Pałeczka okrężnicy, czyli , jest bakterią obecną w fizjologicznej florze jelitowej ludzi i zwierząt. Niektóre gatunki mogą jednak wywołać różne choroby, takie jak infekcje przewodu pokarmowego, zakażenia układu moczowego czy opon mózgowo-rdzeniowych. Bakteria ta jest także częstym czynnikiem zakażeń szpitalnych, szczególnie u osób z ciężkimi chorobami współistniejącymi, takimi jak cukrzyca czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

może być także wskaźnikiem zanieczyszczenia wody pitnej, gdy określa się tzw. miano coli. Niektóre szczepy prowadzące do biegunki są przenoszone poprzez zanieczyszczoną wodę lub żywność, a także przez bezpośredni kontakt z zakażonymi osobami lub zwierzętami. Bakteria ta może również wywoływać biegunkę podróżnych. Istnieją różne patogenne szczepy , które mogą powodować infekcje o ciężkim przebiegu.

• Enterokrwotoczna (EHEC) może prowadzić do poważnych zakażeń, szczególnie spowodowanych przez szczep O157:H7.
• Enterotoksynogenna (ETEC) jest głównym czynnikiem powodującym biegunkę podróżnych.
• Enteropatogenna (EPEC) często jest przyczyną biegunek u dzieci.
• Enteroagregacyjna (EAggEC) powoduje przewlekłą biegunkę, a także była przyczyną epidemii w Niemczech w 2011 roku.
• Enteroinwazyjna (EIEC) przypomina czerwonkę bakteryjną spowodowaną przez .
• Adherencyjna (DAEC) powoduje przewlekłe biegunki u dzieci.
• Szczepy zawierające antygen K1 mogą wywołać zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków.
• Uropatogenna jest przyczyną infekcji dróg moczowych, zapalenia nerek, a także innych zakażeń.

W Polsce rocznie stwierdza się kilkaset zakażeń biegunkotwórczą, kilka przypadków zakażeń enterokrwotoczną oraz zespołu hemolityczno-mocznicowego. W Stanach Zjednoczonych liczba zakażeń wynosi około 265 tysięcy rocznie. W Polsce także zanotowano przypadki zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych i posocznicy spowodowanych . W przypadku infekcji dróg moczowych, uropatogenna jest częstą przyczyną tych zakażeń.

1. Zakażenia, które wywołują biegunkę

• Jedna z odmian - Okres inkubacji tej choroby wynosi od 1 do 10 dni, zazwyczaj 3-4 dni. Pierwszym symptonem jest biegunka, często z krwią, bóle brzucha, wymioty, gorączka. Objawy utrzymują się średnio 5-7 dni. Około 5-10% pacjentów doświadcza groźnego powikłania po 7 dniach, które nazywa się zespołem hemolityczno-mocznicowym, charakteryzującym się uszkodzeniem nerek, zmniejszeniem lub brakiem oddawania moczu oraz rozpadem krwinek czerwonych prowadzącym do niedokrwistości.
• Odmiana produkująca toksynę Shiga - szczep ten został zidentyfikowany w Niemczech podczas epidemii w 2011 r. - objawy są podobne do zakażenia poprzednim szczepem, jednak częściej obserwuje się rozwój zespołu hemolityczno-mocznicowego, wraz z objawami neurologicznymi, które wcześniej nie występowały.
• Zakażenie wytwarzane przez wywołane przez enteroinwazyjną odmianę, powodujące krwawą biegunkę. Chorobie towarzyszy gorączka, bóle brzucha i bolesne oddawanie stolca.
• Biegunki u dorosłych spowodowane przez - okres inkubacji wynosi od 1 do 2 dni; stolce są wodniste, bez dodatków patologicznych, takich jak krew lub śluz, towarzyszą im bóle brzucha, mogą pojawić się symptomy odwodnienia: suchość błon śluzowych, ogólne osłabienie, wzmożone pragnienie. Objawy utrzymują się zazwyczaj przez 3-4 dni i ustępują spontanicznie.
• Biegunki u dzieci spowodowane przez EAggEC, EAEC, EPEC - stolce są wodniste, bez dodatków patologicznych, mogą trwać nawet 2 tygodnie lub dłużej, czasami towarzyszy im gorączka.

2. Zakażenia układu moczowego przez szczepy uropatogenne powodują objawy takie jak częste oddawanie moczu, nagłe parcie na mocz, uczucie pieczenia w cewce moczowej. W zaawansowanych przypadkach, bez leczenia, zakażenie może prowadzić do odmiedniczkowego zapalenia nerek, charakteryzującego się wysoką gorączką, dreszczami, bólem w dolnej części pleców, nudnościami lub wymiotami. Ostre zapalenie prostaty także objawia się wysoką gorączką, dreszczami, bólem w podbrzuszu, obrzękiem gruczołu krokowego oraz wzrostem temperatury krocza.

3. Zakażenie „typową” odmianą

• Infekcja płuc zazwyczaj zajmuje dolne płaty i może prowadzić do powstania ropniaka. Objawami zapalenia płuc są: gorączka, duszność, przyspieszony oddech. W badaniu fizykalnym, podczas osłuchiwania stwierdza się rzężenia oraz stłumiony dźwięk przy opukiwaniu.
• Zapalenie otrzewnej wywołane przez jest powikłaniem często występującym po pęknięciu wyrostka robaczkowego lub uchyłka jelita grubego; objawia się gorączką, silnym bólem brzucha, zatrzymaniem gazów i stolca. W badaniu fizykalnym można zaobserwować objawy otrzewnowe, np. objaw Blumberga, który powoduje ostry ból przy ucisku brzucha; pacjent przyjmuje charakterystyczną pozycję - z nogami podkurczonymi; mięśnie brzucha są napięte.
• Objawami ostrego zapalenia dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego są gorączka z dreszczami, ból brzucha w okolicy prawego podżebrza oraz żółtaczka - będący triadą Charcota.

4. Odmiana zawierająca antygen K1 - zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych u noworodków może objawiać się poprzez gorączkę, żółtaczkę, utratę apetytu, bezdechy, wymioty, senność, drgawki. U dzieci powyżej 4. miesiąca życia, może pojawić się sztywność karku, czyli utrata możliwości przechylenia głowy do przodu oraz napięte ciemiączko.

Jeśli zauważysz wymienione objawy, koniecznie skonsultuj się z lekarzem.

Rozpoznanie infekcji wywołanej przez bakterię może być potwierdzone poprzez przeprowadzenie testu mikrobiologicznego lub badanie bezpośrednie materiału biologicznego, takiego jak kał, mocz, krew, plwocina, płyn mózgowo-rdzeniowy czy aspirat z ropnia. W trakcie dodatkowych badań możliwe jest zidentyfikowanie szczepu bakterii oraz wykrycie toksyny Shiga. W zależności od szczepu i miejsca infekcji, można zaobserwować obecność leukocytów w kału, moczu, płynie mózgowo-rdzeniowym oraz wzrost wartości wskaźników zapalnych, takich jak białko C-reaktywne, prokalcytonina czy fibrynogen. W przypadku podejrzenia zapalenia płuc pomocne może okazać się wykonanie zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej, natomiast w przypadku infekcji wewnątrzbrzusznych - tomografii komputerowej.

Podstawowym sposobem leczenia biegunki wywołanej infekcją bakteryjną Escherichia coli jest nawadnianie organizmu. Antybiotyki zazwyczaj nie są konieczne, chociaż nie zaleca się ich stosowania w leczeniu szczepów produkujących toksynę Shiga ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu hemolityczno-mocznicowego. Leki przeciwbiegunkowe, które hamują perystaltykę jelit, takie jak loperamid, również mogą zwiększyć to ryzyko. Infekcje wywołane innymi szczepami Escherichia coli mogą wymagać antybiotykoterapii. Czasami konieczne jest również leczenie chirurgiczne, drenaż ropnia lub użycie respiratora do sztucznego wentylowania.

Prognoza dotycząca całkowitego wyleczenia zależy od miejsca zakażenia, zaawansowania choroby i czasu, w jakim podjęto właściwe leczenie. W niektórych przypadkach bakterie Escherichia coli mogą być nadal obecne w kale zdrowych osób nawet wiele tygodni po ustąpieniu objawów. U dzieci okres nosicielstwa może być dłuższy niż u dorosłych. Zespół hemolityczno-mocznicowy, który może wystąpić w wyniku infekcji szczepami produkującymi toksynę Shiga, niesie ze sobą kilkuprocentowe ryzyko śmiertelności, a posocznica noworodków wywołana przez szczep K1 Escherichia coli wiąże się z 8% ryzykiem zgonu.

Po zakończeniu leczenia zakażenia bakteryjnego Escherichia coli, pacjenci, którzy mieli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, mogą potrzebować rehabilitacji i regularnej obserwacji w celu wykrycia ewentualnych zaburzeń neurologicznych. Postępowanie po przebyciu innych infekcji jest rozpatrywane indywidualnie.

Aby uniknąć infekcji bakterią należy regularnie myć ręce po skorzystaniu z toalety lub zmianie pieluch, a także przed przygotowywaniem posiłków, po kontakcie ze zwierzętami. Mięso powinno być dokładnie dopieczone/dogotowane, należy unikać spożywania surowego, niepasteryzowanego mleka, produktów mlecznych oraz niepasteryzowanych soków (jak świeży sok jabłkowy). Należy unikać również połykania wody podczas pływania w jeziorach, stawach oraz basenach.

Zalecenia dotyczące zapobiegania "biegunce podróżnych" obejmują przestrzeganie zasad higieny, takich jak częste mycie rąk mydłem lub korzystanie z alkoholowych środków czyszczących, zwłaszcza przed posiłkami. Picie wody butelkowanej, przegotowanej lub oczyszczonej chemicznie jest zalecane, a unikanie spożywania wody z kranu oraz lodu z nieznanego pochodzenia. Należy stosować wodę butelkowaną, przegotowaną lub oczyszczoną chemicznie do mycia naczyń, płukania jamy ustnej, mycia owoców i warzyw, przygotowywania posiłków oraz lodu. Spożywanie żywności w oryginalnym opakowaniu lub świeżo przygotowanej oraz podawanej na gorąco jest zalecane, unikaj surowego lub półsurowego mięsa oraz owoców morza, jak również nieobranych owoców i warzyw.