich, nawracających czyraków znajdujących się w różnych fazach rozwoju.

Czyrak gromadny to termin, który używany jest do opisania wielu zlewających się czyraków rozmieszczonych na zapalnym obszarze skóry. Jest to bolesna zmiana, która często pojawia się w okolicach karku oraz na pośladkach.

Zmiany chorobowe powodowane przez czyraki są spowodowane przez bakterie Staphylococcus aureus, które wtargują do mieszka włosowego i spowodują stan zapalny. Występowanie czyraka może być zwiększone w przypadku osłabienia układu odpornościowego, cukrzycy, chorób nerek oraz ogólnego wyniszczenia organizmu. Czyraki mogą częściej występować u osób chorych na atopowe zapalenie skóry.

Czyrak jest częstą przyczyną wizyt u dermatologa. Nie jest chorobą dziedziczną i nie występuje w sposób rodzinny.

Początkowo czyrak przypomina zapalenie mieszków włosowych, ale szybko zmienia się w bolesny guzek, który na powierzchni pokryty jest najpierw ropnym, a następnie martwiczym czopem. Wyciśnięcie tego czopa prowadzi do zagojenia zmiany i złagodzenia bólu.

Czyrak zaczyna się od rumieniowo-nacieku wokół mieszka włosowego, który przekształca się w czerwono-fioletowy guzek. Guzek ten ulega martwicy, tworząc krostę i czop martwiczy. Czyraki często samoczynnie się opróżniają, pozostawiając bliznę po zagojeniu ubytku skóry. W niektórych przypadkach może również utworzyć się zagłębiona blizna. Objawiają się one silnymi dolegliwościami bólowymi, które ustępują po pęknięciu zmiany.

Czyraki mogą występować w różnych miejscach, gdzie znajdują się mieszki włosowe. Najczęściej można je znaleźć na twarzy, pachach, karku, pośladkach, a także w okolicach nosa i ucha. Jednak szczególnie niebezpieczne są czyraki w okolicy twarzy, takie jak warga górna, nos czy oczodoł - ze względu na bezpośrednie połączenie z żyłami z obszaru mózgu, infekcja może przenieść się na zatokę jamistą lub opony mózgowe.

Wielokrotne nawroty czyraków oraz duże zmiany skórne mogą być związane z powiększeniem węzłów chłonnych czy gorączką.

Pojawienie się nowych zmian skórnych podobnych do czyraków jest sygnałem do wizyty u dermatologa.

W przypadku zmian na twarzy, zwłaszcza w okolicy ust lub nosa, oraz przy gorączce, powiększonych węzłach chłonnych lub innych objawach ogólnych, wizyta powinna być natychmiastowa.

Rozpoznanie czyraków opiera się na charakterystycznym wyglądzie klinicznym. W sytuacjach uzasadnionych (szczególnie gdy występują liczne zmiany nawracające) przydatne może być przeprowadzenie badania mikrobiologicznego wymazu zarażonej skóry (z uwzględnieniem wrażliwości na antybiotyki, czyli tzw. antybiogram), a także badanie w kierunku nosicielstwa gronkowca złocistego (np. wymaz z nosa). Obecność wielu nawracających czyraków może wskazywać na konieczność przeprowadzenia diagnostyki w kierunku cukrzycy lub zaburzeń odpornościowych.

Leczenie czyraków obejmuje stosowanie antybiotyków, głównie doustnych, takich jak penicyliny i cefalosporyny. W niektórych przypadkach może być również stosowane leczenie miejscowe, na przykład z użyciem okładów z ichtiolu lub maści ichtiolowej.

Istnieją kontrowersje co do konieczności nacinania czyraków, ale w przypadku dużych czyraków może być konieczne. Nacięcie może pomóc złagodzić ból i zazwyczaj wykonuje się je przy jednoczesnym stosowaniu antybiotyków.

Możliwe jest całkowite wyleczenie objawów skórnych, ale istnieje ryzyko ich powrotu przy obecności czynników sprzyjających, takich jak cukrzyca czy osłabienie odporności.

Nie należy samodzielnie próbować wyciskać lub nakłuwać zmian skórnych, ponieważ może to spowodować rozprzestrzenienie się bakterii oraz infekcję ogólnoustrojową.

Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, ważne jest utrzymanie odpowiedniej higieny osobistej, kontrola masy ciała oraz poziomu glukozy we krwi.

W sieci można znaleźć wiele domowych metod na leczenie czyraka, korzystając z ziemniaka, kurkumy, kminku lub cebuli.

Te metody polegają na nakładaniu okładów z tych warzyw i przypraw. Nie mają one potwierdzenia naukowego i mogą opóźnić właściwe leczenie.