Dżuma to choroba ludzi i innych ssaków wywołana infekcją bakterią Yersinia pestis. Ta choroba zyskała złą sławę ze względu na pandemię, która miała miejsce w czasach średniowiecza i pochłonęła miliony ofiar. Obecnie Yersinia pestis przetrwa głównie w środowisku poprzez gryzonie i pasożytnicze pchły (szczególnie pchła szczurza - Xenopsylla cheopis). W obszarach zurbanizowanych najczęściej są to szczury, ale także mogą zarazić się m.in. wiewiórki, pieski preriowe, myszy, nornice, koty czy króliki. Przeniesienie zakażenia na człowieka może nastąpić poprzez:

• ugryzienie przez zakażoną pchłę, która może być przenoszona przez psy i koty do miejsc zamieszkania ludzi;
• kontakt z płynami ustrojowymi lub tkankami zakażonego zwierzęcia, np. w przypadku myśliwych obrabiających zwierzęta bez stosowania odpowiednich środków ostrożności;
• droga kropelkowa w przypadku bliskiego kontaktu z osobą cierpiącą na dżumę płucną lub z materiałem biologicznym przez pracowników laboratoriów.

Objawy dżumy są zróżnicowane w zależności od sposobu przeniesienia zakażenia na człowieka. Wyróżnia się trzy główne postacie kliniczne tej choroby.

Dżuma dymienicza - to najbardziej powszechna postać dżumy. Pojawia się zazwyczaj po 2-6 dniach od ugryzienia przez zakażoną pchłę. Bakterie namnażają się w węzłach chłonnych blisko miejsca ugryzienia, co objawia się nagłym wzrostem gorączki, bólem głowy, dreszczami, ogólnym osłabieniem i powiększeniem bolesnych węzłów chłonnych zwanych dymienicami. Najczęściej dotyczą one węzłów pachwinowych, pachowych lub szyjnych. Często obserwuje się również powiększenie wątroby i śledziony, a czasem wysypkę na dłoniach i stopach. Rozrost węzłów chłonnych może prowadzić do ich pęknięcia i wycieku ropnej treści, a w przypadku braku leczenia bakterie mogą rozprzestrzenić się w ciele.

Dżuma septyczna. Może się rozwijać samodzielnie lub jako powikłanie postaci dymieniczej, zwykle po ugryzieniu pchły lub bezpośrednim kontakcie z zakażonym zwierzęciem. Objawia się gorączką, dreszczami, skrajnym osłabieniem, bólem brzucha, możliwymi krwawieniami do skóry i narządów wewnętrznych oraz rzadko występującymi objawami jak nudności, wymioty i biegunka. Palce czy nos mogą zmienić się na czarne w wyniku martwicy.

Dżuma płucna. Może się rozwinąć jako powikłanie postaci septycznej lub dymieniczej, albo poprzez wdychanie zakaźnych kropel pochodzących od osoby chora na dżumę płucną. Ryzyko zakażenia tą postacią choroby występuje również u pracowników laboratoriów pracujących z materiałem zakaźnym. Objawia się gorączką, bólem głowy, ogólnym osłabieniem oraz szybko narastającymi objawami z układu oddechowego: duszności, bólem w klatce piersiowej, kaszlem oraz obecnością krwi lub ropy w plwocinie. Zapalenie płuc jest najpoważniejszą postacią dżumy i może prowadzić do niewydolności oddechowej zagrażającej życiu.

Jeśli pojawią się wspomniane objawy – głównie bolesne powiększone węzły chłonne z gorączką u osoby przebywającej na obszarach występowania choroby, zwłaszcza mającej historię ugryzienia przez pchłę, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. W Polsce zgodnie z obowiązującym prawem z dnia 5 grudnia 2008 r. „O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi”, dżuma płucna jest chorobą podlegającą kwarantannie, a okres kwarantanny w tym przypadku wynosi 6 dni od momentu kontaktu z osobą chora.

Diagnoza jest potwierdzana przez wyizolowanie bakterii z krwi, plwociny lub bioptatu węzła chłonnego po przeprowadzeniu posiewu mikrobiologicznego wymienionych materiałów biologicznych lub w badaniu bezpośrednim. Istnieją także testy serologiczne, które mogą być istotne w przypadku uzyskania negatywnych wyników badań mikrobiologicznych. Badanie RTG klatki piersiowej potwierdza zajęcie płuc w przebiegu dżumy.

W przypadku szybkiego podjęcia leczenia istnieje możliwość całkowitego wyleczenia choroby. Jeśli nie zostanie podjęte lub będzie opóźnione, może to prowadzić do poważnych powikłań, takich jak martwica tkanek i narządów, niewydolność oddechowa oraz śmierć. Śmiertelność w przypadku nieleczonej dżumy wynosi 50%, ale spada do 5% po właściwej terapii. Jednym z łagodnych powikłań choroby mogą być przewlekłe obrzęki kończyn dolnych.

Nie ma konkretnych wskazówek do postępowania.

Osoby narażone na kontakt z chorymi na dżumę płucną lub zakaźnym materiałem biologicznym mogą otrzymać profilaktykę antybiotykową po ekspozycji, w zależności od charakteru oraz czasu tego kontaktu. Antybiotykoterapia trwa przez 7 dni. Nie ma dostępnej szczepionki przeciwko dżumie. W obszarach występowania dżumy zaleca się podejmowanie działań zapobiegawczych mających na celu kontrolę populacji gryzoni w otoczeniu ludzkich siedzib oraz edukację na temat zachowania wobec zmarłych lub chorych zwierząt, stosowania środków odstraszających, a także zachowania odpowiedniej higieny i opieki nad zwierzętami domowymi, zwłaszcza psami i kotami.