Fibromialgia, nazywana również zespołem fibromialgii (FMS), to schorzenie charakteryzujące się chronicznym bólem mięśni i stawów, a także obecnością punktów tkliwych na ciele, czyli obszarów nadmiernie wrażliwych na ucisk.

Osoby cierpiące na fibromialgię doświadczają różnych dolegliwości, takich jak zmęczenie, uczucie sztywności, problemy ze snem i nastrojem, a także objawy mogące sugerować choroby narządów wewnętrznych. Te symptomy znacząco utrudniają codzienne funkcjonowanie zarówno w pracy, jak i życiu prywatnym.

Fibromialgia została uznana za odrębną jednostkę chorobową stosunkowo niedawno, co sprawia, że często jest diagnozowana z opóźnieniem po wielu wizytach u różnych specjalistów. To pogarsza skuteczność leczenia.

Choroba ta związana jest z zaburzeniami w percepcji bólu. Najprawdopodobniej mechanizm ten opiera się na nadmiernej wrażliwości struktur bólowych w mózgu i rdzeniu kręgowym. Ponieważ obszar mózgu odpowiedzialny za przetwarzanie bólu kontroluje również inne funkcje organizmu, takie jak sen, odporność czy reakcja na stres, objawy choroby mogą być zróżnicowane.

Badania wykazały nieprawidłowe stężenia różnych substancji odpowiedzialnych za odczuwanie bólu u pacjentów z fibromialgią, takich jak np. serotonina. Bardzo istotne jest także występowanie zaburzeń snu głębokiego, który odpowiada za regenerację organizmu. To wyjaśnia problemy z odpoczynkiem, nadmiernym zmęczeniem i pewnymi zaburzeniami hormonalnymi u pacjentów z fibromialgią. Nie stwierdzono jeszcze jednak zmian chorobowych w mięśniach i stawach, co sugeruje, że ból odczuwany w tych obszarach jest wynikiem zaburzeń centralnej regulacji bólu.

Dokładne przyczyny zaburzonej regulacji bólu nie są jeszcze do końca poznane, ale prawdopodobnie do ich rozwoju przyczyniają się różne czynniki. Należą do nich m.in.: podatność genetyczna - u krewnych pierwszego stopnia ryzyko wystąpienia fibromialgii jest ośmiokrotnie większe; czynniki psychiczne, takie jak przewlekły stres, niskie poczucie wartości czy silne urazy psychiczne; zakażenia - wielu pacjentów związkuje początek objawów z przebyciem chorób zakaźnych, takich jak borelioza, HIV, HCV, HBV; inne choroby - fibromialgia może być wynikiem długotrwałych chorób, takich jak choroby autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, choroba Hashimoto). Ważne jest właściwe rozróżnienie między objawami fibromialgii a zaostrzeniem chorób podstawowych, aby uniknąć niepotrzebnego intensyfikowania leczenia. Leczenie fibromialgii może znacznie poprawić komfort życia pacjentów.

Wielkość wystąpienia fibromialgii nie jest dokładnie poznana. Szacuje się, że choroba jest częsta, dotykając około 2–10% populacji. Kobiety cierpią na nią 8 razy częściej niż mężczyźni. Fibromialgia stanowi jedno z najczęstszych schorzeń diagnozowanych przez reumatologów. Najczęściej występuje między 30. a 50. rokiem życia, aczkolwiek może pojawić się w każdym wieku.

Fibromialgia może manifestować się poprzez różnorodne symptomy. Głównym z nich jest długotrwały (trwający co najmniej 3 miesiące) "ból całego ciała". Na początku może być zlokalizowany w jednym obszarze, ale później staje się rozproszony, obejmując stawy i mięśnie po obu stronach ciała, zarówno powyżej, jak i poniżej pasa. Typowe są bóle kręgosłupa (głównie dolnego odcinka lub szyi) oraz dużych stawów (bioder, barków, kolan). Pacjenci doświadczają uczucia kłucia, szarpania lub palenia mięśni, często opisują także uczucie sztywności ciała i opuchlizn stawów. Objawy są nasilone zwłaszcza rano oraz podczas wykonywania monotonnych czynności, takich jak długa praca przy komputerze czy jednostajna aktywność fizyczna. Charakterystyczne jest także osłabienie mięśni, które zniechęca do podejmowania jakiejkolwiek aktywności fizycznej.

Inne objawy fibromialgii obejmują:

• znaczne zmęczenie, brak energii, ogólne wyczerpanie; często towarzyszy im uczucie niemożności skupienia, zapamiętywania i koncentracji
• zaburzenia snu - pacjenci często budzą się w nocy i nie są w stanie zasnąć ponownie; sen nie przynosi ukojenia, dlatego konieczne są drzemki w ciągu dnia
• depresja, niepokój, uczucie lęku
• objawy związane z jelitem drażliwym - nieregularne wypróżnianie, ból brzucha, naglące potrzeby wypróżnienia (bez innych przyczyn tych objawów)
• nadwrażliwy pęcherz moczowy - częste oddawanie moczu bez objawów infekcji dróg moczowych
• uczucie nieregularnej pracy serca i duszność bez oczywistej przyczyny
• drętwienie i mrowienie w rękach i stopach (pseudoparestezje), uczucie chłodu, ziębnięcie palców (czasami z objawem Raynauda)
• zespół niespokojnych nóg
• nadwrażliwość na zmiany pogody i silne bodźce (hałas, intensywne światło)
• bóle głowy, migreny
• bolesne miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego.

Te objawy często utrudniają normalne funkcjonowanie. Powstaje błędne koło, gdyż pacjenci ograniczają swoją aktywność zawodową i towarzyską, co prowadzi do wzrastającego przekonania o własnej niekompetencji oraz osłabiającej się kondycji fizycznej.

Fibromialgia jest chorobą, która może być trudna do zdiagnozowania, dlatego ważne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem. Objawy fibromialgii mogą być mylące i przypominać inne schorzenia, dlatego istotne jest dokładne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Wczesne rozpoznanie tej choroby pozwala na skuteczniejsze radzenie sobie z dolegliwościami, zanim stan się bardziej uciążliwy i negatywnie wpłynie na jakość życia.

Fibromialgia może powodować różnorodne objawy, które mogą przypominać problemy z różnymi narządami wewnętrznymi, takie jak np. problemy jelitowe, kołatanie serca czy duszność. Warto jednak pamiętać, że nie należy bagatelizować tych dolegliwości i należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, jeśli objawy utrzymują się, nasilają lub jeśli pojawią się inne alarmujące symptomy, takie jak gorączka, nieuzasadnione chudnięcie, obecność krwi w kale czy ból w klatce piersiowej.

Nadal często stosowane jest badanie tzw. punktów tkliwych, chociaż nie są one obecnie uwzględnione w kryteriach diagnostycznych tej choroby. W przypadku fibromialgii nie zaobserwuje się istotnych odchyleń w wynikach badań dodatkowych.

Ponieważ fibromialgia manifestuje się w różnorodny sposób, leczenie pacjentów musi być indywidualnie dostosowane do każdej osoby. Kombinacja różnych terapii przynosi najlepsze rezultaty. Celem stosowania leków jest redukcja bólu, poprawa nastroju oraz jakość snu. Różne formy terapii niefarmakologicznej pomagają przywrócić sprawność i radzić sobie z dolegliwościami. Niestety, konieczne jest często wypróbowanie wielu metod, by znaleźć tę, która przyniesie pożądane rezultaty. Z tego powodu leczenie fibromialgii może być frustrujące zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza.

Skuteczność różnych leków w łagodzeniu objawów fibromialgii została udowodniona. W przypadku niektórych pacjentów konieczne jest wypróbowanie kilku różnych preparatów, aby znaleźć ten odpowiedni. Najczęściej stosowane są leki:

• przeciwdepresyjne
• przeciwbólowe, takie jak paracetamol i tramadol
• przeciwpadaczkowe (np. pregabalina, gabapentyna)
• rozluźniające mięśnie

Postępowanie niefarmakologiczne jest istotnym elementem leczenia fibromialgii. Zaleca się unikanie stresu związanego zarówno z pracą, jak i życiem prywatnym, a także dbanie o higienę snu i przyjmowanie przepisanych terapii.

Różne formy terapii, takie jak balneoterapia, krioterapia, ćwiczenia usprawniające, terapia behawioralno-kognitywna, techniki relaksacyjne, akupunktura oraz masaże, mogą stanowić cenne uzupełnienie leczenia farmakologicznego. Postawienie diagnozy i edukacja pacjenta są kluczowe dla skutecznego leczenia fibromialgii.

Obecnie trudno jest przewidzieć pełne wyleczenie tej choroby. Jednak odpowiednie postępowanie, szczególnie gdy rozpocznie się wcześnie, może spowodować ustąpienie objawów na długi okres. Zazwyczaj obserwuje się okresy nasilenia i złagodzenia objawów na przemian. Świadczyć o ustępowaniu choroby mogą: poprawa samopoczucia, zmniejszenie bólu, lepsza jakość snu i powrót do normalnej aktywności. Warto zaznaczyć, że fibromialgia nie prowadzi do kalectwa ani skrócenia życia, choć może znacząco wpłynąć na jego jakość.

Aby uniknąć nawrotu fibromialgii, należy dbać o dobre samopoczucie zarówno psychiczne, jak i fizyczne. Eliminowanie stresu, planowanie aktywności zgodnie z własnymi preferencjami, utrzymywanie kondycji oraz zapewnienie odpowiedniego odpoczynku - to wszystko pomaga w kontrolowaniu tej dolegliwości. Nie trzeba regularnie przeprowadzać badań kontrolnych ani odwiedzać lekarza, jeśli symptomy choroby ustąpiły i nie ma potrzeby stosowania leków. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, jeśli zauważysz nawrót objawów.

Skłonność do rozwoju fibromialgii jest uwarunkowana genetycznie i związana jest często z cechami osobowości, takimi jak wrażliwość i perfekcjonizm, którym nie można zapobiec. Możemy jednak mieć wpływ na wiele czynników, które mogą prowadzić do rozwoju tego schorzenia, takich jak długotrwały stres, brak zadowolenia z życia oraz słaba kondycja fizyczna. Warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, gdy zauważymy u siebie objawy fibromialgii, ponieważ pozwoli to na skuteczniejsze i szybsze jej leczenie.