Czyrak to infekcja bakteryjna, która powoduje zapalenie mieszka włosowego oraz tkanek otaczających, charakteryzująca się pojawieniem się czopa martwiczego. Natomiast termin czyraczność odnosi się do wielokrotnych i nawracających przypadków czyraków, które znajdują się w różnych fazach rozwoju.

Nazwę czyraka gromadnego używa się natomiast dla wielu łączących się ze sobą czyraków umiejscowionych na zakażonym obszarze. To schorzenie jest rozległe, niesamowicie bolesne i często pojawia się w okolicach karku oraz na pośladkach.

Zmiany chorobowe w przypadku czyraka spowodowane są przez bakterię Staphylococcus aureus, która przenika do mieszka włosowego i wywołuje stan zapalny. Czynniki predysponujące do wystąpienia czyraka, zwłaszcza jego nawracających form, to osłabienie układu immunologicznego (np. zakażenie HIV, AIDS, przewlekłe stosowanie glikokortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych), cukrzyca, choroby nerek oraz ogólne wyniszczenie. Czyraki mogą być częstsze u osób chorych na atopowe zapalenie skóry.

Czyrak jest częstym powodem wizyt u dermatologa. Nie jest chorobą dziedziczną ani nie występuje rodzinnie.

Inicjalnie, czyrak może zostać pomylony z zapaleniem mieszków włosowych, ale szybko zmienia się w zapalny guzek, który początkowo zawiera ropę, a później martwiczy czop na powierzchni. Wyciśnięcie czopa prowadzi do zagojenia zmiany i zmniejszenia dolegliwości bólowych.

Czyrak zaczyna się od zmiany rumieniowo-naciekowej wokół mieszka włosowego, która przekształca się w czerwono-fioletowy guzek. Guzek rozwija się w krostę, która ulega martwicy z wydzieleniem czopa martwiczego. Czyraki często samoczynnie opróżniają się, tworząc kraterowaty ubytek skóry, który po zagojeniu pozostawia niewielką bliznę.

W niektórych przypadkach może jednak nie dojść do pęknięcia czyraka, co skutkuje powstaniem zagłębionej blizny. Objawy czyraka, takie jak dolegliwości bólowe, ustępują po pęknięciu zmiany.

Czyraki mogą wystąpić w różnych miejscach, gdzie znajdują się mieszki włosowe. Najczęściej pojawiają się na twarzy, w pachach, na karku, pośladkach oraz w okolicach nosa i ucha. Należy zwrócić szczególną uwagę na czyraki w okolicach twarzy, takie jak wargi górne, nos czy oczodoły, ponieważ mogą wiązać się z powikłaniami, które dotyczą układu nerwowego. Zakażenie z tych obszarów może przenieść się na zatokę jamistą lub opony mózgu z uwagi na bezpośrednie połączenia z żyłami w okolicach mózgowia.

Niektóre czyraki, zwłaszcza te nawracające lub gromadne, mogą powodować powiększenie węzłów chłonnych oraz gorączkę.

Pojawienie się objawów skórnych przypominających czyraki wymaga zasięgnięcia porady dermatologicznej.

W przypadku zmian na twarzy, szczególnie w okolicach ust lub nosa, oraz gdy wystąpi gorączka, powiększenie węzłów chłonnych lub inne objawy ogólne, konieczna jest pilna wizyta u specjalisty.

Rozpoznanie czyraków opiera się na charakterystycznym obrazie klinicznym. W przypadkach uzasadnionych (szczególnie gdy występują zmiany mnogie, nawracające), warto przeprowadzić badanie mikrobiologiczne wymazu z obszaru zmian skórnych (z oceną wrażliwości na antybiotyki, czyli tzw. antybiogram), oraz sprawdzić nosicielstwo gronkowca złocistego (wymaz z nosa).

Pojawienie się wielu nawracających czyraków może sugerować konieczność diagnostyki w kierunku cukrzycy lub zaburzeń układu immunologicznego.

Terapia czyraków polega na stosowaniu antybiotyków, głównie doustnie, takich jak penicyliny i cefalosporyny. W początkowej fazie można również stosować leczenie miejscowe z okładami z ichtiolu lub maści ichtiolowej, aby przyspieszyć tworzenie się czopa martwiczego. W przypadku czyraków gromadnych kontrowersyjne jest nadal stosowanie nacinania, ale może ono przynieść ulgę w bólach i powinno być wykonane podczas terapii antybiotykowej.

Możliwe jest całkowite uzdrowienie zmian na skórze, jednakże w obecności czynników sprzyjających, takich jak cukrzyca czy osłabienie odporności, mogą się one ponownie pojawić.

Zabrania się osobistego przeprowadzania wyciskania lub nakłuwania zmian skórnych, gdyż grozi to rozprzestrzenieniem bakterii i infekcją ogólnoustrojową.

Środkiem ostrożności w celu zmniejszenia ryzyka zachorowania jest konieczność zachowania higieny osobistej oraz regularna kontrola masy ciała i poziomu cukru we krwi.

W sieci można znaleźć wiele domowych metod na pozbycie się czyraka, wykorzystujących ziemniaka, kurkumę, kminek czy cebulę.

Polegają one na stosowaniu okładów z tych składników, jednak brak jest naukowego potwierdzenia skuteczności tych metod, co może opóźnić właściwe leczenie.