Róża to stan zapalny skóry i tkanki podskórnej spowodowany przez paciorkowce grupy A, głównie Streptococcus pyogenes, a czasem grupy C i G. Bakterie mogą przenosić się przez kontakt bezpośredni z osobami chorymi lub nosicielami, a także poprzez uszkodzoną skórę lub błonę śluzową. Istnieje wiele czynników ryzyka, które mogą zwiększyć podatność na zachorowanie.

Osoby w starszym wieku, dzieci i noworodki są bardziej podatne na zakażenie. Warto znać objawy oraz czynniki ryzyka związane z chorobą. Okres inkubacji wynosi od 1 do 4 dni.

Róża jest dość powszechną chorobą. Dane epidemiologiczne w Polsce wskazują, że w 2013 roku odnotowano 5242 zachorowania na różę, a 44,8% przypadków wiązało się z koniecznością pobytu w szpitalu.

Choroba skóry i tkanki podskórnej, znana jako róża, charakteryzuje się nagłym początkiem i szybkim przebiegiem. Objawy towarzyszące róży obejmują zmiany skórne.

Najczęstszymi miejscami występowania róży są podudzie (>80% przypadków), twarz oraz kończyna górna u kobiet po mastektomii z powodu nowotworu. Skóra dotknięta chorobą jest czerwona, błyszcząca, obrzęknięta, bolesna i cieplejsza od zdrowej skóry. Czasami występują drobne wybroczyny zarówno w obszarze zmian zapalnych, jak i na obwodzie nacieku. Obszar zmienionej zapalnie skóry może być zaczerwieniony wzdłuż naczyń chłonnych („smugi”, „pręgi”). Węzły chłonne w pobliżu zakażenia mogą być powiększone i bolesne (np. w róży kończyny dolnej – węzły pachwinowe).

Obrzękom towarzyszy stan zapalny, ponieważ paciorkowce rozprzestrzeniają się przez naczynia limfatyczne. Poza objawami skórnymi, choroba często objawia się ogólnymi objawami, takimi jak dreszcze, wysoka gorączka do 40-41°C i złe samopoczucie. Dochodzi również do powiększenia sąsiednich węzłów chłonnych.

Róża nie zapewnia odporności na infekcję, co często prowadzi do nawrotów, szczególnie u osób podatnych. Zaawansowana róża może prowadzić do poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych.

Istnieją różne postacie kliniczne róży, zależne od charakterystycznych zmian skórnych:

• Róża pęcherzowa – z pęcherzami wypełnionymi białawym płynem, które znikają bez pozostawiania blizn
• Róża krwotoczna – z krwawymi wylewami do tkanek, ustępująca bez powstawania blizn
• Róża zgorzelinowa – poważna postać choroby prowadząca do martwicy tkanek, po której często pozostają blizny
• Róża pełzająca lub wędrująca – z szerzącym się zakażeniem przez naczynia limfatyczne, co czasami objawia się w różnych miejscach ciała, np. na drugiej stopie lub dłoni
• Róża nawrotowa – często powodująca zespół postlimfadenitis, czyli zaburzenia odpływu chłonki w kończynach

Badanie lekarskie może potwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz charakterystyczne zmiany skórne.

Jeśli podejrzewasz róże, powinieneś skonsultować się z lekarzem rodzinnym, aby omówić dalsze kroki. Decyzja o rozpoczęciu leczenia w domu czy skierowaniu pacjenta do szpitala zależy od ogólnego stanu pacjenta oraz istniejących schorzeń.

Zazwyczaj do określenia diagnozy i rozpoczęcia leczenia wystarczają zgłoszone przez pacjenta objawy oraz nieprawidłowości zauważone podczas badania fizykalnego. Lekarz może wykorzystać wyniki badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, gdzie można zauważyć zwiększoną liczbę leukocytów, dominację neutrofili w rozmazie krwi, podwyższone wyniki CRP oraz podwyższone stężenie antystreptolizyny O (ASO). W niektórych przypadkach zaleca się dodatkowo wykonanie USG kończyn dolnych metodą Dopplera w celu wykluczenia zakrzepicy żył kończyn dolnych.

W leczeniu róża konieczne jest stosowanie antybiotykoterapii. W formie łagodnej leczenie odbywa się w domu za pomocą antybiotyków podawanych doustnie. Natomiast w ciężkiej postaci zakażenia zalecana jest hospitalizacja i podawanie antybiotyków dożylnie. Zwykle używa się antybiotyków z grupy penicylin lub ich pochodne. Poprawa po leczeniu zazwyczaj następuje szybko, czasami już na drugi dzień objawy stają się łagodniejsze. Ale czasami trzeba poczekać ponad tydzień, dlatego konieczne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i nie przerywanie antybiotykoterapii na własną rękę. Czas trwania stosowania antybiotyków jest różny. Jeśli stan chorego w warunkach ambulatoryjnych się pogorszy, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, ponieważ może być konieczna hospitalizacja.

W celu zmniejszenia objawów choroby stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, takie jak paracetamol lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. W leczeniu miejscowym można stosować okłady chłodzące (np. z jałowego 0,9% roztworu NaCl), unikać opatrunków uciskowych, a w przypadku róż na kończynie – unosić kończynę w celu zmniejszenia obrzęku. Czasami lekarz może zalecić leki moczopędne do zmniejszenia obrzęków oraz leki poprawiające krążenie. Po leczeniu róży czasami profilaktycznie podaje się leki przeciwzakrzepowe.

Stosowanie odpowiedniego antybiotyku zazwyczaj prowadzi do całkowitego wyleczenia róża. Choroba zazwyczaj nie pozostawia powikłań. Leczona właściwie i bez powikłań róża znika w ciągu 1–2 tygodni. Czasami obserwuje się łuszczenie skóry oraz miejscowe przebarwienia. W przypadku róż na kończynie dolnej czasami utrzymuje się przewlekły obrzęk. Jednakże w przypadku ciężkiego przebiegu może być konieczne leczenie w szpitalu.

Po przebyciu choroby organizm nie staje się odporny na ponowne zachorowanie na różę. Nawroty są na tyle charakterystyczne, że rumień zwykle pojawia się w tych samych miejscach co poprzednio. Obecność toksyn paciorkowców może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia układu limfatycznego, dlatego leczenie nawrotowej róża może wymagać nawet kilku miesięcy terapii.

Po zakończeniu leczenia w domu zaleca się kontrolną wizytę u lekarza celem oceny skuteczności terapii i ewentualnych powikłań.

Prawdopodobieństwo zachorowania na róże zwiększa się wraz z osłabieniem odporności organizmu. Dotyczy to przede wszystkim osób starszych, cierpiących na cukrzycę oraz podatnych na infekcje bakteryjne i wirusowe.

• Aby uniknąć zachorowania na różę, należy skutecznie leczyć wszelkie infekcje, zwłaszcza te wywołane przez paciorkowce, np. anginy.
• Ważne jest także zadbanie o ogólną odporność poprzez zrównoważoną dietę z owocami i warzywami, rezygnację z nałogów oraz zwiększenie aktywności fizycznej.
• Należy regularnie monitorować poziom cholesterolu, ciśnienia krwi oraz glukozy we krwi, ponieważ wyniki tych badań mogą pomóc w diagnozie chorób układu sercowo-naczyniowego, które zwiększają ryzyko zachorowania na różę.
• Osoby z niewydolnością krążenia, zwłaszcza z żylakami oraz problemami z odpływem limfy, są również grupą podwyższonego ryzyka rozwoju róż. Dlatego ważne jest, aby nie bagatelizować nawet drobnych zmian skórnych u tych osób i skutecznie leczyć przewlekłą niewydolność żylno-żylną oraz zakrzepicę.

Nie istnieje szczepienie przeciwko różom. Po przechorowaniu róża nie zapewnia trwałej odporności.