Nużeniec, to pasożyt obecny u ludzi, zaliczający się do roztoczy. Znany jest ze swojego powszechnego występowania na całym świecie. Badania wskazują, że nużeńce stanowią naturalną część mikrobiomu skóry u zdrowych dorosłych, występując u 23-100% populacji.

Na skórze człowieka można znaleźć dwa główne gatunki nużeńca: i .

Nużeńce są niewidoczne gołym okiem, osiągając wielkość mniejszą niż 0,5 mm. Zamieszkują głównie obszary skóry z dużą ilością wydzielanego łoju, głównie w okolicach ujść gruczołów łojowych i mieszka włosowego. Najczęstsze miejsca ich występowania to twarz (przede wszystkim ), szyja i klatka piersiowa (). Przy obecności do 5 nużeńców w jednym mieszkaniu łojowym zazwyczaj nie występują żadne objawy.

Nużeńce są przenoszone drogą bezpośredniego kontaktu między ludźmi.

Większość osób z zarażeniem nużycą nie odczuwa żadnych dolegliwości. Przyczyny pojawienia się objawów u niewielkiego odsetka osób związane z obecnością nużycy nie są w pełni zrozumiałe. Prawdopodobnie decyduje o tym zwiększona ilość nużyc na skórze (więcej niż 5 osobników w jednym mieszkowym gruczołowym) oraz indywidualne cechy reakcji układu odpornościowego danej jednostki.

Objawy skórne wywołane przez nużeńca to:

1. nasilenie trądziku różowatego lub zmiany podobne do trądziku różowatego. Nużyca różni się od tradycyjnego trądziku różowatego tym, że zmiany skórne są suche, a nie tłuste, obserwuje się złuszczanie wokół mieszków włosowych, a zmiany są powierzchowne
2. nieswoiste zapalenie skóry na twarzy – objawia się u osób z różnymi niespecyficznymi objawami, takimi jak pieczenie, rumień, grudki i krostki, oraz zmianami przypominającymi łojotokowe zapalenie skóry lub zapalenie okołoustne (wokół ust)
3. przewlekłe zapalenie brzegów powiek.

Pacjenci cierpiący na przewlekłe zapalenie brzegów powiek spowodowane przez nużeńca zazwyczaj doświadczają nawracających objawów, które mogą ewoluować w czasie, dotykając obu oczu. Choroba występuje częściej u dorosłych niż dzieci, a ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem.

Objawy obejmują:

• zaczerwienione, obrzęknięte lub swędzące powieki
• uczucie szczypania lub pieczenia
• czerwone oczy
• nadmierne łzawienie (czasami objaw suchego oka)
• poranne zlepianie rzęs
• łuszczenie się skóry na powiekach
• łuski przypominające łupież na rzęsach.

W zaawansowanych przypadkach mogą pojawić się także:

• wrażliwość na światło
• rozmyte, krótkotrwałe widzenie, które zazwyczaj poprawia się po mrugnięciu.

Przewlekłemu zapaleniu brzegów powiek często towarzyszą objawy przewlekłego stanu zapalnego skóry, takie jak zaczerwienienie twarzy lub rumień sugerujący trądzik różowaty; swędząca, łuszcząca się skóra na głowie, uszach, środkowej części twarzy lub tułowiu wskazująca na łojotokowe zapalenie skóry.

Lekarz zbadaje zmiany na skórze i zaleci dodatkowe badania. Aby postawić diagnozę, konieczne jest znalezienie nużeńca w badaniu mikroskopowym oraz wykluczenie innych schorzeń, które mogą prowadzić do podobnych objawów. Próbki do analizy można zbierać na różne sposoby, na przykład metodą cyjanoakrylanową, ekstraktorem zaskórników, taśmą klejącą, zeskrobiną lub poprzez biopsję. Ponieważ nużeńce są powszechne i rzadko powodują objawy, nie wystarczy jedynie stwierdzenie obecności tych organizmów, należy także określić ich gęstość w skórze.

Potrzeba leczenia nużycy wzbudza dyskusje. Bez wątpienia nie powinno się leczyć przypadków bezobjawowych. Można usuwać pasożyta mechanicznie, szczególnie z rzęs.

W sytuacji pacjentów z łagodnymi lub umiarkowanymi objawami przewlekłego zapalenia brzegów powiek, postępowanie polega na stosowaniu ciepłych okładów, masażu powiek, płukaniu powiek i używaniu preparatów sztucznych łez. Istnieją specjalne płyny i chusteczki do codziennej higieny powiek przy zakażeniu nużeńcem. Ważne jest, aby zapalenie brzegów powiek to stan przewlekły, który wymaga długotrwałego leczenia. Należy pamiętać, że używanie preparatów nieprzeznaczonych do higieny powiek w okolicach oczu może być szkodliwe. Przy wszelkich działaniach pielęgnacyjnych należy koniecznie zadbać o higienę (umyć ręce wodą z mydłem, unikać wielokrotnego użycia jednorazowych chusteczek do higieny powiek itp.).

W przypadku infekcji skóry stosuje się leki zewnętrznie:

1. krotamiton
2. permetryna (można stosować na powieki)
3. maść siarkowa o stężeniu 5–10%
4. u pacjentów z objawami typu trądziku różowatego lub zapalenia okołoustnego lekarz może zalecić krem z 1–2% metronidazolu.

Wszystkie te leki mogą działać drażniąco, szczególnie jeśli są stosowane na twarz. Dlatego zawsze należy rozważyć potencjalne korzyści wynikające z podjęcia terapii. W przypadku podrażnienia należy przerwać leczenie. W razie pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów podczas terapii należy natychmiast skonsultować się z lekarzem.

Niektórzy sugerują stosowanie iwermektyny.

Nużyca – profilaktyka

• Codzienna higiena twarzy.
• Unikanie stosowania tłustych maści i olejów na twarz.
• Regularne przeprowadzanie zabiegów złuszczających skórę twarzy.