Fibromialgia, znana również jako zespół fibromialgii (FMS), to schorzenie charakteryzujące się chronicznym bólem mięśni i stawów oraz występowaniem punktów tkliwych na ciele, które są nadmiernie wrażliwe na dotyk.

Osoby cierpiące na fibromialgię doświadczają nie tylko bólu, ale także zmęczenia, sztywności ciała, zaburzeń snu i nastroju, a także mogą wystąpić objawy sugerujące problemy z narządami wewnętrznymi, co znacząco wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.

Fibromialgia jest często diagnozowana z opóźnieniem, ponieważ jej objawy są niejednoznaczne i mogą imitować inne schorzenia. Mechanizm tego schorzenia, związanego z nieprawidłowym odbiorem bólu, nie jest w pełni zrozumiany, ale prawdopodobnie związany jest z nadmierną wrażliwością struktur bólowych w mózgu i rdzeniu kręgowym.

Badania nad fibromialgią ujawniły nieprawidłowe stężenie substancji związanych z odczuwaniem bólu w układzie nerwowym, co prowadzi do zaburzeń snu i innych problemów hormonalnych. Nawet mimo braku zmian chorobowych w mięśniach i stawach, ból odczuwany przez pacjentów jest prawdopodobnie wynikiem zaburzeń centralnej regulacji bólu.

Dokładny powód zaburzonej regulacji bólu nie jest jeszcze w pełni zrozumiany, ale prawdopodobnie do jej wystąpienia przyczyniają się różne czynniki. Należą do nich m.in. podatność genetyczna, czynniki psychiczne, zakażenia oraz inne choroby. Jest także podejrzenie, że geny regulujące działanie serotoniny mogą mieć wpływ na rozwój fibromialgii.

Fibromialgia występuje u około 2–10% populacji, częściej dotyka kobiet (8 razy częściej niż mężczyzn). Jest jedną z częściej rozpoznawanych chorób reumatologicznych, często diagnozowana w wieku 30–50 lat, ale może pojawić się w dowolnym wieku.

Fibromialgia może manifestować się poprzez różnorodne symptomy. Głównym z nich jest utrzymujący się przez co najmniej 3 miesiące "ból ogólnego ciała". Początkowo może być zlokalizowany w jednym obszarze, ale potem staje się rozpowszechniony, obejmując stawy i mięśnie po obu stronach ciała, zarówno powyżej, jak i poniżej pasa. Charakterystyczny jest ból w okolicach kręgosłupa (głównie krzyża lub szyi) oraz dużych stawów (bioder, barków, kolan). Pacjenci odczuwają kłucie, szarpanie lub palenie w mięśniach, a także mogą doświadczać sztywności ciała i obrzęku stawów. Objawy zwykle są bardziej dokuczliwe rano oraz podczas wykonywania monotonnych czynności, takich jak siedzenie przed komputerem lub powtarzająca się praca fizyczna. Istotne jest także osłabienie mięśni, które może zniechęcać do aktywności fizycznej.

Inne symptomy fibromialgii obejmują:

• ogromne zmęczenie, brak energii, chroniczne zmęczenie; często towarzyszy im uczucie niezdolności do koncentracji, zapamiętywania i klarownego myślenia
• zaburzenia snu - pacjenci często budzą się w nocy i nie mogą ponownie zasnąć; sen nie jest wtedy regenerujący, dlatego konieczne staje się częste drzemki w ciągu dnia
• depresja, lęk, uczucie niepokoju
• problemy z jelitami - nieregularne wypróżnienia, bóle brzucha, uczucie parcia pomimo braku innych objawów
• nadwrażliwy pęcherz moczowy - częste oddawanie moczu bez objawów infekcji dróg moczowych
• nieregularna praca serca i duszności bez oczywistej przyczyny
• drętwienie i mrowienie w rękach i stopach (tzw. pseudoparestezje), uczucie zimna i zdrętwienie palców rąk (może towarzyszyć objaw Raynauda)
• zespół niespokojnych nóg
• nadwrażliwość na zmiany pogody i silne bodźce (hałas, intensywne światło)
• bóle głowy, migreny
• bolesne miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Te symptomy często uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Powstaje błędne koło, gdyż pacjenci ograniczają swą aktywność zawodową i społeczną, co prowadzi do wzrostu przekonania o braku radzenia sobie oraz osłabienia kondycji fizycznej.

Jeśli wystąpią symptomy fibromialgii, warto skonsultować się z lekarzem. Reumatolodzy często zajmują się tą chorobą, ale początkowo pacjenci mogą trafić do innych specjalistów, szczególnie jeśli objawy przypominają inne schorzenia. Wczesne rozpoznanie fibromialgii ułatwia skuteczne leczenie, zanim dojdzie do znacznego pogorszenia jakości życia.

Fibromialgia często prowadzi do objawów sugerujących problemy z narządami wewnętrznymi (np. problemy z jelitami, zaburzenia rytmu serca, duszności), wynikające z zaburzeń nerwowych, które mogą ulec zmniejszeniu podczas leczenia. Należy jednak pamiętać, żeby nie bagatelizować tych objawów i natychmiast skonsultować się z lekarzem, jeśli utrzymują się one, nasilają się lub pojawią się inne alarmujące symptomy, takie jak gorączka, nieuzasadnione chudnięcie, obecność krwi w stolcu, czy bóle w klatce piersiowej.

• rozproszony ból w przynajmniej sześciu z dziewięciu obszarów ciała,
• problemy ze snem lub uczucie ciągłego zmęczenia,
• trwanie objawów przez ponad trzy miesiące.

Ponieważ fibromialgia wymaga indywidualnego podejścia do leczenia, konieczne jest kombinowanie różnych metod terapeutycznych. Leki pomagają zmniejszyć ból, poprawić nastrój i jakość snu. Terapie niefarmakologiczne wspomagają powrót do sprawności i radzenie sobie z dolegliwościami. Szkoda, że często trzeba eksperymentować z różnymi metodami, zanim znajdzie się tę skuteczną. Leczenie fibromialgii może być frustrujące zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza. Wykazano, że leki przeciwpadaczkowe, przeciwbólowe i przeciwdepresyjne mogą skutecznie zmniejszyć objawy tej choroby. Postępowanie niefarmakologiczne, takie jak balneoterapia, ćwiczenia fizyczne i terapie behawioralne, również odgrywają istotną rolę w leczeniu fibromialgii. Edukacja pacjenta na temat choroby jest kluczowa dla skutecznego leczenia.
Ponieważ fibromialgia jest chorobą o zróżnicowanym charakterze, terapia powinna być dostosowana do każdego pacjenta. Najlepsze rezultaty przynosi połączenie różnorodnych metod leczenia. Leki pomagające zmniejszyć ból, poprawić nastrój i jakość snu. Różne formy terapii niefarmakologicznej wspierają powrót do sprawności i radzenie sobie z dolegliwościami. Niestety, często konieczne jest przetestowanie różnych metod, zanim znajdzie się tę, która przyniesie zadowalające rezultaty. Dlatego leczenie fibromialgii może być frustrujące zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza.

Obecnie trudno jest mówić o całkowitym wyleczeniu tej choroby. Prawidłowe postępowanie, zwłaszcza gdy jest rozpoczęte wcześnie, może spowodować ustąpienie objawów na długi czas. Zazwyczaj objawy fibromialgii przebiegają okresowo, raz nasilając się, a raz łagodniejąc. Lepsze samopoczucie, zmniejszenie bólu, poprawa snu i powrót do normalnej aktywności mogą świadczyć o ustępowaniu choroby. Jednakże fibromialgia nie prowadzi do kalectwa ani skrócenia długości życia, lecz może istotnie obniżyć jego jakość.

Skamieniełości do rozwoju fibromialgii mają podłoże genetyczne i zwykle wiążą się z cechami osobowości takimi jak wrażliwość i perfekcjonizm, których nie da się zmienić. Jednakże, istnieją czynniki, na które mamy wpływ i które mogą prowadzić do rozpoczęcia "koła bólu" fibromialgii, takie jak przewlekły stres, brak satysfakcji w życiu oraz słaba kondycja fizyczna. Ważne jest, aby jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, gdy zauważymy u siebie symptomy choroby. Dzięki temu można skuteczniej i szybciej ją kontrolować.