Największą grupą nowotworów złośliwych skóry są nowotwory rakowe, które stanowią zróżnicowaną grupę nowotworów. Raki skóry zajmują pierwsze miejsce w statystykach zachorowań na nowotwory skóry. Obserwuje się wzrost zachorowań przede wszystkim na raka podstawnokomórkowego, kolczystokomórkowego oraz czerniaka. Koszty opieki zdrowotnej związane z leczeniem nowotworów skóry są znaczne, a czerniak charakteryzuje się wysoką umieralnością. Nowotwory złośliwe skóry manifestują się różnymi objawami, mają różne leczenie i prognozę. Jednym z rodzajów nowotworów złośliwych skóry jest czerniak.

Rak podstawnokomórkowy, zwany inaczej carcinoma basocellulare, jest powszechnym nowotworem skóry. Jest to rak charakteryzujący się miejscowym rozprzestrzenianiem się, powoli niszcząc otoczenie i rzadko powodując przerzuty. Zazwyczaj występuje u osób starszych. Objawia się jako guzek o błyszczącej powierzchni, który może rozrastać się miejscowo. Najczęściej rak podstawnokomórkowy pojawia się na twarzy, głównie na czole, w okolicach oczodołów i nosa, a także na plecach. Istnieje kilka odmian tego rodzaju raka, z których najczęstszą jest forma guzkowa. Rak podstawnokomórkowy może wynikać ze stanów przedrakowych lub pojawiać się nagle w zdrowej skórze.

Rak płaskonabłonkowy to nowotwór, który występuje rzadziej niż rak podstawnokomórkowy. Zazwyczaj diagnozowany jest u osób w średnim i starszym wieku. Charakteryzuje się agresywnym wzrostem i dużą złośliwością, oraz zdolnością do naciekania otaczających tkanek i tworzenia przerzutów. Często rozwija się na podłożu stanów przednowotworowych, takich jak rogowacenie słoneczne. Najczęstsze lokalizacje raka to obszary, gdzie skóra styka się z błonami śluzowymi, na przykład wargi dolnej, nos, oczy, narządy płciowe oraz powieki.

Objawy, które mogą wskazywać na obecność raka, to szybki wzrost guza, twardnienie, owrzodzenia i krwawienia. Przebieg choroby zależy głównie od lokalizacji, rozległości oraz naciekania otaczających tkanek. Istnieje większe ryzyko przerzutów w przypadku nowotworów rozwijających się na podłożu przewlekłych stanów zapalnych lub blizn, niż w przypadku zmian wywodzących się z rogowacenia słonecznego.

Rak brodawkujący to odmiana raka płaskonabłonkowego, która występuje na narządach płciowych, w jamie ustnej oraz na stopach. Badania wykazały obecność wirusów brodawczaka ludzkiego HPV 6 i HPV 11 w tej odmianie raka. Używanie tytoniu jest istotnym czynnikiem ryzyka dla raka brodawkującego w jamie ustnej, natomiast urazy są czynnikiem ryzyka dla zmian na stopach. Rozwój tego rodzaju raka jest powolny, a powierzchnia guza zazwyczaj jest pokryta masami rogowymi. Zazwyczaj nie daje przerzutów.

Według szacunków, raki skóry stanowią od 8 do 10 procent wszystkich przypadków nowotworów złośliwych, z czego 70 do 80 procent to raki podstawnokomórkowe, a około 20 procent to raki kolczystokomórkowe. Te rodzaje nowotworów są bardziej powszechne w krajach o dużej ekspozycji na słońce, takich jak Australia czy południowe regiony Stanów Zjednoczonych. Wiele źródeł zauważa ciągły wzrost liczby zachorowań na raki skóry (zarówno podstawnokomórkowego jak i kolczystokomórkowego) w krajach europejskich.

Raki skóry rozwijają się pod wpływem różnych czynników, takich jak fototyp skóry, wiek, stan immunologiczny oraz barwnik skórny. Istnieje dwie różne rodzaje barwników: eumelanina, która zmniejsza wrażliwość skóry na słońce i feomelanin, który sprzyja rozwojowi nowotworów skóry. Należy również wymienić promieniowanie ultrafioletowe jako główny czynnik środowiskowy przyczyniający się do rozwoju raka skóry.

Oprócz tego, istnieją również inne czynniki takie jak wirusy, czynniki chemiczne, promieniowanie jonizujące czy palenie tytoniu, które również mają wpływ na powstawanie tego rodzaju nowotworów.

Wczesne zmiany raka skóry mogą czasem nie zostać zauważone przez długi czas, gdyż objawiają się delikatnymi powiększeniami z pojedynczymi poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. Mogą one przybierać postać łukowatego guzka o perłowej barwie, który powoli rośnie, zanim pacjent zauważy pokrytą strupem zmianę, która może krwawić (np. po goleniu) i nie goi się.

Rozpoznanie raka kolczystokomórkowego opiera się na obecności powoli rozwijającego się guza lub owrzodzenia o nacieczonej podstawie i wyniosłych krawędziach. Czasami może przypominać bliznę. Pojawienie się owrzodzenia i krwawienia z zmiany świadczy o zaawansowaniu choroby. Dodatkowo, obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych (np. w okolicy pachowej, pachwinowej lub szyjnej) może świadczyć o zaawansowanym stadium choroby.

Jeśli zauważysz któreś z wymienionych objawów, powinieneś skonsultować się z lekarzem rodzinnym, dermatologiem w Twoim miejscu zamieszkania lub odwiedzić Regionalne Centrum Onkologiczne w głównym mieście regionu.

Diagnoza raka skóry jest ustalana poprzez obserwację zmiany skórnej, korzystając również z dermatoskopu, oraz poprzez badanie histopatologiczne wyciętej zmiany lub czasem – fragmentu zmiany pobranego do analizy. Ponadto lekarz oceni węzły chłonne w okolicy, w której zlokalizowany jest nowotwór.

Usunięto wszystkie niezwiązane z tekstem obiekty, linki oraz polecenia. Przetłumaczono tekst na język polski i usunięto ostatnie zdanie w formacie H3. Wszystko zostało zapisane w formacie HTML.

Chirurgiczne usunięcie guza z marginesem zdrowych tkanek stanowi podstawową metodę leczenia raka skóry. Leczenie kriochirurgiczne jest skuteczne w przypadku nowotworów podstawnokomórkowych o wyraźnych granicach, umiejscowionych nad chrząstką lub kością, guzów na powiekach, nosie i małżowinach. W przypadku trudności z wycięciem całej zmiany z odpowiednim marginesem, szczególnie na twarzy, stosuje się metodę skrawkową, czyli metodę Mohsa. Metoda ta polega na wieloetapowym usuwaniu zmiany z niewielkim marginesem i badaniu histopatologicznym usuniętego materiału, a następnie "dokładaniu" tam, gdzie jest to konieczne. Ponadto stosuje się:

• terapię fotodynamiczną - metodę nieinwazyjną, umożliwiającą niszczenie tkanki nowotworowej bez szkód dla zdrowej tkanki; polega na wykorzystaniu reakcji fototoksycznej przy użyciu substancji fotouczulającej i światła o odpowiedniej długości fali, skuteczna w stanach przedrakowych, niektórych typach raka podstawnokomórkowego i wczesnych rakach kolczystokomórkowych.
• 5% maść 5-fluorouracylową lub imikwimod - w przypadku drobnych i powierzchownych ognisk.
• radioterapię (obecnie rzadko stosowaną) - najlepsza metoda leczenia dla osób, które nie mogą być operowane chirurgicznie lub kriochirurgicznie z powodu stanu ogólnego lub lokalnych warunków, a także dla osób niezgadzających się na takie leczenie.
• chemoradioterapię, czyli podawanie leków zwiększających wrażliwość na radioterapię, a następnie radioterapię.
• laser CO2.
• interferon α-2 i rekombinowany interferon β - wstrzyknięcia miejscowe w przypadku leczenia raka podstawnokomórkowego, metoda ta jest jednak długa, kosztowna i wymaga czasu.
• leki systemowe, działające na cały organizm.

Rokowanie zależy od miejsca, wielkości, grubości oraz stopnia złośliwości nowotworu. Dla raka podstawnokomórkowego wyleczenie jest możliwe w ponad 95% przypadków. Nawroty miejscowe można zazwyczaj usunąć bez problemów. Chociaż ten rodzaj raka rzadko daje przerzuty, należy pamiętać, że istnieje ryzyko agresywnego przebiegu choroby, czasem z przerzutami.

W przypadku raka kolczystokomórkowego powstającego na skórze narażonej na promieniowanie słoneczne, rokowanie jest dobre. Najwyższy stopień złośliwości występuje przy raku kolczystokomórkowym na bliznach, stanach zapalnych lub miejscach podrażnionych. Przy zajęciu węzłów chłonnych pięcioletnie przeżycie wynosi około 20-25%. Zmiany na czerwieni wargowej, prąciu lub sromie mają gorsze rokowanie, ale najgorsza lokalizacja to błona śluzowa jamy ustnej.

1. Pacjent powinien regularnie odwiedzać lekarza na zaplanowane kontrole po zabiegu operacyjnym, a następnie co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku oraz co 6 miesięcy w kolejnych latach. Istotne jest także samobadanie skóry, aby szybko zauważyć ewentualne niepokojące zmiany i natychmiast skonsultować się z lekarzem.

2. Pacjentowi zaleca się wizyty kontrolne zgodnie z zaleceniami lekarza. Zwykle obejmują one kontrole w okresie po zabiegu operacyjnym, a następnie co 3 miesiące w ciągu pierwszego roku oraz co 6 miesięcy w ciągu kolejnych lat. Ważne jest samobadanie, czyli oglądanie samodzielnie skóry przez pacjenta i w razie zauważenia niepokojących zmian niezwłoczne zgłoszenie się do lekarza.

Stosowanie preparatów z filtrami przeciwsłonecznymi, ubrań ochronnych i unikanie ekspozycji na promieniowanie UV są podstawowymi środkami zapobiegania rakowi skóry. Badania naukowe przyczyniły się do opracowania środków ochronnych i chemioprewencyjnych, które pomagają w zapobieganiu nowotworom.

Chemioprewencja opiera się na wiedzy dotyczącej kancerogenezy, biologii komórki i badań przesiewowych w kierunku raka. Naukowcy odkryli, że selen chroni przed rakiem podstawnokomórkowym, a retinoidy przed rogowaceniem skóry wywołanym promieniowaniem słonecznym. Coraz popularniejsze staje się stosowanie polifenoli, zawartych m.in. w zielonej herbacie, ze względu na ich właściwości antyoksydacyjne.

Najważniejszym działaniem profilaktycznym przeciwko rakowi skóry jest unikanie promieniowania UV i ograniczenie ekspozycji skóry na słońce. Badania wykazały, że codzienne używanie filtrów przeciwsłonecznych może zmniejszyć liczbę zmian skórnych spowodowanych promieniowaniem słonecznym u osób zwiększonym ryzykiem raka.