Szacuje się, że około 5–7% społeczeństwa cierpi na zaburzenia nerwicowe, natomiast fobia społeczna dotyka 3–4% Polaków. Objawy często pojawiają się między 10. a 20. rokiem życia, przy czym u 90% pacjentów zaburzenie zaczyna się przed 23. rokiem życia.

U kobiet fobii społecznej częściej towarzyszą zaburzenia depresyjne, podczas gdy u mężczyzn częściej pojawiają się obawy związane z umawianiem się na randki oraz inne rodzaje zaburzeń. W przypadku mężczyzn częściej także współwystępują zaburzenia zachowania oraz nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Większość zaburzeń psychicznych nie wynika z pojedynczego czynnika, ale z różnorodnych elementów, które mogą wpływać na pojawienie się objawów. W przypadku fobii społecznej istotne są zarówno predyspozycje biologiczne, jak i czynniki psychospołeczne. Na przykład, obniżone stężenie kwasu γ-aminomasłowego w mózgu może prowadzić do zwiększonej reaktywności na bodźce lękowe. Pacjenci z fobią społeczną często mają również podwyższone stężenie noradrenaliny, adrenaliny i fenyletylaminy, co dodatkowo może przyczynić się do wzmożonego napięcia i pobudzenia. Zmiany w poziomie serotoniny i dopaminy także odgrywają istotną rolę.

Badania wykazały, że osoby z fobią społeczną aktywują pewne obszary mózgu w reakcji na ludzkie twarze, co może generować negatywne emocje i reakcje obronne. Ponadto, czynniki genetyczne również mają znaczący wpływ na rozwój fobii społecznej. Statystyki pokazują, że ryzyko zachorowania jest znacząco wyższe u krewnych pierwszego stopnia osób z tym zaburzeniem. Nie wykazano jednak jednoznacznej odpowiedzialności konkretnego genu za fobię społeczną, co sugeruje, że istotne są zmiany w wielu genach. Na tym polu nadal trwają badania.

Fobia społeczna jest jednym z zaburzeń lękowych, które wywołują niekontrolowany lęk i symptomy wegetatywne. Objawy te obejmują szybkie bicie serca, pocenie się, drżenie rąk, czerwienienie się oraz uczucie suchości w jamie ustnej.

Osoby z fobią społeczną unikają sytuacji międzyludzkich ze strachu przed oceną, kompromitacją i ośmieszeniem. Istnieją dwa rodzaje fobii społecznych: uogólnione i izolowane. Pierwsza forma prowadzi często do skrajnej izolacji, podczas gdy druga dotyczy konkretnych sytuacji społecznych. Lęk w przypadku fobii społecznej jest często irracjonalny, a osoby dotknięte tym problemem mogą mieć tendencje samobójcze. Często występuje także współchorobowość z innymi zaburzeniami psychicznymi.

Niezdecydowanie to cecha osobowości, która jest dość powszechna w społeczeństwie. Często można zaobserwować ją u dzieci i zdarza się, że dzieci nieśmiałe w procesie dojrzewania nabierają pewności siebie i przestają być tak nieśmiałe. Niemniej jednak, zdarza się, że uczucie skrępowania czy zażenowania w relacjach międzyludzkich, szczególnie podczas nawiązywania nowych znajomości czy wystąpień publicznych, pozostaje z nami na zawsze. Według badań przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych, aż 88% osób uznających się za nieśmiałe, nie spełnia kryteriów diagnozy fobii społecznej. Zazwyczaj dyskomfort towarzyszący im w sytuacjach społecznych nie jest zbyt silny, nie powoduje cierpienia i nie prowadzi do zakłócenia funkcjonowania czy społecznej izolacji.

Do postawienia diagnozy lekarz musi przeanalizować wywiad pacjenta oraz spełnienie kryteriów fobii społecznej zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 lub DSM-5.

Objawy fobii społecznej obejmują m.in. obawy związane z byciem w centrum uwagi oraz unikanie sytuacji społecznych. Wyzwalają je różne czynniki, a diagnozę ułatwiają narzędzia takie jak Skala Lęku Społecznego Liebowitza. Zawsze jednak należy wykluczyć inne schorzenia, gdyż objawy fobii społecznej nie wykluczają obecności innych chorób, np. zawału serca.

W przypadku fobii społecznej, spontaniczne remisje są rzadkością, dlatego zawsze należy podjąć leczenie po otrzymaniu diagnozy. Istnieje wiele form terapii, które mogą być stosowane, w zależności od nasilenia objawów, postawy pacjenta i dostępności terapii. Wskazane jest połączenie psychoterapii, farmakoterapii, psychoedukacji oraz technik samopomocowych.

Metody psychoterapeutyczne, które są skuteczne w leczeniu fobii społecznej, obejmują trening umiejętności społecznych, terapię ekspozycyjną, trening relaksacyjny, terapię poznawczą oraz terapię poznawczo-behawioralną. Stosowanie leków, zwłaszcza z grupy SSRI, jest wskazane w przypadku umiarkowanych lub znacznych objawów. Istnieją również inne leki, takie jak wenlafaksyna czy benzodiazepiny, które mogą być stosowane w terapii.

Metody samopomocy, oparte na edukacyjnych materiałach, mogą stanowić uzupełnienie terapii. Leczenie fobii społecznej wymaga cierpliwości i zaangażowania pacjenta oraz lekarza. Warto zauważyć, że wielu pacjentów zwleka z uzyskaniem pomocy specjalisty, co może prowadzić do rozwoju dodatkowych zaburzeń psychicznych. Dlatego ważne jest szybkie zwrócenie się o profesjonalną pomoc.